24 Ocak 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ardından Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Rusya’ya karşı birçok yaptırım uygulamıştır.[1] Bu yaptırımların en önemlilerinden biri de Rus petrolüne getirilen 60 dolarlık tavan fiyat sınırlandırması olmuştur. Zira bu yaptırıma göre, Rus petrolüne varil başı maksimum 60 dolar ödenebilecektir.[2] Bu da Rusya’nın AB üyesi ülkelere petrol ihracatında azalmalara neden olacaktır. Bu yüzden de Moskova’nın kendisine yeni pazarlar aradığı görülmektedir.
Nitekim 2023 senesinin Ocak ayında açıklanan bir rapora göre Hindistan ve Çin, Rus petrolünün en büyük ithalatçıları haline gelmiştir. Bu rapora göre Rusya, Ural Dağları’ndan çıkardığı petrolü Çin ve Hindistan’a ihraç edebilmek için 2022 yılının Aralık ve 2023 senesinin Ocak aylarında toplam dört tane VLCC süper tankeri konuşlandırmıştır. Rapor, bu tankerlerin özellikle de Asya ülkelerine petrol taşıma maliyetini önemli ölçüde azalttığına dikkat çekmiştir. Bu gelişmeler de Rusya’nın Baltık Denizi limanlarını kullanarak Asya ülkelerine yaptığı petrol ihracatında önemli bir yükselişe yol açmıştır. Nitekim bu petrol ihracatı, 2023 yılının Ocak ayının ilk on beş günü itibarıyla 2022 senesinin Aralık ayına kıyasla %27 artış göstererek 2,8 milyon tona çıkmıştır.[3]
Tüm bunların yanı sıra yılın ilk on beş gününde Rusya’nın Primorsk ve Ust-Luga limanlarını kullanarak yaptığı petrol ihracatı da 2022 yılının Aralık ayının ilk yarısına göre %35 artarak 3,4 milyon tona ulaşmıştır. Bu rakama, Kazakistan’ın petrol ihracatı da dahildir.[4] Nitekim Moskova yönetimi, AB’nin Rus petrolüne uyguladığı tavan fiyat yaptırımının yürürlüğe girmesinin ardından petrol arzını Asya-Pasifik Bölgesi’ne yönlendirmiştir. Bu arzın da Çin ve Hindistan’dan ciddi bir talep gördüğü, bahse konu verilerden anlaşılmaktadır.
Bu bağlamda ilk olarak Rusya’nın kendisine yeni ülkeler ve pazarlar aradığı ve bunları bulduğu söylenebilir. Aynı zamanda Çin ve Hindistan’ın en büyük ithalatçılar olarak yer aldığı bir ortamda Moskova’nın elini AB’ye ve Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) karşı güçlendirdiği çıkarımı yapılabilir.
Dahası Rusya’nın Baltık Denizi’ndeki Primorsk ve Ust-Luga limanlarını kullanması vesilesiyle gerçekleştirdiği ihracatta %35’lik bir artış meydana gelmesi[5] de Moskova’nın Asya piyasasından önemli bir dönüt aldığını göstermektedir. Zira Rus petrolüne AB tarafından uygulanan tavan fiyat, söz konusu petrolün Asya’ya gidişini engellememiştir. Aynı zamanda Rusya’nın bu ülkelere ihraç ettiği petrolü varil başına 45-50 dolara sattığı da bilinmektedir.[6] Halihazırda Rusya’nın sattığı petrolün varil fiyatının AB üyesi ülkelerin belirlediği tavan fiyatın altında olması da AB’nin söz konusu uygulamasının Moskova için önemli bir caydırıcılığa sahip olmadığını göstermektedir.
Bu noktada yine Çin ile Rusya arasında petrol alanındaki ticaret hacminin artmasının da ehemmiyet arz ettiği söylenebilir. Çünkü Çin ve Rusya, Batı karşıtlığı ve çok kutupluluk arayışları bağlamında müttefiktir. Söz konusu müttefiklik de tarafların birlikte hareket etmesini sağlamaktadır. Bu yakınlığın bir diğer boyutunun da petro-yuan hamlesi olduğu bilinmektedir.
