Avrupa ülkelerinin Rusya-Ukrayna Savaşı’na karşı kolektif bir yanıt geliştiremedikleri uluslararası kamuoyunda sıkça tartışılmıştır. Özellikle bazı Balkan ülkelerinin enerjide Rusya’ya büyük oranda bağımlı olması, Avrupa Birliği (AB) çerçevesinde Moskova’ya karşı alınacak yaptırım kararlarında birtakım görüş ayrılıklarına neden olmuştur. Bugüne kadar AB ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ülkelerinin Rusya-Ukrayna Krizi’yle ilgili farklı görüşlere sahip oldukları bilinmektedir. Balkan Ülkeleri de söz konusu ihtilafa ilişkin birbirinden farklı pozisyonlar alabilmektedirler.
Her şeyden önce belirtmek gerekir ki sadece Kuzey Makedonya ve Kosova, savaşın başlangıcında Ukrayna’ya tam destek verebilmiştir. Bu bağlamda Kuzey Makedonya, NATO’nun Ukrayna’ya olan destek vermesi gerektiğini savunmuştur. Benze şekilde Kosova, “Ukrayna’nın yanında olduklarını, ülkenin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü desteklediklerini” açıklamıştır.[1]
Arnavutluk Devlet Başkanı Ilir Meta, Rusya’nın dostane, bağımsız ve egemen ülkeye karşı saldırganlık tehdidi karşısında tüm NATO ortaklarıyla ortak kaygıları paylaştıklarını belirtmiştir.[2] Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Hırvat üyesi Zeljko Komsic ve Boşnak üyesi Sefik Dzaferovic, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırganlığını şiddetle kınayarak ülkelerinin Ukraynalılara yardım etmek için elinden gelen her şeyi yapacağını duyurmuşlardır.[3]
Romanya Rusya’nın NATO güçlerinin Romanya ve Bulgaristan’dan çekilmesi yönündeki talebinin kabul edilemez olduğu açıklamasında bulunmuştur.[4]Rus gazına çok fazla bağımlı olmaması ve Moskova’yla az sayıda ekonomik anlaşmasının olması nedeniyle Romanya, diğer AB üyelerine kıyasla Rusya karşısında daha kararlı adımlar atabilmiştir.
Bu gelişmeler dışında Balkanlar bölgesinde göze çarpan üç ülke olmuştur. Bunlar; Hırvatistan, Sırbistan ve Karadağ’dır. Hırvatistan Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic, “Ukrayna dünyanın en yozlaşmış ülkelerinden biri, ekonomik olarak durgun ve AB’den hiçbir şey almıyor” şeklinde ifadelerde bulunmuştur.[5] Bu sert açıklamalardan sonra Başbakan Andrej Plenkoviç, Ukrayna’dan özür dilemek durumunda kalmıştır.
Sırbistan ve Karadağ ise uzun bir süre resmi bir tutum sergilemekten kaçınmışlardır. En büyük zorluğu yaşayan belki de Sırbistan olmuştur. Çünkü ülke, genelde Batı ve Doğu arasında denge politikası izlemeye çalışmaktadır. Bu nedenle Sırbistan’da Ukrayna Krizi’yle ilgili olarak “Rusya mı yoksa Avrupa mı?” ikilemi ortaya çıkmıştır. Nitekim Balkanlar genelinde Sırpların Rusya’dan açık bir destek aldığı sıkça dile getirilmektedir. Bu bağlamda Rusya’nın bilhassa Sırbistan’ı Kosova meselesinde kararlı bir şekilde desteklediği ve Bosna Hersek’teki Sırp lider Milorad Dodik’e aynı şekilde destek verdiği bilinmektedir. Balkanlarda Rusya-Ukrayna Krizi konusunda genel bir görüş mevcut değildir. NATO’nun yanında olduğunu bariz şekilde açıklayan ülkelerin yanı sıra iki ülke arasında dengeyi gözetmeye çalışan aktörler de vardır. Zaten uluslararası arenadaki baskılar nedeniyle herhangi bir Balkan devletinin Rusya’yı açıkça desteklemesi beklenmemelidir. Balkan Ülkeleri