Mevcut uluslararası konjonktürde Avrupa kıtası, çok boyutlu ve mütemadiyen devam eden krizlerle mücadele vermektedir. Enerji meselesi, göçmen sorunu, ekonomik kriz ve çevre problemleri gibi krizleri içeren bu istikrarsızlık ortamı, bölgesel ve küresel nedenlerden kaynaklanmaktadır. Fakat söz konusu krizlerin kaynağı ne olursa olsun Avrupa, bu sorunlardan en fazla etkilenen bölgeler arasında yer almaktadır. Buna rağmen her kriz, birtakım fırsatları da barındırmaktadır. İberya da bu fırsatları değerlendirmek için atakta bulunmuştur.
Bilindiği gibi Sosyalist Parti Genel Sekreteri António Costa, 2015 yılında Portekiz’de iktidara gelmiştir. Sosyalist İşçi Partisi Genel Sekreteri Pedro Sánchez ise 2018 senesinde İspanya Başbakanı olmuştur. Sánchez’in göreve geldiği tarihten beri taraflar, işbirliğine ve dayanışmaya dayalı ilişkiler yürütmüştür. Bunda ideolojik yakınlık belirleyici rol oynamıştır. Bilhassa Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından savaşın getirdiği kriz ortamında taraflar arasındaki münasebetler genişlemiş ve derinleşmiştir.
Madrid ile Lizbon arasında savaşın yarattığı kriz ortamında yapılmış ilk işbirliği, tarafların yükselen enerji fiyatlarını kontrol altına alabilmek için Avrupa Komisyonu’na eşgüdümlü itirazlarda bulunmasıdır. İspanya ve Portekiz, genellikle itirazlarında elektrik üretimi için kullandıkları yenilenebilir kaynaklara işaret etmişlerdir. Bunun yanı sıra bu iki hükümet; tarihsel, kültürel ve ekonomik boyutlarda derin ikili ve bölgesel ilişkileri bulunan Kuzey Afrika ülkelerinden, özellikle de Cezayir’den enerji ithal etmektedir. İspanya ve Portekiz’in elinde bulunan bu imkân, bahse konu olan ülkeleri diğer Avrupa devletlerine kıyasla enerji konusunda daha özerk kılmıştır. Böylece taraflar, yükselen gaz fiyatlarının elektrik piyasası üzerindeki etkisini yumuşatabilmek adına elektrik tedarikinde bir tavan fiyatı koyabilmelerine imkân tanınmasını talep etmişlerdir. Avrupa Komisyonu (AK) da bu talebi 2022 yılının Nisan ayında kabul etmiştir.[1] AK’nin talebi kabul ettiği tarihten itibaren İspanya ve Portekiz, diğer Avrupa ülkelerinden ortalama iki kat daha ucuz elektrik hizmeti vermeye başlamıştır.[2]
İspanya ve Portekiz’in 2022 yılının Ekim ayında Fransa’yla bir araya gelerek Barcelona Anlaşması’nı imzalaması, taraflar arasındaki işbirliği sürecini devam ettirmiştir. Barcelona Anlaşması, İspanya ve Portekiz’in jeopolitik avantajı sayesinde Akdeniz’den elde ettiği yeşil hidrojeni, Marsilya’ya ihraç etmesinin önünü açmıştır.
Bu anlaşma kapsamında ele alınan H2Med Yeşil Hidrojen Boru Hattı Projesi’ne geçtiğimiz günlerde Almanya da katılmış, projenin tarafları tarafından AK nezdinde yürütülen çalışmalar sonucunda proje, “ortak menfaat” kapsamına alınmıştır. Ortak menfaat kapsamında projenin masraflarının yarısının Avrupa Birliği (AB) fonlarıyla finanse edilmesine karar verilmiştir.[3]
Almanya’nın katılımıyla birlikte projenin kapsamı genişlemiş, İspanya ve Portekiz’e Avrupa’nın enerji tedarikinde lider konuma yükselme fırsatı doğmuştur. Böylece İspanya ve Portekiz, Avrupa Komisyonu nezdinde kabul ettirdiği kararla “İberya İstisnası” yaratıp diğer Avrupa ülkelerinden enerji sektöründe görece özerklik kazanırken; H2Med Projesi’yle de diğer Avrupa ülkelerini kendilerine bağımlı hale getirmiştir.
H2Med Projesi, iki ülke için de sadece enerji sektöründe ilerleme anlamı taşımamaktadır. Yeşil hidrojen kaynaklı enerji, AB’nin yenilenebilir enerjiye kademeli geçiş mevzuatıyla uyuşmaktadır. İberya’nın kullandığı enerjinin %79’u, hem mevcut durumdaki yenilenebilir enerji kullanımıyla hem de bu projenin etkisiyle, 2030 yılına kadar yenilenebilir enerji kaynaklı olacaktır.[4] Bu da Madrid ve Lizbon’un yenilenebilir enerjiye geçiş sürecine önderlik etmesi demektir.
Bu iki hükümet, enerji açılımlarında yakaladığı işbirliği ivmesini turizm sektöründe de sürdürmüştür. Uzun süredir hükümetlerin izlediği deflasyon politikası, Avrupa’da yükselen enflasyonun bu ülkeleri etkilemesinin önüne geçmiş ve İspanya, 2022 yılında Avrupa’da en düşük enflasyon oranına sahip ülke olmuştur. Portekiz ise Avrupa ortalamasının altında kalarak 11. sırada yer almıştır.[5]
Ülkeler, bu politikalarını İberya’yı rekabetçi ve sürdürülebilir turizm destinasyonlarından biri haline getirme amacıyla 2022 yılının Kasım ayında imzaladıkları “2022-2024 Sınır Ötesi Turizm Stratejisi”yle pekiştirmiştir.[6] İspanya Covid-19 salgını öncesindeki turist sayısını yakalama yolunda hız kazanırken; Portekiz de 2022 yılında kendi tarihindeki en fazla turiste ev sahipliği yapmıştır.[7] Böylece İspanya ve Portekiz, Avrupa’da gittikçe yükselen enflasyona karşı yürüttükleri politikanın meyvelerini toplamıştır.
