20 Eylül 2023 tarihinde Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki, ülkesinin kendi savunmasına öncelik vermeye karar verdiğini söyleyerek Ukrayna’ya silah sevkiyatının durdurulması çağrısı yapmıştır.[1] Başbakan Mateusz, “Artık Ukrayna’ya silah transfer etmiyoruz. Çünkü artık Polonya’yı daha modern silahlarla donatıyoruz.” diye konuşmuştur.[2]
Polonya-Ukrayna ilişkilerinin tahıl konusunda büyüyen anlaşmazlık nedeniyle bozulduğu belirtilmektedir. Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski’nin iddiasına göre Varşova yönetimi, kendi çiftçilerini korumak amacıyla Ukrayna’dan tahıl ithalatını yasaklamaya devam etmekte ve bu politikayla Rusya’nın ekmeğine yağ sürmektedir.[3] Zelenski’nin bu suçlamasının ardından Polonya, artık Ukrayna’ya silah göndermeyeceğini açıklamıştır.
Halbuki Polonya, Şubat 2022 tarihinde başlayan Rus saldırısından bu yana Ukrayna’nın en sadık müttefiklerinden ve ana silah tedarikçilerinden biri olmuştur. Aynı zamanda Polonya, devlet yardımlarından yararlanmaya devam eden bir milyon Ukraynalı mülteciye de ev sahipliği yapmaktadır. İkili ilişkilerini bozulmasına giden süreç, Ukrayna’dan bazı Avrupa Birliği (AB) üyelerine tahıl ihracatının kısıtlanmasıyla başlamıştır.
Hatırlatmak gerekirse; bu yılın mayıs ayında AB, yerel pazarları korumak amacıyla Ukrayna’dan Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Slovakya’ya tahıl ithalatını kısıtlamayı kabul etmişti.[4] Tedbirler kapsamında ürünlerin beş ülkeden geçişine izin verilmiş, ancak yerel pazarlarda satılması durdurulmuştu. Ancak 15 Eylül 2023 Cuma günü Avrupa Komisyonu, “Ukrayna’ya sınırı olan beş üye ülkedeki piyasa bozukluklarının ortadan kalktığını” öne sürerek söz konusu ithalat yasağını kaldıracağını duyurmuştur.[5] Polonya, Macaristan ve Slovakya ise bu karara hemen itiraz etmişler ve uymayacaklarını duyurmuşlardır.
Polonya ile Ukrayna arasında artan gerginlik müttefikleri alarma geçirmiştir. Başbakan Mateusz’un açıklamalarından sonra Polonya Başbakanlık Ofisi, Varşova’nın mevcut sözleşmeler kapsamında silah göndermeye devam edeceğini açıklamıştır.[6] Görünen o ki Ukrayna Savaşı’nı kazanmak için büyük çaba sarf eden Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere’nin baskıları sonucunda Polonya, kararından dönmek durumunda kalmıştır. Tahminlere göre Polonya, mevcut silah tedarikine devam ederken yeni sözleşmeler imzalamaktan uzak duracaktır.
Rusya’nın saldırısından kısa süre önce, 17 Şubat 2022 tarihinde İngiltere, Polonya ve Ukrayna, üçlü güvenlik paktı imzaladıklarını duyurmuşlardı.[7] Rusya’nın Ukrayna sınırına 150 bin asker yığmasının ardından imzalanan bu güvenlik paktı, henüz Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) üye olmayan Kiev için önemli bir güvence olarak görülmekteydi. Savaş başladıktan sonra da İngiltere ve Polonya’nın Ukrayna’ya güçlü destekleri devam etmiştir.
İngiltere’nin İkinci Dünya Savaşı öncesinde Polonya’yla ittifak anlaşması da Avrupa’da büyük bir savaşa kapı aralamıştı. Bundan yaklaşık 85 yıl sonra İngiltere’nin Kıta Avrupası’nda Rusya’ya karşı savaşı yeniden tekrarlanmaktadır. O yüzden Polonya’nın kolayca Ukrayna’ya silah desteğini çekebilmesi mümkün görünmemektedir.