Benzer bir şekilde Hindistan’ın da çok kutupluluk arayışında olan bir devlet olarak ön plana çıktığı bilinmektedir. Bu da Moskova-Yeni Delhi münasebetlerinde enerji boyutunda yürütülen işbirliklerinin potansiyelini arttırmaktadır.
Tüm bunlara ek olarak Rusya’nın bu iki devlete AB’nin getirdiği tavan fiyattan daha ucuza petrol satıyor olması da bu mekanizmanın işlevini tartışmaya açmıştır. Bu sebeple de AB’nin gündeminde petrol tavan fiyatının düşürülmesi vardır.[7] Bunun da ilk olarak 19-21 Mayıs 2023 tarihlerinde Japonya’nın Hiroşima şehrinde düzenlenecek G7 Zirvesi’nde masaya yatırılması beklenmektedir.[8] Fakat petrol tavan fiyatının daha da düşmesinin Rusya’yla olan petrol ticaretini tam olarak durduracak olması sebebiyle böyle bir kararın çıkmasının zor olduğu söylenebilir.
Bu noktada Moskova’nın tutumu da önemlidir. Nitekim Rusya’nın yalnızca Çin ve Hindistan’a bağlı kalmak istemeyeceği öngörülebilir. Her iki kutbun da tam olarak birbirinden vazgeçemediği ve alınan birçok önlemin sembolik kaldığı böylesi bir atmosferde tavan fiyat uygulamasının geleceği ve başarılı bir biçimde uygulanıp uygulanamayacağı ise belirsizdir.
Neticede Rus petrolüne yönelik hayata geçirilen tavan fiyat uygulamasının yalnızca sembolik kalması ve fiyatın daha da düşmesinin olası gözükmemesi, bu tavan fiyat uygulamasının geleceğini muallakta bırakmaktadır. Zira petrol fiyatlarının mevcut ücretlerde seyretmesi ve Rusya’nın pazar paylarının artması halinde bahse konu uygulamanın bir geleceğinin olmayacağı öne sürülebilir.
[1] “Impact of EU Sanctions for European Companies in the Gulf”, Arabian Gulf Business Insight, https://www.agbi.com/opinion/james-willn-impact-of-the-eu-sanctions-for-european-companies-in-the-gulf/?gclid=CjwKCAiAuaKfBhBtEiwAht6H79jZR1GbaNisvA9KFus_sCowA4C8yO2LFOZJw78jRJdhuDoeJmESLBoC960QAvD_BwE, (Erişim Tarihi: 28.03.2023).
[2] “EU Agrees to Set $60 Price Cap Level for Russian Oil Exports”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-12-02/eu-agrees-to-set-60-price-cap-level-for-russian-oil-exports#:~:text=The%20European%20Union%20agreed%20to,oil%20flowing%20to%20global%20markets., (Erişim Tarihi: 28.03.2023).
[3] “Названы Крупнейшие Страны-импортеры Российской Нефти”, RBC, https://www.rbc.ua/ukr/news/nazvani-naybilshi-krayini-importeri-rosiyskoyi-1674001947.html, (Erişim Tarihi: 28.03.2023).
[4] Aynı yer.
[5] Aynı yer.
[6] “EU Agrees to Set $60 Price Cap Level for Russian Oil Exports”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-12-02/eu-agrees-to-set-60-price-cap-level-for-russian-oil-exports, (Erişim Tarihi: 28.03.2023).
[7] “EU Agrees on Price Caps on Russian Refined Oil Products”, Reuters, https://www.reuters.com/business/energy/eu-agrees-price-caps-russian-oil-products-2023-02-03/, (Erişim Tarihi: 28.03.2023).
[8] “G7 Japan Hiroshima Summit 2023: May19th-21st”, Group of Nations, https://groupofnations.com/summits/g7-japan-hiroshima-summit-2023/, (Erişim Tarihi: 28.03.2023).
