Küresel denklemlerin değiştiği bir süreçte Hindistan, Avrasya’daki aktörlerle olan ilişkilerini derinleştirmektedir. Bilhassa Avrupa, Rusya ve Japonya gibi bölgesel ve küresel aktörlerle geliştirilen münasebetler, Hindistan’ın küresel bir aktöre dönüşmesini teşvik etmektedir. Günümüzde dünyanın önemli ekonomik ve demografik güçlerinden bir haline gelen Hindistan, çeşitli çatışmalara taraf olmak yerine denge politikası yürütmek suretiyle kazanımlarını arttırmak istemektedir. Bunun son örneklerinden biri de Rusya-Ukrayna Savaşı’yla birlikte oluşan konjonktürde Hindistan’ın Batılı sermayeyi çekerken; Rusya’dan da önemli miktarda ucuz enerji almasıdır.
Küresel bir vizyonla hareket etmeye çalışan Hindistan’ın öncelikle yakın çevresindeki ülkelerle ve aktörlerle ilişkilerini güçlendirmek istediği görülmektedir. Bu düşüncenin yanı sıra bölgesel denklemlerin ve dinamiklerin Yeni Delhi’nin politikasını belirlemede etkili olduğu söylenebilir. Özellikle de son dönemde Taliban’la temaslar kuran ve görüşmeler gerçekleştiren Hindistan, ilişkilerini derinleştirmek istediği coğrafi alanı genişletmektedir.
Bu kapsamda Hindistan’ın son dönemde ilişkilerine yoğunluk verdiği bölgelerden biri Orta Asya’dır. Orta Asya başkentleri ile Yeni Delhi arasında kurulan ilişkiler, çok boyutlu bir çerçevede gelişmektedir. Bu süreçte ön plana çıkan başlıklar ekonomi, altyapı, koridorlar ve güvenliktir.
Hatırlanacağı üzere, 19 Aralık 2021 tarihinde Hindistan-Orta Asya Diyalogu 3. Toplantısı Yeni Delhi’de gerçekleştirilmiştir. Altı devletin dışişleri bakanlarının katıldığı görüşmelerde 2020 yılında alınan 1 milyar dolarlık fonun altyapı için kullanılmasına dair sürecin hızlandırılması gerektiği dile getirilmiştir.[1] Görüşmenin ardından yaşanan önemli bir gelişme de 2022 yılının Aralık ayında Tacikistan’da Hindistan’ın inşa ettiği Duşanbe-Chortut Otoyolu Projesi’nin tamamlanacağına ilişkin yapılan açıklamadır.[2]
Söz konusu durum, Hindistan’ın altyapı konusunda önemli bir alternatif olmak istediğini gözler önüne sermektedir. Bu süreçte iktisadi ilişkiler de taraflar arasındaki ilişkilerde belirleyici rol oynayan faktörlerden biri olmuştur. Tarafların yeni pazarlara ulaşabilmesinin yanı sıra Hindistan, bu yol vesilesiyle Orta Asya’nın enerji kaynaklarından da faydalanabilecektir.
Kuşkusuz altyapı konusu, koridorlarla da bağlantılıdır. Zira Çin, Kuşak-Yol Projesi çerçevesinde bu girişime dahil olan ülkelerin altyapılarına önemli katkılarda bulunmuştur. Bu süreçte demiryolları ve karayolları, yatırımların yapıldığı ana başlıklar arasındadır. Hindistan da ulaşım yollarının inşasına katılmaktadır. Buradaki amaçlardan biri, hayata geçirilmek istenen koridorların kesintisiz ve tam potansiyelle kullanılmasıdır. Bu nedenle Yeni Delhi de Uluslararası Kuzey-Güney Taşımacılık Koridoru’nu (INSTC) hayata geçirmek için başta ulaşım ve ulaştırma olmak üzere çeşitli altyapı çalışmalarına önem vermektedir. Özellikle de Hindistan, Rusya’ya en az maliyetle ulaşabilmek ve INSTC’yi bütün potansiyeliyle kullanabilmek maksadıyla Orta Asya’da çeşitli projeler geliştirmeye ve istikrarlı ilişkiler kurmaya ihtiyaç duymaktadır.
Tüm bunların yanı sıra ülkeler arasındaki yakınlaşma sürecinde güvenlikten bahsedilebilir. Çünkü söz konusu devletlerin tehdit algılarını şekillendiren aktörlerin benzer olduğu söylenebilir. Türkmenistan dışındaki devletlerin Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) üyesi oldukları düşünüldüğünde, benzer tehdit kaynaklarından endişe ettikleri söylebnebilir. Bilhassa Afganistan hem Orta Asya hem de Hindistan için önemli bir tehdit kaynağıdır.
