Avrupa Birliği (AB) üyesi olan ve olmayan 43 Avrupa ülkesinin lideri, Avrupa Siyasi Topluluğu’nun (AST) ilk toplantısı için 6 Ekim 2022 tarihinde Prag’da bir araya gelmiştir. AST, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un “parlak fikri” olarak nitelendirilmektedir. Macron, AST’nin AB’ye bir alternatif olmayı amaçlamadığını, kıtadaki demokratik ülkelerle daha derin bir işbirliğine olanak sağlamayı hedeflediğini vurgulamıştır. Ayrıca AB içerisindeki ikinci büyük ekonomik güç olarak nitelendirilen Fransa’nın savunma ve enerji gibi konularda fikir ayrılığı yaşadığı Almanya’yı bu platform aracılığıyla ekarte etmeyi hedeflediği de öne sürülmektedir.
Bu kapsamda Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM), AST’nin geleceğini ve Fransa-Almanya ilişkilerini değerlendirmek üzere Center for Strategic and International Studies (CSIS) Avrupa, Rusya ve Avrasya Programı Misafir Üyesi Mathieu Droin’in görüşlerini dikkatlerinize sunmaktadır.
1. Fransa ve Almanya, AB’nin iki lokomotifi olarak tanımlanıyor. Fransa, AB’nin genişlemesine sıcak bakmayan üye ülkelerden biriyken; Almanya ise birliğin genişlemesini desteklemektedir. Bu kapsamda Fransa ile Almanya’nın AB’ye yönelik yaklaşımlarını nasıl değerlendirirsiniz? İki ülke arasında nasıl bir rekabet var?
Kuşkusuz AB’nin her genişleme hamlesi, önceliğin birlik içerisindeki ittifak ruhunu derinleştirmek mi; yoksa genişletmek mi olduğu yönünde tartışmalara yol açmıştır. Fransa ve Almanya hem derinleşme hem de genişlemeyi farklı şekillerde de olsa desteklemektedir.
Fransa, aday ülkelerin kriterleri karşılamasını ve birliğe dahil olduklarında AB seviyesinde olmalarını savunan kademeli bir yaklaşımı tercih etmektedir. Almanya ise AB’nin konsolidasyonuna önem vermektedir. Ancak kendi etkisini pekiştireceği için Balkanlar ve Doğu Avrupa’daki ülkelere daha açıktır.
2. Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un fikir babası olduğu AST’yi nasıl değerlendirirsiniz?
AST, henüz deney aşamasındadır. Ancak ilk toplantı, oldukça başarılı geçmiştir. Zira Prag Zirvesi vesilesiyle Rusya’nın Ukrayna’daki işgale karşı koyma konusunda Avrupa genelinde sembolik bir bütünlük sağlanmıştır. Aynı zamanda AB barış misyonunu kabul eden Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki gerilim, 2023 yılında ikili zirve yapacaklarını açıklayan Fransa ile İngiltere arasındaki gergin ilişkiler gibi birçok konuda ilerleme yaşanmıştır.
3. Fransa’nın bu platformu önermesindeki temel hedef nedir? Fransa, Almanya’yla Avrupa’nın liderliğini paylaşmak yerine; yeni bir platform kurarak Kıta Avrupası’nın başat gücü haline gelmek istiyor olabilir mi?
Fransa-Almanya rekabeti, AST’yi analiz etmek için uygun bir mercek değildir. Bu girişim sayesinde Paris, müşterek çıkarları ilgilendiren konuları tartışmak için İngiltere’yi Avrupa masasına geri getirmek ve Avrupalı liderlerin Batı Balkanlar ve Güney Kafkasya’daki krizler hakkında fikir alışverişinde bulunmalarını sağlamak istemiştir. Ayrıca Ukrayna’daki gelişmeler hakkında da kolektif bir tavır geliştirilmesi değerlendirilmiştir. Aslında Berlin yönetimi, Macron tarafından önerilen AST’ye sıcak yaklaşmıyordu; ancak Almanya Şansölyesi Olaf Scholz’un zirve öncesinde yaptığı açıklamalarda bu girişimi desteklediği görülmüştür.
4. Fransa, AST’nin AB üyeliğine bir alternatif olmadığını belirtmiştir. Ancak ilk toplantıya aday ülke statüsü bulunan devletlerin liderleri de katılmıştır. Peki bu oluşum, AB üyeliğini hedefleyen ülkeler için bir avantaj sağlar mı?
AST’nin aday ülkelerle ilgili niyetleri hakkında başlangıçta bir yanlış anlaşılma olmuştur. Bazıları bunu, uzayacak müzakereler için bir teselli ödülü şeklinde görmüştür. Fakat Fransa, AST’nin birliğin katılım süreçleriyle bağlantılı olmadığı konusunda güvence vermiştir. AB üyesi olmayan ülkelerin diğer Avrupalı liderlerle aynı masada oturup kendilerini ve kıtayı etkileyen sorunları tartışmaları için bir platform kurulduğunu söyleyerek meseleye netlik kazandırmıştır.
5. Son olarak AST’nin gelecek vadettiğini düşünüyor musunuz?
AST’nin uzun vadede başarılı olup olmayacağını söylemek için henüz erkendir. Ancak olumlu emareler vardır. Örneğin bir sonraki zirveye ev sahipliği yapacak olan Moldova, AB üyesi değildir. Moldova’nın ardından AST’ye ev sahipliği yapacak olan İspanya ise aynı dönemde AB Konseyi Başkanlığı’nı üstelenecektir. Bir diğer zirvenin de AB’den ayrılmaya karar veren İngiltere’de düzenlenmesi beklenmektedir. Ev sahiplerinin bu şekilde seçilmesi oldukça mühimdir.
İçerik bakımından ise beş ay sonra gündemde ne olacağını söylemek zordur. Lakin ilk zirvenin ender çıktılarından biri olması nedeniyle Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki müzakerelerde bir miktar ilerleme beklenmektedir. Ayrıca AB kurumlarının AST nezdindeki rolü konusunda akademik tartışmalar da ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda esnek bir formatın Avrupalılar arasında süregelen sorunları çözmeye hizmet edebileceğini ve çok fazla kurumsallaşmaya gerek olmadığını söylemek mümkündür.
Mathieu Droin
Mathieu Droin, Center for Strategic and International Studies’te (CSIS) Avrupa, Rusya ve Avrasya Programı’nda misafir üye olarak görev almaktadır. Uzmanlık alanları NATO, AB Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası, deniz güvenliği ve Avrupa güvenliğidir. Fransa’da Avrupa ve Dışişleri Bakanlığı’nda Stratejik İşler Birimi Başkan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Ayrıca Kuveyt, Irak ve Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Fransa Büyükelçiliklerinin ekonomi departmanlarında görev yapmıştır. Sciences Po Bordeaux ve Sciences Po Lyon’dan uluslararası ilişkiler analizi alanında yüksek lisans derecesine sahiptir.
