Bulgaristan son dört yıldır siyasi açıdan kaotik bir dönemden geçmektedir. Dört yılda ülkede gerçekleştirilen beş seçimin sonucunda hükümet kurulamamıştır. Değişim partilerinin yükselmesi köklü partilerin oy kaybını beraberinde getirmiştir. Bu durum, Bulgaristan siyasetinde büyük değişimlere neden olmuştur. Ancak bu büyük değişim, aynı zamanda belirsizliği de yol açmıştır.
Bulgaristan’ın siyasi yapısına bakacak olursak; köklü partiler bulunmakla birlikte birçok yeni hareketler ve oluşumların Bulgaristan’ın siyasi hayatında etkili olduğu görülmektedir. Bulgaristan’da 1990 yılında sosyalist rejim yıkılıp liberal demokrasiye geçilince Komünist Parti’nin içerisinde yer alan yenilik taraftarları Bulgar Sosyalist Partisi’ni (BSP) kurmuştur. BSP hem Komünist Parti’yle eskiden gelen bağlara sahip olması hem de uzun zamandır siyasette bulunması nedeniyle Bulgaristan’ın politik çevresinde önemli bir yer edinmiştir. Bu bağlamda parti, koalisyonlarda genellikle kilit rol oynamaktadır.
Diğer önemli parti ise Bulgaristan’daki Türk azınlığın temsilcisi olan Hak ve Özgürlükler Partisi’dir (DPS). Eski Bulgaristan Kralı’nın başlattığı II. Simeon Ulusal Hareketi’nin içinde yer alan Boyko Borisov ise 2006 yılında GERB partisini kurmuştur. Bu parti merkez sağ ve Avrupa yanlısı bir partidir. İktidarda olan GERB, BSP ve DPS, 2021 seçimlerinde çok büyük oranda oy kaybetmişlerdir. Yeni çıkan siyasi oluşumlar ve hareketler bu partilerin oy oranlarının düşmesine neden olmuştur.
Geleneksel partilerin oy kaybetmesindeki en büyük etkenlerden birisi Bulgaristan halkında artan memnuniyetsizliktir. Temmuz 2020 tarihinde iktidarda olan GERB’e karşı Bulgaristan’da protestolar gerçekleşmiştir. Bu protestoların başlıca nedeni hükümetin yolsuzlukları olmuştur. Dönemin başbakanı Boyko Borisov’un istifasının istendiği protestolar, Bulgaristan’da dört yıldır devam eden siyasi istikrarsızlığın başlangıç noktasıdır.
Bulgaristan, AB ülkeleri arasında en düşük işçi ücretine sahip ülkedir. Aynı zamanda AB fonlarının doğru bir şekilde kullanılmaması, pandemi sürecinde halka gereken desteğin verilmemesi zaten kötü olan sosyo-ekonomik durumu daha da kötü bir hale getirmiştir. Dolayısıyla halk geleneksel siyasi partilerden vazgeçerek popülist söylemlere sahip partilere şans vermeyi tercih etmiştir. Bu yeni oluşumlardan birisi, Slavi Trifanov isimli bir şovmenin başlattığı popülist bir hareket olan Böyle Bir Halk Var Partisi’dir (ITN).
ITN, 2021 genel seçimlerinde BSP’yi geçerek ana muhalefet partisi konumuna gelmiştir. BSP gibi köklü bir partinin oy oranlarının düşmesi halkın beklentilerinin değiştiğinin göstergesidir. Ancak 4 Nisan 2021 tarihinde gerçekleşen seçimlerin sonucunda hiçbir parti tek başına hükümet kurmak yeterli oy alamamıştır. 230 sandalyeli meclisten Boyko Borisov’un partisi GERB ve hükümet ortağı Demokratik Güçler Birliği Partisi (SDS), çoğunluğu kaybederek 75 sandalye alabilmiştir.
“Değişim partileri” ise bunlardan 51’i ITN’ye ait olmak üzere toplamda 91 sandalye kazanmıştır. BSP ise tarihinin en kötü sonucunu alarak 45 sandalye alabilmiştir. Seçimlere katılım oranı, bir önceki seçimlere göre %3.5 düşerek %49,5 olmuştur.[1] Seçim sonuçlarından da anlaşılacağı üzere vatandaşların ana akım partilerden umudunu kestiği ve değişimden yana olduğu görülmektedir. Ancak seçimlere katılım oranının düşmesi, hatta %50’nin altında kalması seçmenlerin demokrasinin mevcut sorunlara çözüm getirmeyeceğine inandığının en önemli kanıtıdır. Popülist partilerin programlarındaki belirsizlikler, hiçbir partinin mevcut kronik sorunlara çözüm sunamaması, zaten bir krizin içinde Bulgaristan’ı daha da zora sokmuştur.
