2022 yılının Ekim ayında İngiltere’de Liz Truss’ın Başbakanlıktan istifa etmesinin ardından iktidardaki Muhafazakar Parti’nin liderlik yarışını kazanan Rishi Sunak, yeni Başbakan olmuştur. Truss’ın istifa etmesinde ülkenin yaşadığı ekonomik çalkantılar baş rolü oynamıştır. Bu bakımdan selefinden pek de iyi bir miras devralmayan Sunak, iç politikada ekonominin yanı sıra diğer pek çok sınamayla karşı karşıya kalmaktadır.
Bu bağlamda uzun zamandır iç siyasette sıkıntılar yaşayan İngiltere’de 4 Ocak 2023 tarihinde Sunak, ülkenin en ciddi sorunlarını çözme konusunda söz vermiştir. Bu kapsamda Sunak, beş vaat sıralamıştır. İngiltere Başbakanı’nın söz konusu vaatleri arasında enflasyonun yarıya indirilmesi, ekonomin büyütülmesi, borçların azaltılması, Ulusal Sağlık Hizmeti bekleme listelerinin azaltılması ve Fransa’dan Manş Kanalı vasıtasıyla düzensiz göçmen taşıyan küçük teknelerin durdurulması yer almıştır.[1]
Görüleceği üzere, Sunak’ın vaatleri arasında “ekonomi” en mühim sorun olarak tanımlanmıştır. Zira beş vaatten üçü direkt ekonomiyle ilgilidir. Bunun yanı sıra güvenlik bağlamında ülkenin düzensiz göçü asgari seviyeye indirgemeyi amaçladığı görülmektedir. Bir diğer sorun da sağlık alanına ilişkindir. Bilhassa 2022 senesinin İngiltere’de Muhafazakar Parti adına çalkantılarla dolu bir sene olarak geçtiği göz önünde bulundurulduğunda; Sunak, bahsi geçen vaatleriyle halka birtakım güvenceler sunmak istemiştir. Ayrıca söz konusu plan, Muhafazakar Parti’nin 2024 yılında gerçekleşmesi beklenen seçimler öncesi bir ön alma çalışması olarak okunabilir.
Öte yandan Sunak’ın öncelikle enflasyonun yarıya indirilmesine dikkat çekmesi şaşırtıcı bir gelişme olmamıştır. Zira 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, Avrupa’da en büyük darbeyi enerji sektörüne vurmuştur. Bu kapsamda İngiltere’de de enerji faturaları ciddi anlamda yükselmiştir. Bu bakımdan mevzubahis savaş, dünyanın en büyük ekonomilerinden ve finans merkezlerinden biri olan İngiltere’de de ciddi sorunlara yol açmıştır.
Üstelik İngiltere’de 2022 senesinde enflasyon, son 40 senenin zirve noktasına ulaşmıştır. Bununla birlikte İngiltere Merkez Bankası, 2023 yılında enflasyonun düşeceğini öne sürmüştür.[2] Bu doğrultuda İngiltere’deki yaşam maliyetleri, şüphesiz Sunak’ın Başbakanlığı süresince karşılaşacağı ciddi konulardan biri olacaktır.
Diğer taraftan Sunak’ın bir diğer vaadi, yeni iş alanları yaratarak ülkedeki ekonominin büyütülmesi olmuştur. 2022 senesinin üçüncü çeyreğinde İngiliz ekonomisinde %0,3 resesyon yaşanmıştır. İngiltere Merkez Bankası, İngiliz ekonomisinin en az dört çeyreklik bir durgunluk yaşayacağını ve bunun ülke tarihindeki en uzun süre olarak rekor kıracağını öngörmektedir. Bu nedenle İngiltere’deki ekonomistler, ülkede resesyonun önlenmesinden ziyade; ertelenebileceğini iddia etmektedirler.[3] Dolayısıyla bu husus da Sunak’ın İngiltere’de 2024 yılında gerçekleşecek seçimler öncesi üzerinde yoğunlaşması gerekeceği bir nokta olarak ortaya çıkmaktadır.