Diğer yandan Rusya’nın potansiyel hedefleri arasında Polonya’nın da olduğu bilinmektedir. Ukrayna’daki savaştan sonra Rusya’nın diğer ülkelere de saldırılar başlatabileceğine dair korkular yükselmiştir. Bu korkular nedeniyle Polonya, Ukrayna’ya desteğini diğer Avrupa ülkeleri ve Almanya üzerinden göndermeye çalışmıştır. Çünkü Polonya’nın açık ve ciddi bir şekilde Ukrayna’ya ağır silah yardımında bulunması halinde Rusya’nın yeni hedefi bu ülke olabilir. Bunun bir NATO-Rusya Savaşı’na yola açabileceği de konuşulmaktadır.
İngiltere ve ABD’nin Polonya politikaları, yalnızca Doğu Avrupa’nın değil, dünyanın geleceğini şekillendirebilir. Burada önemli birkaç soru ortaya çıkmaktadır: “ABD ve İngiltere, Avrupa’nın geleceği ve Ukrayna’ya destek olunması konusunda ne düşünmektedir? Bu iki ülke, aynı fikirde midir? Yoksa başka planları mı vardır?” Görünen o ki İngiltere, ABD’yi Avrupa’daki savaşa çekmeye çalışmaktadır. Diğer yandan ABD, İngiltere’den Çin’e karşı mücadelede tam destek istemektedir. Ayrıca Washington yönetimi, NATO ve Rusya arasında bir savaş istemediğini sürekli dile getirmektedir. Fakat İngilizler, bunu istiyor olabilir.
ABD ve İngiltere’nin aynı fikirde oldukları bir konu vardır. O da Ukrayna’daki savaşın kazanılması ve mümkünse yeni krizlerle Rusya’nın meşgul edilmesidir. Karadeniz’deki tahıl koridoru krizi sürdürmek, en çok Amerikan ve İngiliz çıkarlarına uygun düşmektedir. Fakat aynı zamanda bu kriz, Ukrayna’nın komşularındaki ekonomik sorunları derinleştirmektedir. Londra, açıkçası Tahıl Krizi’ni Kıta Avrupası’nın kendi sorunu olarak görmektedir. Tahıl fiyatlarıyla ilgili zorluklar yaşayan ve kendi çiftçisini korumak isteyen Polonya, kendi çıkarları doğrultusunda Ukrayna’dan tahıl ithalatı yasağını sürdürmeyi istemektedir. Fakat Kiev’in suçlamaları nedeniyle Varşova, keskin bir politika değişikliği yaparak silah yardımını kesmekle tehdit etmiştir.
ABD ve İngiltere’nin güç politikaları, Doğu Avrupa devletlerini savaşın içine doğru sürüklemektedir. NATO, bir koruyucu kalkan vazifesi görse de Rusya’nın saldırıları hibrit şeklinde gerçekleşmektedir. Yani NATO, bunu önleyebilmek için sadece askeri destek ve istihbarat desteği sağlayabilir. En nihayetinde Polonya ve Ukrayna, büyük güçler arasında yaşanan kavganın kurbanı olmaya devam edeceklerdir.
[1] “Poland Will No Longer Send Weapons to Ukraine, Says PM, As Grain Dispute Escalates”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/sep/21/poland-stop-ukraine-weapons-supply-grain-exports-dispute, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[ii] Aynı yer.
[2] Aynı yer.
[4] “EU Blocks Ukraine Grain İmports To Five Countries İncluding Poland”, EuroNews, https://www.euronews.com/2023/06/14/eu-blocks-ukraine-grain-imports-to-five-countries-including-poland, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[5] “Poland Will No Longer Send Weapons to Ukraine, Says PM, As Grain Dispute Escalates”, a.g.e., (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[6] “Poland Seeks to Mend Ukraine Rift with Arms Supplies U-Turn”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-09-21/poland-says-it-s-still-supplying-ukraine-with-weapons#xj4y7vzkg, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
[7] “Ukraine, UK, Poland Announce Security Pact Amid Heightened Tensions”, Defense News, https://www.defensenews.com/global/europe/2022/02/17/ukraine-uk-poland-announce-security-pact-amid-heightened-tensions/, (Erişim Tarihi: 21.09.2023).
