Tarih:

Paylaş:

Rusya-Pakistan Münasebetlerinde Enerji İşbirliğinin Geleceği

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

Rusya-Ukrayna Savaşı’nın yol açtığı enerji krizi, Avrupa ülkelerinde kaynak çeşitliliği kaygısına yol açmıştır. Rusya ise Avrupa’yla kopan bağlarını yeni aktörlerle telafi etmeye yönelmiştir. Bu noktada Moskova yönetimi, enerjisini ihraç etmek için Asya ülkeleriyle işbirliği geliştirmeye başlamıştır. Afganistan ve Pakistan politikasının da bu çerçevede revize eden Moskova, İslamabad yönetimiyle bir petrol anlaşması da yapmıştır.

İndirimli Rus ham petrolünün 2023 yılının Haziran ayının ilk haftasında Pakistan’a ulaşması beklenmektedir. 10 gün içinde Pakistan’ın Karaçi Limanı’na ulaşacağı belirtilen geminin Umman Limanı’na ulaştığı görülmüştür. Bu ilk sevkiyatta 750.000 varil (100.000 ton) Rus ham petrolü taşındığı bilinmektedir. Pakistan Refinery Limited’in (PRL), Rusya’dan gelen tüm Ural ham petrolünü Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Aramco’dan ithal edilen ham petrolle harmanlayarak rafine edeceği bilinmektedir.[1]

2023 yılının Ocak ayında da üst düzey yetkililerden oluşan bir Rus heyeti, petrol ve gaz arzını görüşmek için Pakistan’a ziyarette bulunmuştur. Enerji Bakanları’nın görüş alışverişinde bulunduğu toplantıda, indirimli petrol ve gaz sağlanmasına odaklanılmış ve ekonomik ve ticari ilişkileri geliştirmenin yolları aranmıştır.[2] Hatırlanacağı üzere, benzer bir ziyaret de 2022 yılının Aralık ayında gerçekleştirilmiştir. Karşılıklı ziyaretler vesilesiyle işbirliğini geliştirme arayışı, tarafların enerji tedariki mevzusuna büyük ehemmiyet atfettiğinin göstergesidir.

Pakistan Dışişleri Bakanı Bilawal Butto Zerdari de yine enerji işbirliğiyle ilgili olarak 2023 yılının başında Rusya’ya ziyarette bulunmuştur. Tarafların ticari-iktisadi bağları kuvvetlendirmeye önem verdikleri de her platformda dile getirilmektedir. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova da Zerdari’nin ziyaretinden sonra Rus ve Pakistan şirketlerinin Rus enerji kaynaklarının Pakistan’a tedarikiyle ilgili “kalan sorunları çözmek için aktif olarak çalıştıklarını” açıklamıştır.[3]

Anlaşmazlık yaşanan konuların üstesinden gelmek için de ortak bir çabanın bulunduğu görülmektedir. Öte yandan Moskova, ulusal para birimlerinde veya yaptırım risklerinden korunan üçüncü ülkelerin para birimlerinde bir düzenleme istediği için ödeme sisteminde sorunlar yaşamaktadır. Bu husus, Zaharova’nın açıklamasında da vurgulanmıştır.[4] Çözüm için de istişareler yapılmaktadır. Nitekim Pakistan Enerji Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili, ödeme konusunda Çin para biriminin kullanılabileceğini belirtmiştir. Söz konusu açıklamada şu ifadeler kullanılmıştır:[5]

 “Pakistan ham petrolün fiyatını büyük olasılıkla Çin’in para birimiyle ödeyecek. Yuan ve Çin Merkez Bankası, işlemlerde rol oynayabilir.”

Yükselen petrol fiyatları karşısında Pakistan, enerji ihtiyacını karşılamak için Rusya’nın sunduğu fırsattan yararlanmaktadır. Pakistan Petrolden Sorumlu Devlet Bakanı Musadik Malik, Pakistan’ın toplam ham petrol ihtiyacının %35’ini Rusya’dan ithal etmek istediğini açıklamıştır.[6] Bu çerçevede enerji işbirliğini güçlendirme, enerji ticaretini geliştirme ve enerji altyapısı yatırımlarını genişletme konusunda istekli bir İslamabad yönetimi vardır. Rusya’nın da aynı düşüncelere sahip olduğu söylenebilir.

Moskova, Asya’ya yönlendirdiği enerji ticaretini Pakistan ve Afganistan’la geliştirme arzusu içerisindedir. Aynı zamanda Hindistan’la da bu yönde anlaşmalar yapılmaktadır. Bu kapsamda Moskova’nın Güney Asya’da bir ortaklık oluşturma gayretinde olduğu ifade edilebilir. İlerleyen dönemlerde Güney Asya’nın ana enerji tüketicisi bölge olması muhtemeldir. Rusya da gelecek planlarını bu öngörü üzerine kurarak bölge ülkeleriyle münasebetleri geliştirmek isteyebilir. Bu noktada bölge ülkelerinin birbirleriyle olan ilişkileri ve ihtilafları önem kazanmaktadır.

