Kosova Başbakanı Albin Kurti’nin “Kosova, bu hafta içinde Avrupa Birliği (AB) üyeliğine başvuracak” şeklindeki açıklaması,[1] bölgedeki tartışmanın zirve yapmasına neden olmuştur. Zira Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani’nin söz konusu başvuru için “tarihi bir an” demesi,[2] AB’nin Kosova nezdinde mühim bir konuma sahip olduğunu göstermektedir. Aslında Kosova’nın yürütme kanadından gelen AB üyeliği konusundaki mesajlar; geçmişteki birtakım krizlere dayanmakta, bu krizlerin çözüme kavuşturulması da yine Priştine tarafından mevzubahis üyelik süreciyle ilişkilendirilmektedir.
Kosova’nın AB tam üyeliğine yapacağı başvuru, 2022 yılının Mayıs ayından itibaren gündeme gelmeye başlamıştır. Konuyla ilgili ilk açıklama, Kosova Dışişleri Bakanlığı’ndan gelmiştir. Bu bağlamda Kosova Dışişleri Bakanı Donika Gervalla-Schwarz’ın söz konusu açıklamada verdiği mesajları ele almak faydalı olacaktır.[3]
Halkın %90’ının AB ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) üyeliğini desteklediğini belirten sözler, diğer uluslararası ortaklarla da işbirliği anlaşmalarının yapılacağı müjdesini barındırmaktadır. Kosova’nın Avrupa’nın en genç ülkesi unvanına sahip olmasıyla birlikte bir demokrasi örneği teşkil etmesi, sürecin AB’nin hızlıca onaylamasıyla neticeleneceği düşüncesini oluşturmaktadır. Oysa ki Kosova’nın AB üyeliği için birkaç engel bulunmakta ve bu engellerin başında da “Sırbistan Meselesi” gelmektedir. Bilindiği üzere, 2008 yılında Kosova’nın tek taraflı bağımsızlık ilan etmesinin ardından Sırbistan, bu ülkeyi tanımamıştır.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, Brüksel’den baskı gördüğünü; ancak başta Almanya olmak üzere hiçbir AB üyesine Kosova konusunda güvenmediğini dile getirmiştir.[4] Bu bağlamda Sırbistan’ın Kosova’yı tanımamasının Priştine yönetiminin AB’ye giden yolunun önündeki en büyük engel olduğu ifade edilebilir. Buna rağmen AB’nin “Dış Meseleler” alt başlıklı resmî sitesi, Sırbistan-Kosova ilişkilerinin normalleşmesini öngören anlaşmanın son aşamasında olduklarını duyurmuştur.[5]
Son aşamasına gelindiği söylenen anlaşmanın duyurusunun 2017 senesinde yapıldığı dikkate alındığında, Sırbistan-Kosova gerginliğinde son beş yıldır ilerleme kat edilemediği öne sürülebilir. Birlik, Kosova’nın meşruiyetini, AB’ye katılmasıyla tanıyacak ve bilhassa Rusya’dan çekinen bölge devletlerine yeni bir kapı aralayacaktır.
Meselenin bir diğer boyutu, AB’nin Afrika ülkeleriyle olan münasebetidir. Afrika halklarının Avrupa’ya olan kolonyal dönem nefreti, AB’nin Kosova üzerinden edineceği “demokrasi öncülüğü” rolüyle yumuşayabilir. Hatta AB’nin Kosova üzerinden vereceği mesaj, başta Afrika olmak üzere tüm Doğu medeniyetlerine verilecek mühim bir mesaj olacaktır.