Bölgede başta terör örgütü Devlet’ül Irak ve’ş Şam’ın (DEAŞ) sözde Horasan Emirliği (ISKP) olmak üzere çeşitli terör örgütleri varlık göstermektedir. Bu nedenle Orta Asya ile Hindistan arasında radikalizm, terörizm ve ayrılıkçılığa karşı ortak bir tutum benimsenmiştir. Bu bağlamda Hindistan, Orta Asya devletleriyle ilişkilerini güvenlik merkezli olacak şekilde güçlendirmeye çalışmakta, buna yönelik açıklamalar yapmakta ve çeşitli askeri tatbikatlar ifa etmektedir.
Yeni Delhi, 6 Aralık 2022 tarihinde Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın üst düzey güvenlik yetkililerinin ve Türkmenistan Büyükelçisi’nin katıldığı Afganistan merkezli güvenlik ve terörle mücadele kapsamında bir toplantıya ev sahipliği yapmıştır.[3] Ardından Hindistan’ın Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Büyükelçisi olan Ruchira Kamboj, 20 Aralık 2022 tarihinde BM Güvenlik Konseyi Terörle Mücadele Komitesi’nin Orta Asya konulu toplantısında Orta Asya’nın küresel terörle mücadele çabalarında bu bölgenin “kilit ortak” olduğunu vurgulamıştır.[4] Bu da Hindistan’ın güvenlik noktasında hem bölgesel hem de küresel bazda Orta Asya’ya verdiği önemi göstermektedir.
Diğer taraftan Hindistan, Orta Asya devletleriyle çeşitli askeri tatbikatlar gerçekleştirmektedir. Bu tatbikatlar arasında en dikkat çekenler ise 15-27 Aralık 2022 tarihleri arasında Kazakistan’la[5] gerçekleştirilen ve 20 Şubat-5 Mart 2023 tarihleri arasında Özbekistan’la gerçekleştirilecek askeri tatbikatlardır.[6] Bu tatbikatların Hindistan’ın Orta Asya devletleriyle karşılıklı olarak kazan-kazan ilişkisi geliştirirken; bu münasebetleri çok boyutlu hale getirmek istediği öne sürülebilir.
Sonuç olarak Hindistan, dünya siyasetinde ve ekonomisinde büyüyen bir aktördür. Küresel bir güce dönüşmek için izlediği politikaların yakın coğrafyadan başlayarak, daha geniş alanlara yayıldığı görülmektedir. Bu sebeple Orta Asya, Hindistan için kritik bir konumdadır. Bu süreçte ekonomik kazanımlar; Rusya’ya ulaşma, yeni pazarlar elde etme, jeopolitik rekabette avantajlı konuma geçme ve güvenlik gibi faktörler, Hindistan’ı motive etmektedir. Ayrıca Hindistan, istikrarlı bir şekilde büyümesini sürdürebilmek için başta Orta Asya olmak üzere yakın çevresiyle olan ilişkilerini güçlendirmeyi de bir zaruriyet olarak görmektedir. Böylece taraflar arasında geliştirilecek ilişkiler hem Orta Asya’nın hem de Güney Asya’nın refahına, kalkınmasına, istikrarına ve güvenliğine katkı sağlayacaktır.
[1] “Joint Statement of the 3rd Meeting of the India-Central Asia Dialogue”, Ministry of External Affairs, https://www.mea.gov.in/bilateral-documents.htm?dtl/34705/Joint+Statement+of+the+3rd+meeting+of+the+IndiaCentral+Asia+Dialogue, (Erişim Tarihi: 21.02.2023).
[2] “India Becomes A Key Player in Central Asia Riding on Infra Projects”, ETInfra, https://infra.economictimes.indiatimes.com/news/urban-infrastructure/india-becomes-a-key-player-in-central-asia-riding-on-infra-projects/96451374?redirect=1, (Erişim Tarihi: 21.02.2023).
[3] “India to Host Conclave of Top Security Officials of Central Asian Countries on December 6”, The Hindu, https://www.thehindu.com/news/national/india-to-host-conclave-of-top-security-officials-of-central-asian-countries-on-december-6/article66228336.ece, (Erişim Tarihi: 21.02.2023).
[4] Shefali Kohli, “Central Asia “Key Partner” in Global Counter-terrorism Efforts: Ruchira Kamboj”, PTC News, https://www.ptcnews.tv/world-news/central-asia-key-partner-in-global-counter-terrorism-efforts-ruchira-kamboj-715131, (Erişim Tarihi: 21.02.2023).
[5] “Indo-Kazakhstan Joint Military Training Exercise Ends in Umroi”, The Meghalayan Bureau, https://themeghalayan.com/indo-kazakhstan-joint-military-training-exercise-ends-in-umroi/, (Erişim Tarihi: 21.02.2023).
[6] “India-Uzbekistan Joint Military Drill Starts in Hills”, The Times of India, https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/india-uzbekistan-joint-military-drill-starts-in-hills/articleshow/98075813.cms, (Erişim Tarihi: 21.02.2023).
