1991 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) yıkılmasıyla Batı Bloku en büyük düşmanını yenmiştir. “Tarihin Sonu?” isimli jeopolitik eserin yazarı olan Francis Fukuyama gibi birçok uzman, artık liberalizmin ve dolayısıyla Batı’nın tamamen galip geldiğini ifade etmiş ve savunmuştur. Ancak ilerleyen süreçte durum, beklenilenin aksi yönde ilerlemiştir. Öncelikle Rusya daha sonra da Çin, yeni güç merkezleri olarak uluslararası sistemde yerini almış ve Batı, bu güçleri kendine tehdit olarak algılamıştır.
Gerek Ukrayna ile Rusya arasında devam eden savaş gerekse de Çin’in komşu olduğu siyasi fay hatları, bu devletler ile Batı arasındaki gerilimin artmasına neden olmuştur. İlişkiler, 2022 yılının Kasım ayında düzenlenen G20 Devlet Başkanları zirvesinde olduğu gibi zaman zaman iyileşme işaretleri göstermiş olsa da İngiltere,[1] Avustralya[2] ve Japonya[3] yetkililerinin Tayvan adasına düzenledikleri ziyaretler gibi nedenlerle olumsuz havasını sürdürmüştür.
Bu süreç içerisinde 6 Aralık 2022 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) başkenti Washington’da Avustralya–ABD Bakanlar Arası İstişare (AUSMIN) görüşmeleri gerçekleştirilmiş[4] ve ABD–Japonya–Avustralya üçlüsünün bölgede askeri anlamda varlıklarının arttırılması konusuna hemfikir kalınmıştır. Daha sonra da Japonya, savunma bütçesini arttıracağını açıklamıştır. Böylece Japonya, AUSMIN görüşmelerinde alınan kararlara paralel adımlar atmaya devam etmiştir.
Japonya – Güney Kore İhtilafı
1910–1945 yılları arasında Kore yarımadasının Japonya tarafından işgalinin ardından ortaya çıkan Dokdo ve Takeshima isimli iki ada üzerindeki egemenlik tartışması, Japonya’nın 16 Aralık 2022 tarihinde ulusal güvenlik stratejisini duyurmasının[5] ardından tekrar alevlenmiştir. Japonya, yayınlanan güvenlik stratejisi belgesinde bahse konu olan adalar üzerinde egemenlik iddiasında bulunmuştur. Bu da doğal olarak Seul yönetiminin tepkisini çekmiştir. Güney Kore Dışişleri Bakanlığı, söz konusu iddiaların acilen kaldırılmasını talep etmiş ve Japonya Büyükelçisi’ni bakanlığa çağırarak durumu protesto etmiştir.[6]
Bilindiği üzere, 2022 senesinin Mayıs ayında göreve başlayan Yoon Suk-yeol ve hükümeti Japonya’yla geçmişten kalan sorunların çözümüne önem vermektedir. Bu bağlamda 2022 yılında Japonya ile Güney Kore arasında savaş zamanı emek tazminatları konusunda görüşmeler gerçekleştirilmiş ve çözüm yolları aranmıştır.
Bölgede hem Güney Kore Hükümeti’nin çabaları hem de Kuzey Kore tehdidi sayesinde birlikte hareket eden iki ülkenin ilişkileri olumu bir havaya sahipken; böyle bir sorunun ortaya çıkması, tatsızlığa neden olsa da durumun ciddi bir kırılmaya yol açamayacağı ifade edilebilir.
Nitekim her ne kadar Güney Kore’nin muhafazakâr kesimi Japonya’nın emperyal geçmişine işaret etse de[7] Seul yönetimi, Japonya’nın askeri kabiliyetlerini arttırma çabalarının Kuzey Kore tehdidi göz önüne alındığında anlaşılabilir olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca Güney Kore Dışişleri Bakanlığı, Japonya Anayasası’nın barışçıl ruhunun korunması ihtiyacına ve Kore yarımadasına yönelik saldırı kabiliyetine sahip tüm askeri eylemlerin Güney Kore’yle anlaşma içerisinde gerçekleşmesi gerekliliğine dikkat çekmiştir.[8]
Batı İttifakı’nın Geleceği
2022 yılının Kasım ayında düzenlenen G20 Devlet Başkanları Zirvesi’nde çeşitli Batılı devletler ile Çin arasındaki ilişkilerin iyileşmesine yönelik adımlar atılmış; ancak bu adımların devamı gelmemiştir. Hatta Pekin yönetiminin hassas oluğu Tayvan’a ardı ardına kimi devletlerin milletvekillerinden oluşan heyetler tarafından ziyaretler yapılmıştır. Söz konusu devletler, daha önce de ifade edildiği üzere Japonya, Avustralya ve İngiltere’dir. Bu bağlamda her ne kadar Avustralya, ziyaretin hükümetle bir ilişkisinin olmadığını ifade etmiş olsa da bu açıklamalar, Çin’i tatmin etmeye yetmemiştir.