AB, bünyesine Kosova’yı katmak istemesinin yanı sıra 2012 yılında aday ülke statüsünü kazanan Sırbistan’ın da katılımını değerlendirmektedir. AB üyelik süreçlerine uyum sağlama konusunda önemli bir ilerleme kat eden ülke, 2025 senesinde üye olacağı iddialarıyla gündeme gelmektedir. Burada Kosova-Sırbistan anlaşmazlığının daha ziyade Kosova’nın aleyhine olduğu iddia edilebilir. Zira üyelik statüsüyle ilgili genel kanı, Sırbistan’ın Kosova’yı mağdur ettiğine yönelik olsa da AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in yaşanan plaka krizinin ardından Brüksel’de iki ülke lideriyle yaptığı toplantı, bu kanaatin aksini söylemektedir.[6] Çünkü toplantının ardından Borrell, plaka krizinin çözümüne yönelik sunulan önerilerin, Vučić tarafından defalarca kabul edilmesine rağmen Kurti’nin teklifleri reddettiğini belirtmiştir. Öyle ki; Kosova’nın plaka değişikliği konusunda aceleci ve plansız hareket ettiği dile getirilmektedir.
Plaka krizinin çözüme kavuşturulamaması, Kosova’nın taviz vermeyen politikalarının bir sonucu olmakla birlikte Kosova’da ikamet eden ve nüfusun yaklaşık %6’sını oluşturan Sırpların görevlerinden istifa etmesine ve protestoların başlamasına yol açmıştır.[7] Bu iş bırakmalar ve protestolar ise bölgede yeni bir savaşa davetiye çıkarmaktadır.
Halihazırda AB’nin Kosova’yla aynı düzlemde hareket etmesi mümkün gözükmemektedir. Zira özellikle son dönemde yaşanan gelişmelerle birlikte Kosova ve Sırbistan’ın uzlaşı ve barış zemininden uzaklaştığı görülmektedir. Diğer taraftan Sırbistan’ın 2025 senesi itibarıyla kabul edileceği söylenen adaylığı, Kosova için aynı mesafede değildir ve oldukça uzak gözükmektedir. Öte yandan Kosova’nın adaylık başvurusu yaparak bazı örtük mesajlar verdiği de söylenebilir. Zira söz konusu başvuru, Kosova’nın yüzünü tamamen Avrupa’ya döndüğünü gösteren önemli bir emaredir.
Vučić’in Rusya’yla sıkı bağlarının olduğunun iddia edilmesi, Sırbistan-Rusya bloğuna karşı Kosova’nın Avrupa’yla hareket etmesini kolaylaştırmaktadır.[8] Esasen Kosova’nın Rusya-Sırbistan ikilisine karşı yalnızlaşmak istememesi de AB’ye tam üyeliğine dair başvurusunun gündeme gelmesinde etkili olmuştur.
[1] Alice Taylor, “Kosovo to Sign EU Membership Application on Thursday”, EURACTIV, https://www.euractiv.com/section/politics/news/kosovo-to-sign-eu-membership-application-on-thursday/, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[2] “President Osmani Calls Kosovo’s EU Membership Application a Historic Moment”, Schengen Visa, https://www.schengenvisainfo.com/news/president-osmani-calls-kosovos-eu-membership-application-a-historic-moment/, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[3] “Kosovo PM Says the Country Will File EU Membership Application by Year’s End”, Schengen Visa, https://www.schengenvisainfo.com/news/kosovo-pm-says-the-country-will-file-eu-membership-application-by-years-end/, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[4] “Vucic: I’m Going to Brussels, but I’m not an Optimist, I don’t Trust the Germans Anything About Kosovo”, Kosovo Online, https://www.kosovo-online.com/en/news/politics/vucic-im-going-brussels-im-not-optimist-i-dont-trust-germans-anything-about-kosovo-20, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[5] “Serbia and Kosovo Agree Final Steps for Implementation of Justice Agreement in Meeting of EU-facilitated Dialogue”, European Union External Action, https://www.eeas.europa.eu/node/31573_en, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[6] Jon Henley, “Fears Kosovo-Serbia Number Plate Row Could Spark Violence”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/nov/22/number-plate-row-in-kosovo-threatens-to-spark-civil-unrest-serbia, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[7] Elsa Maishman and James Gregory, “Serbian Leader Holds Security Talks over Kosovo Unrest”, BBC, https://www.bbc.com/news/world-europe-63936840, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[8] “Moscow Calls for ‘Diplomatic’ Solution to Kosovo Tensions”, The Moscow Times, https://www.themoscowtimes.com/2022/12/12/putin-cancels-annual-press-conference-for-first-time-in-decade-a79676, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
