24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, Avrupa siyasetini derinden sarsmış ve küresel sistemi ciddi biçimde etkilemiştir. Bu savaş, 1991 yılında Soğuk Savaş’ın bitmesinden[i] sonra küresel sistemi en çok etkileyen güvenlik krizlerinin başında gelmektedir. Zira Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) karşı yürüttüğü tarihsel rekabet de bu savaşın önemini ve gidişatını etkilemektedir. Bu kriz, Batı ile Rusya’nın arasının tamamen açılmasına neden olmuştur.
Rusya ile Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında karşılıklı bağımlılık çerçevesinde önemli ekonomik ilişkiler mevcuttur. Öte yandan Washington da Brüksel’in Moskova’ya karşı daha şahin bir politika izlemesini istemektedir. Ancak ekonomik bağımlılık ilişkileri de AB’nin bahse konu olan duruma yaklaşımını etkilemektedir. Zira AB’den Rusya’ya karşı petrol tavan fiyat uygulaması[ii] da dahil olmak üzere birçok ciddi yaptırım kararı çıkmıştır.[iii] Ancak bu yaptırım kararları Rusya’yı olduğu kadar AB ekonomisini de derinden etkilemiştir.
Fransa ve Almanya, 19 Eylül 2023 tarihinde Brüksel’de yapılan Avrupa işleri bakanları toplantısında AB’nin yeni üyelere nasıl uyum sağlayabileceğine ilişkin ortak sunumlarını paylaşmışlardır. İki ülke tarafından hazırlanan raporda; Ukrayna, Moldova ve Batı Balkan ülkeleri bloğa katılmaya hazırlanırken AB’nin kurumlarında, anlaşmalarında ve bütçesinde bir reform yapılmasını öne sürülmüştür.[iv]
Başta savaş olmak üzere bir dizi faktörden dolayı AB’nin Ukrayna’ya genişlemesi tartışmalı bir hale gelmiştir. Bu genişleme; AB kurumları, politikaları ve bütçesi açısından olumlu ve olumsuz birçok sonuç doğurabilir. Birçok analist ve akademisyen, hukukun üstünlüğü konusunda daha sıkı kuralların, Avrupa Konseyi’nde yeni oylama prosedürlerinin ve daha büyük bir AB bütçesinin gerekli reformlar arasında olabileceğini söylemektedir.
Fransa ve Almanya’nın Avrupa işleri bakanları sırasıyla Laurence Boone ve Anna Lührmann, genişlemeye yönelik potansiyel bir yol haritası olacak belgeyi Brüksel’deki bakanlara sunmuşlardır. AB’nin 27 devlet başkanının gelecek ay İspanya’nın Granada kentinde yapılacak gayrı resmi zirvede konuyu değerlendirmeleri beklenmektedir.
Bu, AB’nin genişleme tartışmasının yoğunlaşması ve Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel’in bloğun yeni üyeleri kabul etmeye hazır olması için 2030 hedefini belirlemesiyle birlikte gündeme gelmiştir. Bu belge, ilk olarak aday ülkelerin AB politikalarına “aşamalı olarak dahil edilmesine” vurgu yapmaktadır.
Belgede, 27 üye devletin oybirliğiyle desteklenmesini ve uzun bir onay sürecini gerektiren anlaşmalarını değiştirmeden AB’nin genişlemesine olanak sağlayacak fikirler ortaya konmaktadır. Aynı zamanda “istekli” üye devletlerin, daha şüpheci ülkelerin desteği olmadan anlaşma reformunda ilerlemelerine olanak tanıyacak potansiyel bir “ek reform anlaşması” da yine bu raporda yer almaktadır.[v]
Öte yandan, 30 veya daha fazla ülkeden oluşan bir bloğun politika kararlarına yeşil ışık yakabilmesini sağlamak için AB’nin karar alma prosedürlerinin nasıl uyarlanacağı bu noktada bir sorun yaratabilir. Sonuç olarak Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasının ardından önce konsolide bir görüntü veren, ancak ardından fikir ayrışmalarına sahne olan AB’nin söz konusu belgeyle birlikte bir yeniden yapılanma sürecine girebileceği tahmin edilmektedir
[i] “Mikhail Gorbachev: The Soviet Leader who Helped End the Cold War”, British Broadcast Corporation News, https://www.bbc.com/news/world-europe-13669848, (Erişim Tarihi: 19.09.2023).
[ii] “EU Agrees to Set $60 Price Cap Level for Russian Oil Exports”, Bloomberg, https://t.ly/W6GTx, (Erişim Tarihi: 19.09.2023).
[iii] “Impact of EU Sanctions for European Companies in the Gulf”, Arabian Gulf Business Insight, https://t.ly/RrgYE, (Erişim Tarihi: 19.09.2023).
[iv] “Germany, France Present EU Reform Proposal as Bloc Prepares for New Members”, Euronews, https://www.euronews.com/my-europe/2023/09/19/germany-france-present-eu-reform-proposal-as-bloc-prepares-for-new-members, (Erişim Tarihi: 19.09.2023).
[v] “How France and Germany Think the EU Can Adapt to New Members”, Financial Times, https://www.ft.com/content/09ebc286-51f2-48de-9b01-80a7f9f46848, (Erişim Tarihi: 19.09.2023).
