9 Mayıs 2024 tarihinde Kuzey Makedonya’da hem cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu hem de genel seçimler gerçekleşmiştir. Seçim sonuçları ana muhalefette bulunan sağ ve milliyetçi parti İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya’nın Ulusal Birliği Demokratik Partisi’nin (VMRO-DPMNE) zaferiyle sonuçlanmıştır. Aynı zamanda Kuzey Makedonya’nın ilk kadın cumhurbaşkanı da seçilmiştir.
Son yıllarda Avrupa Birliği’ne (AB) katılım müzakerelerinde önemli bir yol kateden Kuzey Makedonya’nın 2003 Selanik Zirvesi’nden bu yana devam eden Avrupa Birliği macerası, bu sağ ve milliyetçi bir partinin iktidara gelmesiyle ne ölçüde değişeceğinin sorgulanmasına neden olmuştur. Bir önceki iktidar partisi Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM), Yunanistan’la olan isim sorununu çözen Prespa Antlaşması’nı imzalamıştı. Bunun üzerine Yunanistan, Kuzey Makedonya’nın hem AB hem de Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) girişine engel olan vetosunu kaldırmıştı.
25 Mart 2020 tarihinde AB ile müzakerelere başlayan Kuzey Makedonya, bundan iki gün sonra da NATO’ya resmen üye olmuştur. Böylece Batı’yla entegrasyonu noktasında çok önemli bir ilerleme kaydetmiştir. Ancak SDSM’nin bu diplomatik başarılarının, seçimin sonuçlarına bakıldığında halk nezdinde yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. Çünkü ülkede devam eden ekonomik sorunların yanı sıra yolsuzluk ve illegal örgütlerin faaliyetlerine bir çözüm getirilememiştir. Bu yapısal sorunlar, muhalefetteki VMRO-DPMNE partisinin iktidara gelmesine neden olmuştur. Bu noktada şöyle bir soru karşımıza çıkmaktadır: İç ve dış politika birbirinden bağımsız olmadığına göre Kuzey Makedonya yapısal sorunlarına çözüm bulabilmek için bölgesinde ilişkilerini ne şekilde sürdürmelidir?
Bulunduğu coğrafya ve komşuları göz önünde bulundurulursa keskin söylemlerden uzak ve dengeli bir politika yürütülmesi oldukça önemlidir. Ancak Kuzey Makedonya’nın yeni seçilen cumhurbaşkanı, yemin töreni esnasında “Kuzey Makedonya” adı yerine “Makedonya” adını kullanmıştır. Bu durum Yunanistan tarafından büyük tepkiye neden olmuş ve Yunan basınında geniş bir şekilde yer almıştır.[1]
Yunanistan Başbakanı Miçotakis, Kuzey Makedonya’nın bu nitelendirmesini “hukuka aykırı ve kabul edilemez” olarak nitelendirmiştir. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise X hesabından Kuzey Makedonya’nın AB’ye katılım konusunda başarıyla devam etmesi için bağlayıcı anlaşmalara saygı göstermesi gerektiğini yazarak Kuzey Makedonya’ya bir uyarıda bulunmuştur.[2] Ancak VMRO-DPMNE’nin lideri Christian Mitskosi, Makedonya ifadesinin kullanılmasından yana tavır alan bir açıklama yapmıştır. Açıklamada; “Eğer Yunanistan, Prespa Antlaşması’nın ihlal edildiğini düşünüyorsa, Uluslararası Adalet Divanı’na başvurması gerekir.” denilmiştir.[3]
VMRO-DPMNE, aslında Kuzey Makedonya’nın AB üyeliğine karşı bir parti değildir. Fakat sağ ve milliyetçi bir parti olması, Kuzey Makedonya’nın bugüne kadar AB’ye üyelik konusunda elde ettiği kazanımlara zarar verebilme ihtimaline yol açmaktadır. VMRO-DPMNE, daha yeni iktidara gelmişken yemin töreninde yaşanan isim krizi, bu ihtimalin gerçekleşebilmesi için bir sinyal niteliğinde olmuştur. Makedonya isminin yeniden zikredilmesiyle Yunanistan’ın endişeleri yeniden gündeme gelmiştir. Aynı zamanda Bulgaristan’la da dil ve etnik köken konusunda krizler yaşayan Kuzey Makedonya’nın ileride bu konularla ilgili de Bulgaristan’la karşı karşıya gelme ihtimali ortaya çıkmıştır. Bulgaristan, Makedoncayı “Bulgarcanın bir lehçesi” olarak görmektedir. Özellikle her iki ülke de tarih yazımı ve milli kimlik algısı açısından farklı bakış açılarına sahiptirler.
Siyasi düzeyde AB üyelik süreci ve bölgesel işbirliği gibi konularda da bazı çatışmalar yaşanmıştır. Bulgaristan, Kuzey Makedonya’nın AB üyelik sürecini engelleyebilecek veto yetkisine sahip olduğunu belirtmiş ve bazı şartları yerine getirmesi gerektiğini ifade etmiştir. Bu durum, Kuzey Makedonya’nın AB’ye entegrasyonunda engel teşkil etmektedir. Ancak son yıllarda her iki ülke arasında yapılan görüşmeler ve çeşitli diplomatik girişimlerle ilişkilerde iyileşme sağlanmaya çalışılmaktadır. Özellikle ekonomik işbirliği ve kültürel etkileşim gibi alanlarda ortak çıkarlar bulunmaktadır ve bu alanlarda işbirliği artmaktadır. Fakat yemin törenindeki isim tartışması Bulgaristan için de söz hakkı doğurmuştur. Nitekim Bulgaristan konuyla ilgili Kuzey Makedonya’nın bu tavırlarıyla AB üyeliğini riske attığı açıklamasını yapmıştır.[4]
Bütün bunların sonucunda Kuzey Makedonya’nın yapısal sorunlarını gerçekten çözebilmesi için hem bölgesiyle hem de komşularıyla çıkmaza giren bu tartışmalarını sona erdirmesi gerekmektedir. Bölgesinin ekonomik ve sosyal anlamda en geri kalmış ülkelerinden birisi olduğu gerçeğine bakılırsa, zaten çözüme bağlanmış durumların yeniden gündeme getirilmesinin Kuzey Makedonya adına bir yararının olmayacağı açıkça görülmektedir.
[1] “North Macedonian President claims right to use Macedonia despite international backlash”, Newsroom, https://www.ekathimerini.com/politics/foreign-policy/1238600/north-macedonia-president-claims-right-to-use-macedonia-despite-international-backlash/, (Erişim Tarihi: 14.05.2024)
[2] “North Macedonian President’s inaugration revizeyse name dispute with Greece”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/north-macedonian-presidents-inauguration-revives-name-dispute-with-greece-2024-05-13/, (Erişim Tarihi: 14.05.2024).
[3] “North Macedonia VMRO Party leader insist on ‘Macedonia’”, Newsroom, https://www.ekathimerini.com/politics/foreign-policy/1238939/north-macedonia-vmro-party-leader-insists-on-macedonia/, (Erişim tarihi: 17.05.2024).
[4] Krassen Nikolov, “Bulgaria says North Macedonia risks EU accession over recent statments”, https://www.euractiv.com/section/politics/news/bulgaria-says-north-macedonia-risks-eu-accession-over-recent-statements/, (Erişim tarihi: 17.05.2024).
