AUKUS Paktı, Avustralya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) işbirliğiyle Asya-Pasifik Bölgesi’nde oluşturulan bir güvenlik ittifakıdır. Söz konusu ittifak, Washington ve Londra tarafından Kanberra’ya nükleer denizaltı sağlanmasını taahhüt etmektedir.[1] Nitekim küresel güvenlik denklemlerinin Asya-Pasifik üzerinden okunmaya başladığı günümüz konjonktüründe bu birlikteliğin temel olarak Çin’i çevreleme ve Pekin yönetiminin Güney Çin Denizi’ndeki faaliyetlerini kısıtlama amacı güttüğü söylenebilir. Zira Kuzey Kore’nin de söz konusu bölgede önemli bir askeri tehdit olarak yer aldığı düşünüldüğünde, bu işbirliğinin Batı ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) için bir harekat ve nüfuz alanı yarattığı öne sürülebilir.
Avustralya’nın da her ne kadar doğuda yer alıyor olsa da jeopolitik ve jeostratejik anlamda Batı perspektifine sahip bir aktör olduğu düşünüldüğünde, AUKUS’un Pekin’e önemli güvenlik endişeleri hissettirmesi olağandır. Bilhassa Batı ile Çin arasında Tayvan üzerinden vuku bulan gerilimin artışa geçmesi de AUKUS ve Çin arasındaki rekabetin boyutunu yükselten bir unsurdur. Bu nedenle bu iki aktör arasında Asya-Pasifik Bölgesi’nde bir “Soğuk Savaş” yaşandığı öne sürülebilir.
Bu bağlamda ABD, İngiltere ve Avustralya’nın Çin savaş uçaklarına karşı üst düzey muharebe operasyonlarını simüle etmek için Nevada Çölü ve ötesinde ortak hava tatbikatları gerçekleştirmesi oldukça mühimdir.[2] Zira ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya’nın ortak askeri tatbikatlarının bu ülkelerin hem AUKUS Paktı’nı oluşturmaları hem de direkt Çin’i hedef almaları nedeniyle bölgesel olarak güçlü bir Batı konjonktürü oluşturduğu söylenebilir.
Söz konusu paktın bölgedeki Batı nüfuzunu arttırdığı gibi aynı zamanda Çin’in çevrelenmesi amacını da içerdiği bilinmektedir. Bu sebeple bölgedeki mevcut gerilimin yükseldiği ve bunun da bölgeyi git gide Batı ile Çin arasındaki rekabetin oyun sahası haline getirdiği ifade edilebilir.
Bahse konu aktörlerin Pekin karşıtlığı üzerinden kurdukları ittifakın gün geçtikçe Pekin’i de rahatsız ettiği ve daha proaktif bir politikaya yönelttiği söylenebilir. Zira Tayvan üzerinden kurulmaya çalışılan baskının artması ve Batı’nın özellikle de Washington’un Taipei’yle ilişkilerini geliştirmesi, Pekin’in kendi tabiriyle Çin’in “kırmızı çizgisinin” ihlali olacaktır. Nitekim Çin’in en geç kuruluşunun yüzüncü yılı olan 2049 senesine kadar Tayvan’la bir birleşmeyi hedeflediği bilinmektedir.[3]
Bu noktada ABD’nin hem Tayvan’la kurduğu ilişkiler hem de AUKUS vesilesiyle söz konusu süreci hızlandırmaya çalıştığı ve Çin’i tam olarak hazır olmadan askeri bir harekata zorlayarak Pekin’in başarısızlık ihtimalini yükseltmeyi hedeflediği ifade edilebilir.
Tüm bunların yanının sıra Japonya ve Güney Kore gibi Batı perspektifine sahip ülkelerin varlığı da yine Çin’in üzerindeki baskıyı arttırmaktadır. Çünkü NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, 29 Ocak 2023 tarihinde Japonya ve Güney Kore’ye ziyarette bulunmuş ve bu ziyaretlerde “Çin ve Kuzey Kore kaynaklı tehditler” hakkında konuşulmuştur.[4]
Söz konusu gelişme, Japonya’nın da AUKUS’a katılma iddialarıyla birlikte okunduğunda, son derece dikkat çekicidir. Nitekim Japonya’nın yükselişe geçen askeri harcamaları, savunma kapasitesini genişletme ve büyütmeye yönelik politikaları, Batılı devletlerle geliştirdiği ilişkiler ve hayata geçirdiği askeri anlaşmalar, Çin, Rusya ve Kuzey Kore gibi devletlere yönelik sertleşen söylemleri dikkate alındığında, Japonya’nın da AUKUS’un bir parçası olacağı ve Pakt’ın isminin JAUKUS olarak genişletileceği iddia edilmiştir.[5] Böylesi bir durumun gerçek olmasının da Çin’in üzerindeki baskıyı ve Pekin’in söz konusu pakttan duyduğu rahatsızlığı arttıracağı öngörülebilir.
Bu bağlamda Batı’nın bölgede artan nüfuzunun yalnızca Çin’i değil; Kuzey Kore’yi de rahatsız edeceği tahmin edilebilir. Bunun da önümüzdeki süreçte bölgedeki sıcak çatışma yaşanma ihtimalini kuvvetlendirmesi muhtemeldir.
Netice itibarıyla AUKUS üyeleri ve Çin, jeopolitik olarak bölgesel; ancak etkileri ve sebepleri bakımından küresel bir Soğuk Savaş içerisindedir. Her iki tarafın da rekabetin dozunu yükseltmeye devam edeceği ve ilerleyen dönemde bölgede gerek Tayvan gerekse de Güney Çin Denizi üzerinden bir sıcak çatışma yaşanabileceği öne sürülebilir. Tüm bunlara rağmen Washington ve NATO’nun bölgede böylesi bir çatışma isteyip istemeyeceği ise belirsizdir.
[1] “What is the Aukus alliance and what are its implications?”, The Guardian, https://www.theguardian.com/politics/2021/sep/16/what-is-the-aukus-alliance-and-what-are-its-implications, (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
[2] “U.S., Uk and Australia Carry Out China-Focused Air Drills”, The Business Standard, https://www.tbsnews.net/world/us-uk-and-australia-carry-out-china-focused-air-drills-582390, (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
[3] “China’s Plans to Annex Taiwan Moving ‘Much Faster’ Under Xi, Says Blinken”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/oct/18/chinas-plans-to-annex-taiwan-moving-much-faster-under-xi-says-blinken, (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
[4] “As Nato Chief Visits South Korea and Japan, China Will Be High on Agenda”, The South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3208258/nato-chief-visits-south-korea-and-japan-china-will-be-high-agenda, (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
[5] “Japan Joining Aukus: the ‘Logical Choice’, but Would It Be a Full Partner In the Alliance?”, The South China Morning Post, https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3200963/japan-joining-aukus-logical-choice-would-it-be-full-partner-alliance, (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