Taraflar hem enerji hem de turizm sektöründe işbirliğini sürdürürken; enerji tedariki hedeflerini kapsayan “sürdürülebilirlik” hususunda da adımlar atılmıştır. Nitekim 2022 yılının Aralık ayında, İspanya ile Portekiz arasında ortak akarsu havzalarındaki kuraklığın önüne geçmek maksadıyla işbirliğini güçlendirme yönünde bir anlaşma imzalanmıştır.[8]
Öte yandan AB’nin içerisinde bulunduğu güncel krizlere yönelik tek tek açılım yapan Madrid ve Lizbon, mülteci krizinde de aktif bir rol oynamıştır. İspanya, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasından itibaren 164 bin Ukraynalı sığınmacıyı kabul etmiş, Avrupa’da en fazla Ukraynalı göçmen nüfusuna sahip 5. ülke konumuna yükselmiştir[9]. Portekiz ise ağırlıklı olarak Yunanistan’da bulunan Ortadoğu menşeili göçmenler arasından en fazla çocuk göçmen kabul eden 2. Avrupa ülkesi olmuştur.[10]
İspanya ve Portekiz, mevcut fırsatları değerlendirerek yeni açılımlar yoluyla atağa geçmiştir. İspanya’nın 2023 yılının ikinci devresinde AB Konseyi Başkanlığı görevini üstlenmesi de bu açılımlar kapsamında büyük önem arz etmektedir. Zira bu başkanlık, mevcut faaliyetlerin ve girişimlerin hangi doğrultuda evrileceği hususunda belirleyici rol oynayacaktır.
[1] “España y Portugal acuerdan con Bruselas limitar el precio del gas: este es el tope”, Ondacero, https://www.ondacero.es/noticias/economia/espana-portugal-acuerdan-bruselas-limitar-precio-gas-este-precio-tope_202204266267efcdd593ed0001a991fb.html, (Erişim Tarihi: 26.04.2022).
[2] “España y Portugal alcanzan un acuerdo con Bruselas para limitar el precio del gas y abaratar el recibo de la luz “, Rtve.es, https://www.rtve.es/noticias/20220426/espana-portugal-acuerdo-precio-gas-luz/2340000.shtml, (Erişim Tarihi: 26.04.2022).
[3] “Sánchez, contento con la entrada de Alemania en el H2Med: “Refuerza su dimensión paneuropea”, El Periódico de la Energía, https://elperiodicodelaenergia.com/sanchez-contento-con-la-entrada-de-alemania-en-el-h2med-refuerza-su-dimension-paneuropea/, (Erişim Tarihi: 22.01.2023).
[4] “La Península Ibérica evita la crisis energética y liderará la transición de Europa, según Rystad”, Pv Maganize, https://www.pv-magazine.es/2022/10/28/la-peninsula-iberica-evita-la-crisis-energetica-y-liderara-la-transicion-de-europa-segun-rystad/, (Erişim Tarihi: 28.10.2022).
[5] “Variación del índice de precios de consumo armonizado (IPCA) en los países de la Unión Europea en diciembre de 2022”, Statista, https://es.statista.com/estadisticas/495544/tasa-de-inflacion-interanual-en-los-paises-de-la-ue/, (Erişim Tarihi: 24.01.2023).
[6] “España y Portugal aprueban una Estrategia de turismo transfronterizo con la sostenibilidad como eje central”, Mincotur, https://www.mincotur.gob.es/es-es/GabinetePrensa/NotasPrensa/2022/Paginas/España-Portugal-estrategia-turismo-transfronterizo.aspx#:~:text=España%20y%20Portugal%20acuerdan%20una,territorio%20fronterizo%20más%20antiguo%20y), (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
[7] “2022 ha sido el mejor año de la historia del turismo en Portugal”, Tourinews, https://www.tourinews.es/destinos-turismo/portugal-nuno-fazenda-mejor-2022-turismo-historia-fitur-tap-frontera-espana_4473004_102.html, (Erişim Tarihi: 23.01.2023).
[8] “España y Portugal acuerdan reforzar la cooperación para hacer frente a las situaciones de sequía en las cuencas hidrográficas compartidas”, Miteco, https://www.miteco.gob.es/es/prensa/ultimas-noticias/españa-y-portugal-acuerdan-reforzar-la-cooperación-para-hacer-frente-a-las-situaciones-de-sequía-en-las-cuencas-hidrográficas-compartidas/tcm:30-549433#:~:text=España%20y%20Portugal%20han%20acordado,ha%20afectado%20a%20ambos%20países, (Erişim Tarihi: 15.12.2022).
[9] “El mapa de los refugiados de la guerra de Ucrania: más de 7,9 millones de personas han abandonado el país”, Rtve,es, https://www.rtve.es/noticias/20230105/mapa-refugiados-guerra-ucrania/2297260.shtml, (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
[10] “Portugal é o segundo país da UE que acolhe mais crianças e jovens refugiados da Grécia”, Portugal.gov, https://www.portugal.gov.pt/pt/gc23/comunicacao/noticia?i=portugal-e-o-segundo-pais-da-ue-que-acolhe-mais-criancas-e-jovens-refugiados-da-grecia, (Erişim Tarihi: 13.10.2022).