Çin ile Batı arasındaki gerginlik hem Tayvan’a düzenlenen ziyaretler hem de Japonya’nın askeri harcamalarını arttırmasının ardından yükselirken; Avustralya ve Çin belli alanlarda işbirliğine devam etmekte ve ilişkilerin iyileştirilmesine yönelik görüşmelerde bulunmaktadır. Örneğin 21 Aralık 2022 tarihinde Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong ile Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi görüşmelerde bulunmuştur.[9] Görüşmeler sırasında Wang, “Farklılıklarımızı akıllıca yönlendirirsek, ikili ilişkilerimizi geliştirebileceğimiz ve ilgili ulusal çıkarlarımızı koruyabileceğimiz görüşünü ortaya koymaya devam ettik.” ifadelerini kullanmıştır.[10] Ayrıca görüşmeler, bir noktada Çin’in Avustralya’ya uyguladığı ithalat kısıtlamalarının kaldırılması yönündeki umutların artmasına yol açmıştır.
Neticede 6 Aralık 2022 tarihinde gerçekleşen AUSMIN görüşmelerinin ardından Batı ittifakının Pasifik’te, savunma alanında birbirleriyle tutarlı adımlar attığı gözlemlenmiştir. Ancak zaman zaman olumsuzlar da ortaya çıkmıştır Örneğin Japonya ile Güney Kore arasında yeniden alevlenen tartışmalar, ilk olarak Japonya’nın Dokdo ve Takeshima isimli adalar üzerinde egemenlik iddiaları, daha sonra ise Güney Kore’nin bahse konu adaların yakınında askeri tatbikatlar gerçekleştirmesi[11] nedeniyle karşılıklı protestolara sebebiyet vermiştir.
İlk bakışta bu durumun Batı ittifakı içerisinde bir çatlağa neden olacağını düşünülse de gerekYoon Hükümeti’nin Japonya’yla ilişkileri geliştirme ve sorunlara çözüm arama yönündeki isteğinin gerekse ABD’nin iki ülke arasından uzun süredir üstlendiği arabulucu rolünün olası çatışmanın önüne geçeceği öngörülebilir. Ayrıca Avustralya ve Çin arasında gerçekleşen görüşmeler, her ne kadar iyi bir izlenim verse de G20 Zirvesi’nden sonra Avustralya Savunma Bakanı Richard Marles’ın Çin’le ilişkilerin iyileştirileceği taahhüdünün Avustralya’nın savunma politikalarına odaklanmayacağı anlamına gelmediğine işaret ettiğini[12] unutmamak önemlidir.
Sonuç olarak Avustralya, Çin’le ilişkilerinin ve ticaretinin gelişmesini arzu ederken savunma politikalarından da vazgeçmeyecektir. İlerleyen süreçte hem Avustralya hem de Japonya-Güney Kore uyuşmazlığı açısından Batı ittifakı içerisinde bir çatlağın oluşması düşük de olsa olasılık dahilindedir.
[1] “China Condemns British Lawmakers’ Taiwan Visit”, BBC, www.bbc.com/news/world-asia-63826052, (Erişim Tarihi: 1.12.2022).
[2] “Government and Opposition MPs to Visit Taiwan as Part of Australian Parliamentary Delegation”, ABC News, www.abc.net.au/news/2022-12-03/australian-mps-to-visit-taiwan-parliamentary-delegation/101730950, (Erişim Tarihi: 03.12.2022).
[3] “Japan MP in Taiwan Says ‘China Threat’ Needs More Military Spending”, Pars Today, parstoday.com/en/news/world-i190678-japan_mp_in_taiwan_says_china_threat’_needs_more_military_spending, (Erişim Tarihi:11.12.2022).
[4] “Joint Statement on Australia-U.S. Ministerial Consultations (AUSMIN) 2022”, U.S. Department of State, www.state.gov/joint-statement-on-australia-u-s-ministerial-consultations-ausmin-2022/, (Erişim Tarihi: 06.12.2022).
[5] Mirna Galic, “What You Need to Know About Japan’s New National Security Strategy”, United States Institute of Peace, www.usip.org/publications/2022/12/what-you-need-know-about-japans-new-national-security-strategy, (Erişim Tarihi: 19.12.2022).
[6] “South Korea Protests Japan’s Island Claim in National Security Strategy”, Reuters, www.reuters.com/world/asia-pacific/south-korea-protests-japans-island-claim-national-security-strategy-2022-12-16/, (Erişim Tarihi: 16.12.2022).
[7] Hyun-jun Yeo, “South Korean Media Diverge on Whether Japan’s New Security Strategy Poses Threat”, Korea Pro, www.nknews.org/koreapro/2022/12/south-korean-media-diverge-on-whether-japans-new-security-strategy-poses-threat/, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[8] “South Korea…”, a.g.m.
[9] “Australia-China Foreign Ministers Meet in Bid to Repair Ties”, AP News, apnews.com/article/g-20-summit-politics-business-covid-penny-wong-7af410518b7deea0b6c2504eb462150f, (Erişim Tarihi: 21.12.2022).
[10] Aynı yer.
[11] “Japan protests South Korean Military Drills Near Disputed Isles”, Kyodo News, english.kyodonews.net/news/2022/12/ef5c7a24d4e0-japan-protests-s-korean-military-drills-near-disputed-isles.html, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
[12] “No Shift in Australia Defence Policy After Xi Meeting-Diplomat”, Reuters, www.reuters.com/world/no-shift-australia-defence-policy-after-xi-meeting-diplomat-2022-11-16/, (Erişim Tarihi: 16.11.2022).
