Çin’in Papua Yeni Gine’yle polis ve güvenlik anlaşması arayışında olduğunun duyulması üzerine Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, 29 Ocak 2024 tarihinde yaptığı açıklamada ülkesinin Papua Yeniş Gine’nin “tercih ettiği güvenlik ortağı” olduğunu söylemiştir.[1]
2023 yılının Eylül ayında Çin, Papua Yeni Gine’ye polis gücüne eğitim, ekipman ve gözetim teknolojisi konusunda yardım teklifinde bulunmuştur. Ancak Papua Yeni Gine Dışişleri Bakanı Justin Tkachenko 29 Ocak 2024 tarihinde söz konusu görüşmelerin henüz erken aşamada olduğunu ve Port Moresby’nin Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile güvenlik bağlarını riske atmamak için bu konuda dikkatli bir şekilde hareket edeceğini belirtmiştir.[2]
Öte yandan Papua Yeni Gine, 2023 yılının Aralık ayında Avustralya’yla 200 milyon dolarlık bir güvenlik anlaşması yapmış ve polis eğitimini artırmayı amaçlamıştı. Ayrıca yine aynı yılın Mayıs ayında ABD’yle bir savunma anlaşması imzalamıştı. Her iki anlaşma da henüz uygulanmamış durumdadır.[3]
Albanese, yaptığı açıklamada, “Pasifik’teki çoğu ülke için olduğu gibi, biz Papua Yeni Gine’nin tercih ettiği güvenlik ortağıyız.” demiştir. Nitekim Çin’in bölgesel etkisini sınırlamak adına Avustralya, 29 Ocak 2024 Pazartesi günü Doğu Timor’a 35 milyon dolarlık polis yardımı sözü vermiştir. Çin’in Avustralya Büyükelçisi, 2024 yılının Ocak ayı başında yaptığı açıklamada, Pekin’in Pasifik Adası ülkelerine polislikle ilgili yardım etme stratejisinin, savunma değil, polislikle ilgili olduğunu ve bu durumun Avustralya’yı endişelendirmemesi gerektiğini belirtmiştir.[4]
Tkachenko ise Çin’in polislik ve iç güvenlik yardım teklifinin “dikkatlice değerlendirildiğini” ve Papua Yeni Gine’nin “geleneksel güvenlik ortakları” Avustralya ve ABD’yle zaten yapılmış anlaşmaları tekrarlamak veya bu anlaşmaları tehlikeye atmak istemediğini ifade etmiştir. Port Moresby daha önce Çin’i ekonomik bir ortak olarak gördüğünü ve Avustralya ile ABD’yi güvenlik ortakları olarak değerlendirdiğini belirtmişti. Tkachenko, “Çin’le uzun süreli ve samimi bir ilişkimiz var, anlaşamayacağımız konularda bile anlaşabiliriz” demiştir.[5]
Avustralya’nın Papua Yeni Gine’yle olan güvenlik anlaşması, bölgedeki güvenlik dinamiklerini ve müttefiklik ilişkilerini anlamak açısından önemlidir. Nitekim Avustralya, Asya-Pasifik’te ABD temelli Batı Bloğu’nun önemli bir müttefikidir. Bu da Kanberra’nın Pekin’le konjonktürel bir rekabet içerisine girmesine neden olmaktadır, denebilir.
Kanberra’nın bu noktada Port Moresby üzerinden Pekin’le dolaylı bir rekabet içerisine girmesi de Avustralya’yı Washington’un gözünde daha değerli bir hale getirebilir. Söz konusu faktör de devamında Batı’nın bölgesel mücadeleleri ve amaçları doğrultusunda Avustralya’yla daha fazla işbirliği geliştirmesine yol açabilir. Ezcümle Kanberra’nın bahse konu olan durumla beraber bölgesel güç mücadelelerinde daha aktif bir rol oynayacağı ileri sürülebilir.
Çin ile ABD arasındaki küresel rekabetin temel oyun sahalarından en önemlisinin Asya-Pasifik Bölgesi olduğu öne sürülebilir. Bu kapsamda ABD, Güney Kore, Japonya, Filipinler, Yeni Zelanda, Vietnam ve Avustralya gibi devletlerle bölgesel müttefiklik ilişkileri kurarak ve AUKUS, ANZUS, QUAD ve Beş Göz İttifakı gibi oluşumlarla bölgedeki varlığını arttırma çabaları göstermektedir. Diğer yandan Pekin’in bölgesel politikalarına hem Batı hem de Batı’nın müttefikleri tarafından rekabetçi gözle bakılmaktadır.
Papua Yeni Gine’nin Çin’le ekonomik ilişkilerini geliştirirken, diğer yandan güvenlik alanında Avustralya ve ABD’yle olan bağlarını güçlendirmesi dikkate değerdir. Bahse konu olan durum Port Moresby’nin çok yönlü dış politikasını gözler önüne sermektedir. Nitekim her ne kadar Batı, bölgede kutuplaşma siyaseti izlese de bölgesel aktörlerin hem Çin’le ve ABD’yle eş zamanlı olarak geliştirdikleri güçlü ekonomik bağlar hem de askeri olarak bu iki devletle kıyaslanamayacak kadar düşük bir güce sahip olmaları nedeniyle net bir kutup seçmekten uzak durdukları söylenebilir.
Bu bağlamda bölgesel aktörler, her iki tarafa da eşit mesafede yaklaşmakta veya bir tarafla daha anlamlı ilişkiler geliştirse dahi diğer tarafı net bir düşman olarak konumlandırmamaktadır. Söz konusu durum, uluslararası ilişkilerdeki geleneksel ittifaklar ve güç dinamikleri üzerindeki değişen doğayı yansıtabilir. Zira buradaki ülkeler, rekabetin ikili boyutta kalmasını ve bu rekabetin bölgesel veya küresel bir savaş, çatışma veya sert güç kullanımına evrilmesini istememektedir.
Sonuç olarak Avustralya’nın bölgesel ittifaklar üzerinden güvenlik perspektifini güçlendirme çabaları önemli bir dış politika üretim sürecine hizmet etmektedir. Aynı zamanda bu durumun Pekin üzerinde rahatsızlık yaratması ve akabinde Kanberra’nın Washington’un bölgesel emelleri üzerinde daha kıymetli bir aktör haline gelmesi de olasıdır.
[1] “Australia the ‘Security Partner of Choice’ in South Pacific-PM Albanese”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-security-partner-choice-south-pacific-pm-albanese-2024-01-30/, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[2] “Albanese Insists Australia Remains PNG’s Closest Friend Amid Talk of China Pact”, The Sydney Morning Herald, https://www.smh.com.au/politics/federal/albanese-insists-australia-remains-png-s-closest-friend-amid-talk-of-china-pact-20240130-p5f13u.html, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[3] “Australia the ‘Security Partner of Choice’ in South Pacific-PM Albanese”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-security-partner-choice-south-pacific-pm-albanese-2024-01-30/, (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
[4] Aynı yer.
[5] Aynı yer.