AB’yle entegrasyonlarını derinleştirmeye çalışmaktadır. Bu nedenle ülkeler, genel itibariyle savaşla ilgili denge kurmaya çalışmaktadırlar. Buna rağmen AB’nin Balkanlara yönelik baskıları sürekli artmaktadır. Batı etkisinin zayıfladığı bir ortamda Balkanlarda Rusya’ya alan açılmıştır. Bu durum, ayrılıkçı Sırpların da güçlenmesine neden olmaktadır. Nitekim Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani, Sırbistan’ı “Rusya’nın Ukrayna ve Gürcistan hamlesinin benzerini Kosova’da yapmakla suçlamıştır.[6] Ukrayna ve Kosova’daki durum arasında bir paralellik kurmaya çalışan Osmani, Rusya’nın eylemlerinin sadece Ukrayna’yla sınırlı olmadığını, aynı zamanda Balkanlara da yöneldiğini belirtmiştir.[7]
Sonuç olarak Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan sonra Balkan ülkeleri de kendilerini tehdit altında hissetmeye başlamışlardır. Özellikle Rusya’nın Sırbistan’a Kosova konusunda destek vermesi, Kosova halkını tedirgin etmektedir. Çünkü Rus etkisi artarsa Sırbistan, Rusya’dan daha çok destek görecektir. Böyle bir çatışma ihtimaline yönelik endişeler giderek artmaktadır. Bu süreçte Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, özellikle Ukrayna saflarında savaştırılmak üzere Arnavutluk, Kosova ve Bosna Hersek’ten “paralı askerler” gönderildiğini iddia etmiştir.[8] Bu iddialar söz konusu ülkeler tarafından kesin dille reddedilmiştir. Bu tür adımlar, Rusya’nın Balkanları karıştırma girişimi olarak yorumlanmıştır. Görünen o ki Balkanlar, daha uzun bir süre Rusya ve Batı arasındaki kavganın parçası olmaya devam edecektir.
[1] “Чија страна ја заземаат земјите од Западен Балкан во руско-украинските односи?”, Press 24, https://press24.mk/chija-strana-ja-zazemaat-zemjite-od-zapaden-balkan-vo-rusko-ukrainskite-odnosi, (Erişim Tarihi: 30.08.2023).
[2] “Başkan Meta, Savunma Yeteneklerini Güçlendirmek İçin Gerekli Tedbirlerin Alınması Çağrısında Bulundu”, Slobodenpecat, https://www.slobodenpecat.mk/tr/pretsedatelot-meta-pobara-prezemanje-neophodni-merki-za-zajaknuvanje-na-odbranbenite-kapaciteti/, (Erişim Tarihi: 30.08.2023).
[3] “Bosnia’s Komsic and Dzaferovic Strongly Condemn Russia’s Attack on Ukraine”, N1Info, https://n1info.hr/english/news/bosnias-komsic-and-dzaferovic-strongly-condemn-russias-attack-on-ukraine/, (Erişim Tarihi: 30.08.2023).
[4] “NATO Dismisses Russian Demand to Withdraw from Romania, Bulgaria”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2022/01/21/nato-dismisses-russian-demand-to-withdraw-from-romania-bulgaria/, (Erişim Tarihi: 30.08.2023).
[5] “Ukrayna’dan Hırvatistan Cumhurbaşkanı’nın Sözlerine Tepki”, Trt Haber, https://www.trthaber.com/haber/dunya/ukraynadan-hirvatistan-cumhurbaskaninin-sozlerine-tepki-648737.html, (Erişim Tarihi: 30.08.2023).
[6] “Osmani: Srbija na Kosovu cilja ono što Rusija cilja u Ukrajini”, RTV, https://rtv.rs/sr_lat/politika/osmani-srbija-na-kosovu-cilja-ono-sto-rusija-cilja-u-ukrajini_1317493.html, (Erişim Tarihi: 30.08.2023).
[7] Aynı yer.
[8] “Albania, Kosovo, Bosnia Deny Sending ‘Mercenaries’ To Ukraine”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2022/02/18/albania-kosovo-bosnia-deny-sending-mercenaries-to-ukraine/, (Erişim Tarihi: 30.08.2023).