Hükümet kurulamadığı için Temmuz 2021 tarihinde yeniden seçimler yapılmıştır. Bu sefer değişim rüzgarı daha sert esmiş ve değişim partileri sandalye sayısını 112’ye çıkarmıştır. Ancak hükümet kurmak için gereken 121 milletvekili sayısına hiçbir parti ulaşamamıştır. GERB ise 63 sandalye kazanarak düşüş eğilimini sürdürmüştür. Bu sefer seçimlere katılım %40 oranında olmuştur. Cumhurbaşkanı Radev tarafından ITN’ye hükümet kurma görevi verilse de BSP ile yapılan müzakereler bir sonuca ulaşamamıştır. Bunun üzerine 14 Kasım 2021 tarihinde cumhurbaşkanlığı seçimleri ile birlikte milletvekili seçimlerinin yapılması kararlaştırılmıştır.[2]
14 Kasım 2021 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerde ise ITN diğer iki seçimde gösterdiği başarıyı yakalayamamış ve 25 sandalye kazanabilmiştir. İki seçim boyunca halk tarafından değişim umudu olan ITN, bu seçimde aldığı sonuçlardan da anlaşılacağı üzere halkın beklentisini boşa çıkarmıştır. Bu seçimde önemli sürprizi ise eski Ekonomi Bakanı Kiril Petrov ve eski Maliye Bakanı Asen Vasilev’in kurduğu Değişime Devam (DD) Partisi’nin seçimden birinci parti çıkması olmuştur. Aylardır süren siyasi istikrarsızlık bu seçimde Kirli Petrov’un hükümeti kurmasıyla sona ermiştir. [3] Ancak bu istikrar kısa olmuştur. DD liderliğinde BSP, DP ve ITN ortaklığı ile kurulan koalisyon hükümeti kısa süre sonra görüş ayrılıklarına düşmüştür.
Bu ayrılıkların asıl nedeni Ukrayna-Rusya Savaşı olmuştur. BSP, Bulgaristan’ın Ukrayna’ya yardım göndermesini istememektedir. Bu sebeple hükümetten çekilmekle tehdit etmiştir. Aynı zamanda Bulgaristan, AB’nin Rusya’ya yaptırım uygulaması konusunda da ön safhalarda yer almıştır. En sonunda 22 Haziran 2023 tarihinde gen soru önergesiyle mevcut hükümet düşürülmüştür. Bunun ardından Ekim 2023 ve Nisan 2023 tarihlerinde tekrar seçim yapılmış fakat siyasi istikrarsızlık sona ermemiştir. Bulgaristan, 9 Haziran 2024 tarihinde tekrar seçime gitmiştir.
Bulgaristan’da siyasi istikrarsızlık dört yıldır devam etmektedir. Siyasi belirsizlik ülkeyi her alanda etkilemektedir. AB’nin en yoksul ülkelerinden birisi olan Bulgaristan’da hâlâ para birimi olarak Bulgar levası kullanılmaktadır. 2020 yılından itibaren euro para birimine ülkelerin adapte olabilmesine yardımcı olan Avrupa Döviz Kuru Mekanizması’na (ERM II) üyedir.[4] Bulgaristan’ın avro bölgesinde yer alması ekonomisi için önemlidir. Çünkü yerel para biriminin değer kaybetmesi gibi bir risk ortadan kalkmaktadır. Ayrıca AB ile ticaret ve yatırımlar da kolaylaşacaktır. Böylece Bulgaristan’da yeni iş ve yatırım alanları ortaya çıkacaktır.
Dolayısıyla ekonomik olarak kötü durumda olan Bulgaristan için avro bölgesinde yer almak önemlidir. Ocak 2024’ten itibaren avro bölgesine geçmeyi planlayan Bulgaristan’ın hedefi, bir yıl daha gecikerek Ocak 2025 tarihine ertelenmiştir. Her ne kadar Mart ayında yıllık enflasyon oranı %3.5 düşse de avro bölgesine girmek için yeterli olmamıştır.
Bulgaristan’ın içinde bulunduğu siyasi kriz, 9 Haziran 2024 tarihli seçimlerle de çözümlenmezse avro bölgesine geçiş tarihi yeniden ertelenebilir gibi görünmektedir. Bulgaristan’daki siyasi istikrarsızlık yalnızca ülkenin iç meselesi değil, AB ile uyumu noktasında da sorunlara yol açmaktadır. Bu sebeple siyasi aktörlerin bir an önce uzlaşması ve istikrarlı bir hükümet kurulması gerekmektedir.
[1] “Bulgaria April 2020 Election Results”, Data IPU, https://data.ipu.org/parliament/BG/BG-LC01/election/BG-LC01-E20210404/, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[2] “Bulgaria could be heading for third general election in a year”, Euronews, https://www.euronews.com/2021/08/10/bulgaria-could-be-heading-for-third-general-election-in-a-year, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[3] Lukas Kotkamp, “Bulgarian Parliament backs Kirli Petkov as. PM”, Politico, https://www.politico.eu/article/bulgaria-parliament-kiril-petkov-prime-minister/, (Erişim Tarihi: 06.06.2024).
[4] “Bulgaria eurozone accesion could be delayed by months”, Newsroom, https://www.ekathimerini.com/economy/1236775/bulgarias-eurozone-accession-could-be-delayed-by-months/, (Erişim Tarihi: 07.06.2024).
