Avrupa Birliği’nin (AB) 2007 yılında başlattığı Doğu Ortaklığı (EaP) Projesi, altı Sovyet ülkesini kapsamaktadır. Bu ülkelerden Güney Kafkasya’da öne çıkan Gürcistan, AB ile ilişkilerinde her zaman aktif bir tutum sergileyerek birliğin Kafkasya’daki önemli bir kolunu oluşturmuştur. 27 Haziran 2014 tarihinde resmi olarak imzalanan Ortaklık Anlaşması, Tiflis’in AB’ye yaklaşmasında önemli bir adım olarak kabul edilmektedir. 1 Temmuz 2016 tarihinde yürürlüğe giren bu anlaşmayla Gürcistan’ın AB üyeliği perspektifi resmi olarak başlamıştır. 1 Eylül 2014 tarihinden bu yana AB, neredeyse tamamen Gürcistan’dan tarifesiz ithalata izin vermiştir.
AB üyeliği, Gürcistan’ın siyasi ve ekonomik reform gündeminin önemli bir parçasını teşkil etmektedir. Sovyetler Birliği’nden ayrıldıktan sonra hukukun ve demokrasinin inşasıyla ilgilenen genç bir demokrasi olarak Gürcistan, demokratik kurumların kurulmasında kayda değer bir ilerleme kaydetmiştir. Bu bağlamda yolsuzlukla mücadele, basın özgürlüğü ve insan hakları gibi konularda AB standartlarına uyum sağlama çabalarını sürdürmektedir. Rusya-Ukrayna Krizi’nde Batı’yla örtüşen bir tutum benimseyerek güvenilir bir profil çizmektedir. Belirtmek gerekir ki AB Gözlem Misyonu, 2008 yılında Güney Osetya Savaşı’ndan bu yana Rusya’nın haksız işgali altındaki Abhazya ve Osetya bölgelerini denetleyerek bölgedeki istikrarı güçlendirmeye çalışmaktadır.
2022 yılının Mart ayında Tiflis’in AB üyelik başvurusu, ulus-üstü örgüt tarafından Gürcistan’ın yükümlülüklerini yerine getirmesi halinde aday statüsü alabileceği açıklamasıyla sonuçlandı.[1] Ancak AB, ülkelerin tam üyeliğine giden yolda önemli olan adaylık statüsünü vermeyi reddetti. Avrupa Komşuluk Politikası ve Genişlemeden Sorumlu Komisyon Üyesi Oliver Varhelyi, Gürcistan hükümetinin Avrupa Konseyi’nin 12 tavsiyesinden yalnızca üçünü uyguladığını belirterek[2] Moldova ve Ukrayna’ya göre bir adım geride kaldığını vurguladı.
Buna karşılık iktidardaki Gürcü Rüyası Partisi Başkanı İrakli Kobahidze, bunun bir manipülasyon olduğunu ifade etti.[3] Ayrıca, son zamanlarda Gürcistan’ın Rusya’yla vizesiz uçuşlar başlatması ve yabancı ajanlar yasası gibi nedenlerin de üyelik sürecini geciktirdiğini söylemek mümkündür. Tiflis’te AB’nin endişelerinin özellikle jeopolitik kaygılardan kaynaklandığına dair bir görüş hakimdir. Gürcistan nüfusunun yüzde 80’den fazlası AB üyeliğini istemektedir. Buna karşın son yaşanan gelişmeler başkentte hükümet karşıtı protestolara yol açmıştır.[4] Diğer yandan Gürcistan’la birlikte Ukrayna ve Moldova gibi diğer iki eski Sovyet ülkesi aday statüsü almıştır. Gürcistan’ın potansiyel aday olarak görülmesi, 2024 yılına atıfta bulunularak gelecekteki üyelik başvurusuna işaret etmektedir. Mevcut durumda Tiflis, 2024 yılında AB üyeliğine resmi olarak başvurmayı planlamaktadır.