Öte yandan Rusya, Pakistan’la anlaştığı “Kapsamlı Enerji İşbirliği Planı”nı Güney Asyalı diğer aktörleri de kapsayacak şekilde genişletmeye yönelebilir. Ayrıca Pakistan ve Rusya arasında “Kapsamlı Gaz Altyapı Planı” çerçevesinde de ortaklıklar geliştirilmektedir. İki hükümet, sürdürülebilir gaz altyapısı gelişimi ve Pakistan Akım Gaz Boru Hattı Projesi’nin geleceği için kapsamlı bir altyapı oluşturma konusunda fikir birliğine sahiptir.[7]

“Kapsamlı Enerji İşbirliği Planı”, enerji, iletişim ve ulaşım dahil olmak üzere çeşitli kalkınma sektörlerinde işbirliğini güçlendirmek için fikir birliği geliştirmeye dayanmaktadır. Yakın zamanda gerçekleşmesi beklenen ilk parti petrol sevkiyatı da bu plan çerçevesindedir. Rusya’nın Afganistan ve Hindistan’la yaptığı enerji işbirliği de değerlendirildiğinde, altyapı gelişim çalışmaları ve kapsamlı enerji işbirliği gibi konularda ortak hareket etmeye yönelik bir mekanizma için faaliyette bulunması gündeme gelebilir. Lakin Pakistan, Hindistan’dan ziyade Orta Asya ülkelerinin dahil olduğu bir işbirliği sürecine daha sıcak bakmaktadır.

26 Mayıs 2023 tarihinde Malik tarafından yapılan açıklama da bu yöndedir. Zira Malik, Pakistan’ın Orta Asya ülkeleri ve Rusya’yla 2023 yılının sonuna kadar “kapsamlı” bir enerji güvenliği anlaşması imzalamayı planladığını ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkeleriyle bir enerji koridoru oluşturacağını belirtmiştir.[8]

Neticede Pakistan-Rusya enerji işbirliğinde Moskova yönetimi, Afganistan ve Hindistan’ın da dahil olduğu bir işbirliği mekanizmasından yanayken; Pakistan’ın Orta Asya ve KİK ülkeleriyle birlikte hareket etmeye daha sıcak baktığı anlaşılmaktadır. Orta Asya-Rusya ve Körfez ülkeleriyle geliştirilecek enerji diyaloğu sayesinde bir yandan enerji ihtiyacı karşılanırken; diğer taraftan da karşılıklı bağların güçlendirilmesi amacı söz konusudur. İlerleyen dönemlerde de Rusya-Pakistan ilişkilerinde enerjinin itici güç olacağı öngörülebilir.


[1] “Russian Crude Likely to Reach Pakistan by First Week of June”, The News, https://www.thenews.com.pk/print/1074949-russian-crude-likely-to-reach-pakistan-by-first-week-of-june, (Erişim Tarihi: 29.05.2023).

[2] “Russia, Pakistan Discuss Ways to Boost Energy Sector Cooperation”, Anadolu Agency, https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/russia-pakistan-discuss-ways-to-boost-energy-sector-cooperation/2792293, (Erişim Tarihi: 29.05.2023).

[3] https://peoplesdispatch.org/2023/01/30/russia-gas-union/, (Erişim Tarihi: 29.05.2023).

[4] Aynı yer.

[5] “Pakistan to Receive First Batch of Russian Crude Oil in June”, Mettis Global, https://mettisglobal.news/pakistan-to-receive-first-batch-of-russian-crude-oil-in-june/, (Erişim Tarihi: 29.05.2023).

[6] “Bilawal Visit to Russia: Two Countries Agree to Boost Cooperation in Diverse Sectors”, Pakistan Today, https://www.pakistantoday.com.pk/2023/02/01/bilawal-visit-to-russia-two-countries-agree-to-boost-cooperation-in-diverse-sectors/, (Erişim Tarihi: 29.05.2023).

[7] “Pakistan, Russia Agree to Complete ‘Energy Cooperation Plan’ by March”, The Nation, https://www.nation.com.pk/21-Jan-2023/pakistan-russia-agree-to-complete-energy-cooperation-plan-by-march, (Erişim Tarihi: 29.05.2023).

[8] “Pakistan to Ink Energy Deal With Russia by Year-End, Aims for Energy Corridor With GCC”, Arab News, https://www.arabnews.pk/node/2310576/pakistan, (Erişim Tarihi: 29.05.2023).

Şeyma KIZILAY
Şeyma KIZILAY
Şeyma KIZILAY, 2016 yılında Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun olmuştur. Yüksek lisans derecesini, 2019 yılında Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda sunduğu ‘’Uluslararası İlişkilerde Ulus İnşası Bağlamında Irak Örneği” başlıklı teziyle almıştır. Doktora eğitimine Uludağ Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda devam eden Kızılay, tez aşamasındadır. Başlıca çalışma alanları; güvenlik, terörizm, Afganistan ve Pakistan’dır. Kızılay, iyi derecede İngilizce ve orta seviyede Arapça bilmektedir.