Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), Kuzey bölgesini savunmak için 4 Mart 2023 tarihinde bir tatbikat başlatmıştır. 13 ülkeden 20.000’den fazla askerin neredeyse iki hafta boyunca Finlandiya, Norveç ve İsveç’in kuzey bölgelerinde faaliyet göstereceği tatbikatlar, NATO’nun yeni ve son genişlemesiyle birlikte dikkat çekici bir durum meydana getirmektedir.
Tatbikatlara 4.000’den fazla Finlandiya askeri katılmaktadır. İlk kez Finlandiya, NATO üye devletlerinin bölgelerinin kolektif savunması noktasında tatbikat yapmaktadır. Finlandiya Savunma Kuvvetleri’nin açıklamasında, “Finlandiya, NATO üye devleti olarak ilk kez ittifak bölgelerinin kolektif savunmasında tatbikat yapacak.” denmiştir.[1]
Rusya’yla 1.340 kilometrelik sınırı paylaşan Finlandiya, askeri ittifaka katılımıyla tarihi bir adım atmıştır. Tüm NATO üyeleri tarafından onaylanan teklifinin ardından komşu İsveç, muhtemelen 2024 yılının Mart ayında 32. üye olarak ittifaka katılma işlemlerini tamamlayacaktır.
Soğuk Savaş’ın sona ermesinden sonra İsveç ve Finlandiya, NATO’yla güçlü bağlar geliştirmişler, ancak bu ülkeler Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısına kadar tam üyelik konusunda kesin bir tutum sergilememişlerdir. İkili, Mayıs 2022’de NATO üyeliği için birlikte başvuruda bulunmuşlardır.
Yıllardır Kuzey Norveç’in Arktik sınırlarında gerçekleştirilen ve iki yılda bir yapılan NATO tatbikatı “Soğuk Tepki” olarak adlandırılmaktaydı. Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılımıyla tatbikat artık daha geniş bir perspektiften yorumlanabilir.
Tatbikata katılan ülkeler arasında Belçika, İngiltere, Kanada, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Norveç, İspanya, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bulunmaktadır. Katılan askerlerin yaklaşık yarısı karada, geri kalanı ise denizde ve havada eğitim almaktadır. Birleşik tatbikatlar, Kuzey bölgesinin savunması ve korunmasına odaklanmaktadır.
NATO’nun web sitesinde yer alan bilgilerde, “Kuzey, NATO için önemli ve stratejik bir konuma sahip” ve “Nordik Response 2024 tatbikatı, Nordik hazırlıkları ve zorlu hava ve iklim koşullarında büyük ölçekli ortak operasyonları gerçekleştirme kabiliyetini artırıyor.” denmiştir. Finlandiya’nın yeni Cumhurbaşkanı Alexander Stubb, 1 Mart’ta Finlandiya’nın yeni devlet başkanı ve en yüksek askeri komutanı olarak yemin ettiği tarihten bu yana ilk yurtdışı ziyaretini yaparak 7 Mart’ta Norveç’in kuzeyinde tatbikatı incelemiştir.[2]
NATO’nun Finlandiya ve İsveç’in katılımıyla Kuzey Avrupa’yı savunmak için gerçekleştirdiği tatbikatlar kayda değer bir önem taşımaktadır. NATO’nun genişlemesi, bölgesel güvenlik dinamiklerinde önemli bir değişikliği temsil etmektedir ve bu tatbikat bu yeni gerçekliğe uyum sağlamak için yapılan bir adım olarak değerlendirilebilir.
Dahası Finlandiya’nın ve muhtemelen İsveç’in NATO’ya katılma süreci, bölgedeki siyasi ve stratejik dengeleri etkilemektedir. Finlandiya’nın NATO’ya katılması, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısından sonra ortaya çıkmıştır. Ukrayna’daki savaş, ülkelerin dış politika ve güvenlik stratejilerindeki önemli bir değişikliği yansıtmaktadır.
Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılma kararlarında, Rusya’yla olan ilişkilerinin belirleyici olduğu vurgulanabilir. Bu, Rusya’nın bölgedeki etkisini ve bu ülkelerin güvenlik endişelerini göstermektedir. Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi, bölgedeki ülkelerin NATO’ya olan ilgisini artırmıştır.
Öte yandan “Nordic Response 2024” tatbikatının boyutu ve kapsamı dikkat çekicidir. 20.000’den fazla askerin ve çeşitli askeri araçların katılımı, bölgedeki ciddi güvenlik endişelerini yansıtmaktadır. Bu tür tatbikatların NATO’nun askeri hazırlıklarını ve bölgesel savunma kapasitesini artırmak amacıyla düzenlenmekte olduğu dile getirilebilir.
Finlandiya ve İsveç halkının NATO üyeliği konusundaki görüşlerindeki değişim de oldukça önemlidir. Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi, kamuoyunun NATO’ya katılımına daha olumlu bir bakış açısı kazanmasına yol açmıştır. Bu, halkın güvenlik ve dış politika tercihlerinin nasıl etkilendiğini gösteren önemli bir dönüşüme işaret etmektedir.
Bu bağlamda NATO’nun ilerleyen dönemde bilhassa da Kuzey Bölgesi’ne yönelik daha dinamik ve daha proaktif bir politika izleyebileceği öne sürülebilir. Bu noktada NATO, temel olarak Rusya üzerinde bir caydırıcılık yaratma hedefi güdüyor olabilir.
NATO’nun Avrupa kanadının “Moskova karşıtı” hamlelerini hızlandırdığı görülmektedir. Aynı zamanda NATO, diğer bölgelerdeki rakiplerine de mesaj verme amacı taşıyor olabilir. Zira NATO, Asya-Pasifik Bölgesi’nde de Çin ve Kuzey Kore ile konjonktürel bir rekabet içerisindedir.
Sonuç olarak NATO’nun Rusya’ya yönelik tutumunu sertleştirmesi ve daha proaktif bir politika izlemeye başlaması, beraberinde diğer Batı temelli uluslararası örgütlerin de Rusya karşıtlığı noktasında daha konsolide bir yapıya bürünmesine neden olabilir. NATO’nun bu tutumu, Rusya karşıtlığı noktasında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) üzerindeki baskıyı arttırabilir. NATO’nun bu hamlesi, küresel politika açısından beraberinde yeni hamleler ve aksiyonlar getirebilecek zincirleme bir reaksiyon doğurabilir.
[1] “Newly Enlarged NATO Starts Drill in Finland, Norway and Sweden in Defense of its Nordic Turf”, Associated Press News, https://apnews.com/article/nato-military-drill-nordics-finland-norway-sweden-87ff05e1bb24f77dc9d5b5bf09c709b0, (Erişim Tarihi: 04.03.2024).
[2] “Newly Enlarged NATO Starts Drill in Finland, Norway and Sweden in Defense of its Nordic Turf”, U. S. News & World Report, https://www.usnews.com/news/world/articles/2024-03-04/newly-enlarged-nato-starts-drill-in-finland-norway-and-sweden-in-defense-of-its-nordic-turf, (Erişim Tarihi: 04.03.2024).