Gürcistan’ın Güney Gaz Koridoru üzerindeki stratejik konumu nedeniyle AB’yle enerji ilişkilerinde yer alması, Rusya ile komşu olması, genç bir demokrasi profili çizmesi ve hem dini hem siyasi açıdan Batı yanlısı olması, AB entegrasyonunu tercih etmesinin sebeplerindendir. Bunun yanı sıra doğu-batı ticaretine yönelik ciddi bir potansiyeli bulunmaktadır. Ortaklık Anlaşması kapsamında Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Alanı’nın oluşturulması, Gürcistan’ın Avrupa pazarına daha hızlı entegrasyonunu sağlayarak somut sonuçlar ortaya koyacaktır.[5] Tiflis’in ticaretinin yaklaşık %21’i AB’yle gerçekleşmektedir.[6] Aynı zamanda, Gürcistan’ın 2017 yılından bu yana Enerji Topluluğu’na üyeliği ve Trans-Avrupa Ulaştırma Ağı’na katılımı, AB için transit geçiş rolünü daha da güçlendirmiştir. Avrupa Birliği ve Avrupalı kimliği, hem Gürcistan’ın katılımı hem de AB’nin genişleme hedefleri için kritik bir rol oynamaktadır. Güney Kafkasya bölgesi bağlamında Gürcistan’ın AB içinde ötekileştirilmemesi önemli bir unsurdur.
Gürcistan Parlamentosu’ndaki siyasi kutuplaşma, ülkenin AB üyelik sürecini engellemektedir. AB üyelik süreci, parti çizgilerinin ötesinde bir konu olarak ele alınmalı ve partiler arası işbirliği önemli bir yer tutmalıdır. AB’nin Gürcistan’da gördüğü potansiyel, siyasi irade ve AB değerlerine bağlılık gibi unsurlarla uyumlu bir bütün oluşturmalıdır. Bu bağlamda ülkenin büyük bir çoğunluğu AB üyeliğini bir fırsat olarak görmektedir. Parlamento da bu isteğe uygun şekilde koordine olmaya çalışmaktadır. Gürcistan Hükümeti yıllar önce tercihini belirlemiş olsa da günümüzde siyasi istikrar sağlayarak AB konusunda bir fikir birliği yakalayamamıştır. İşbirliğine yanaşmayan muhalefet, halkın ve hükümetin AB üyeliği için sağladıklarını sonuçsuz bırakmıştır. Ülkedeki siyasi kutuplaşma, AB için yerine getirilmeyen yükümlülüklerden biridir. Bu bağlamda Tiflis yönetiminin konu hakkında uzlaşmaya varması, işbirliğiyle atılacak adımlar ve 2024 için AB üyeliğine başvurmanın iç ön koşulu olan siyasi birliği sağlaması gerekecektir. Sonuç olarak Avrupa Birliği’nin Doğu genişlemesinin bir parçası olması planlanan Gürcistan, uzun siyasi açmazlara rağmen aktif bir üyelik sürecine sahiptir. Ancak Avrupa Birliği’nin karmaşık ve derin yapısı, Gürcistan’ın AB şartlarına ilerlemesine karşın tam üyelik aşamasına ulaşamadığı bir ortamı doğurmuştur.
[1] “EU Enlargement Policy ‘Georgia’”, Consilium, https://www.consilium.europa.eu/en/policies/enlargement/georgia/, (Erişim Tarihi: 16.09.2023).
[2] “Georgia Has Implemented 3 Out Of 12 Recommendations, Now Every Minute Counts- EU Commissioner”, https://jam-news.net/georgia-and-eu-recommendations/, (Erişim Tarihi: 16.09.2023)
[3] Aynı yer.
[4] “Why Is Georgia Struggling to Join The EU?”, Economist, https://t.ly/9Ntng, (Erişim Tarihi: 16.09.2023).
[5] “Georgia-EU Relations Within Georgia’s 2024 Objective to Apply for the EU Membership”, Georgian Journal, https://web.archive.org/web/20210103123745/https://www.georgianjournal.ge/politics/36727-georgia-eu-relations-within-georgias-2024-objective-to-apply-for-the-eu-membership.html, (Erişim Tarihi: 16.09.2023)
[6] “EU Trade Relations with Georgia. Facts, Figures and Latest Developments”, Trade EC, https://policy.trade.ec.europa.eu/eu-trade-relationships-country-and-region/countries-and-regions/georgia_en, (Erişim Tarihi: 16.09.2023).