Öte yandan İngiltere Başbakanı’nın bir başka vaadi ise ülkenin borçlarının azaltılmasına yönelik olmuştur. Lakin İngiltere’de bütçenin bağımsız gözetiminden sorumlu kuruluş olan Bütçe Sorumluluk Ofisi (OBR), Londra’nın “sürdürülemez” borcunun gerekli önlemler alınmadığı takdirde, 50 yıl içinde Gayrisafi Yurt İçi Hasılası’nın (GSYİH) %320’sine ulaşabileceğini öngörmektedir. OBR’ye göre, ülkede yaşlanan nüfusun harcamalar üzerindeki baskısı ve karbonsuzlaştırıcı bir ekonomide mevcut otomobil vergilerinin kaybı, kamu borcunu uzun vadede sürdürülemez bir noktada bırakmaktadır.[4] Bu bağlamda İngiltere’de hem Covid-19 salgını sırasında yaşanan ekonomik sıkıntılar hem de Ukrayna’daki savaşla birlikte enerji harcamalarının artması, uzun vadeli planlar hususunda sorunlar yaratmaktadır.
Dördüncü vaat ise son zamanlarda sağlık hizmetlerinde yaşanan problemlerle ilişkilidir. Bu kapsamdaİngiltere’de rutin hastane tedavisine başlamayı bekleyen insan sayısı, 2007 yılından beri en yüksek seviyeye yükselmiştir. Resmi veriler, İngiltere’de 6,2 milyon insanın tedaviye başlamayı beklediğine işaret etmektedir.[5] Dolayısıyla bu veriler, niçin sağlık konusunun Sunak’ın vaatlerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır. İngiltere Başbakanı, söz konusu sorunu öncelik listesine alarak halka güvence vermeye çalışmaktadır.
Sunak’ın son vaati ise düzensiz göçmenlerin ülkeye girişinin önlenmesi üzerinedir. İngiltere’ye 2022 yılında çok sayıda düzensiz göçmen Manş Kanalı vasıtasıyla giriş yapmaya çalışmıştır. Öyle ki; bu yüzden Londra’nın Tiran’la olan münasebetleri gerilmiştir. Çünkü ülkeye giriş yapanların çoğu Arnavut kökenlilerden oluşmuştur. Bu yüzden Sunak, 13 Aralık 2022 tarihinde Manş Kanalı sayesinde İngiltere’ye gelmeye çalışan Arnavut göçmenlerin 2023 senesinin sonuna kadar sınır dışı edilmesini öngören beş maddelik planını açıklamıştır.[6] Bu bakımdan İngiltere’nin göç politikasının odak noktasını Arnavutlar oluşturmaktadır. Ayrıca İngiltere’ye ulaşmak isteyen göçmenler, Fransa ile İngiltere arasındaki Manş Denizi rotasını kullanmaktadır. Dolayısıyla Londra yönetimi, Paris’le düzensiz göçün engellenmesi konusunda işbirliği yapmak istemektedir.
Sonuç olarak Sunak’ın önünde ciddi zorluklar bulunmaktadır. En temel sorunların ise ekonomi kaynaklı olduğu görülmektedir. Sunak’ın ne ölçüde bu vaatleri gerçekleştireceği 2024 yılında düzenlenmesi beklenen seçimlerde belirleyici olabilir.
[1] Andy Bruce-Elizabeth Piper, “Five Promises: PM Sunak Vows to Tackle Britain’s Most Serious Problems”, Reuters, https://www.reuters.com/world/uk/pm-rishi-sunak-sets-out-priorities-britain-responds-critics-2023-01-03/, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[2] Marc Shoffman, “Inflation Forecast: Will it Rise or Fall in 2023?”, The Week, https://www.theweek.co.uk/business/personal-finance/958989/inflation-forecast-will-it-go-up-or-down-in-2023, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[3] “UK Economy Ekes Out Growth in November Surprise-But Recession Still Seen As Inevitable”, CNBC, https://www.cnbc.com/2023/01/13/uk-economy-ekes-out-growth-in-surprise-but-recession-still-seen-as-inevitable.html, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[4] Phillip Inman, “UK’s ‘Unsustainable’ Debt Could Reach 320% of GDP in 50 years, OBR Warns”, The Guardian, https://www.theguardian.com/business/2022/jul/07/uk-unsustainable-debt-set-to-reach-320-of-gdp-in-50-years-obr-warns, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[5] “Number of People on NHS Waiting Lists in England at Record High”, The Guardian, https://www.theguardian.com/society/2022/apr/14/number-of-people-on-nhs-waiting-lists-in-england-at-record-high, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[6] Cemal Ege Özkan, “Rishi Sunak’ın Arnavut Göçmenleri Engelleme Planı”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/rishi-sunakin-arnavut-gocmenleri-engelleme-plani/, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
