1 Ocak 2024 tarihi itibariyle Bağımsız Devlet Topluluğu’nun (BDT) yeni dönem başkanlığı Kırgızistan Cumhuriyeti’nden Rusya Federasyonu’na devredilmiştir. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Bişkek’in yıl boyunca örgütte aktif rol oynadığını vurgulayarak Moskova’nın eski dönem başkanıyla yakın koordinasyon içinde hareket etme niyetinde olduğunu ifade etmiştir.[i]
Rusya’nın 2024 yılındaki BDT dönem başkanlığı planı Kremlin’in internet sitesinde yayınlanmıştır. Belgede şu ifadeler yer almıştır: [ii]
“BDT ülkelerinin finansal egemenliğini güçlendirmek amacıyla karşılıklı ödemelerde ulusal para birimlerinin kullanımının yaygınlaştırılması ve bankacılık kuruluşları arasında doğrudan iletişim bağlantılarının kurulması ve sınır ötesi ödeme mekanizmalarının entegrasyonu da dahil olmak üzere üçüncü taraflardan bağımsız ödeme altyapısının oluşturulması için çaba gösterilecektir.”
Bunların yanı sıra terörizm ve aşırıcılıkla birlikte sınır ötesi suçlar, uyuşturucu kaçakçılığı ve yolsuzlukla mücadelede birlikte çalışmanın önemine dikkat çeken Putin, BDT’de Rusya’nın başkanlığı süresince kültürel ve insani bağların genişletilmesine ve sağlık, bilim, eğitim, spor gibi alanlarda işbirliğine önem verileceğini vurgulamıştır. BDT içerisindeki entegrasyonu sağlamayı planlayan Rusya, aynı zamanda güvenlik alanında Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) ve Şanghay İşbirliği Örgütü’yle (ŞİÖ), ekonomik alanda ise Avrasya Ekonomik Birliği’yle (AEB) etkileşime odaklanacaktır.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova, bu hedeflerle ilgili yaptığı açıklamasında şu ifadeleri kullanmıştır:[iii]
“BDT ve AEB ülkelerinin ekonomilerinin birbirine bağlılığı ilkesini dikkate alarak bu birliklerin bölgesel entegrasyon amacıyla yeni gerçekliklerde sürdürülebilirliğini sağlamak adına ulusal ve Avrasya düzeyinde kararlar alınmasına önem vereceğiz”
Rusya’nın 2024 yılında sadece BDT’ye değil, aynı zamanda BRICS’e de başkanlık edeceği göz önünde bulundurulduğunda Moskova, BRICS’le bağlarını güçlendirmeleri için bu iki örgütün koordinasyonunu artırmayı planlamaktadır.
Bu yılın gündem maddelerinden birisi de Ermenistan ve Moldova’nın BDT’deki durumlarıdır. Moldovalı yetkililer 2022 yılından bu yana BDT’yle yapılan bir dizi anlaşmayı feshetmeyi planlamaktadır. 8 Şubat 2024 itibariyle Moldova’nın BDT Parlamentolar arası Asamblesi’nden çekilme süreci tamamlanmış olacaktır. Rusya Federasyonu Federasyon Konseyi Başkanı Valentina Matviyenko, bu durumun BDT Parlamentolar arası Asamblesi’nin işlevselliğine zarar vermeyeceğini söylerken, Kişinev’in çekilmesinin “Moldova’nın kendisi için büyük bir kayıp” olacağını ifade etmiştir.[iv]
Bir dizi anlaşmayı feshetme arzusuna rağmen Kişinev, önemli ekonomik bağları kaybetmemek adına BDT serbest ticaret bölgesinden ayrılmak istemezken, “Moldova hiçbir pazarı gönüllü olarak terk etmeyecektir” diyen Moldovalı yetkililer, Kişinev’in “etkisiz” olduğunu düşündükleri, toplulukla yapılan önceki anlaşmaları feshetmeye devam edeceğini de vurgulamaktadır. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bir televizyon programında yaptığı konuşmada konuyla ilgili olarak şu açıklamada bulunmuştur:[v]
“Biz onlarla yine de işbirliği yapmaya hazırız ve kimseyi uzaklaştırmıyoruz. Rusya, BDT ve AEB platformlarını yalnızca tüm katılımcıların gönüllülüğüne dayalı olarak kurdu. Eğer Moldova, Sovyet sonrası alandaki entegrasyon sürecinde katılımcı olmak istemiyorsa bu onların seçimidir. Ne isterlerse yapsınlar. Çalışmak istiyorlarsa mutlu oluruz; istemiyorlarsa bu onların tercihidir.”
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise Azerbaycan’ın Karabağ’da nihai kontrolü sağlamasının ardından Kırgızistan’daki BDT zirvesi de dahil olmak üzere bir dizi toplantıya katılmamıştı. 2023 yılının Aralık ayının sonunda St. Petersburg’da düzenlenen gayri resmi BDT Zirvesi’ne gelip Azerbaycan Lideri İlham Aliyev’le de görüşmelerde bulunan Paşinyan’ın bu dönemde BDT’ye yaklaşımının ne olacağı ise bir soru işaretidir. Sonuç olarak Rusya’nın BDT başkanlığı görevini üstlendiği 2024 yılında örgüt içindeki işbirliğini artıracak hamlelerde bulunması beklenmektedir. Rusya’nın bu yılki dönem başkanlığında geleneksel BDT Zirvesi’nin 8 Ekim 2024 tarihinde başkent Moskova’da yapılması planlanmaktadır. BDT’nin 2025 yılı dönem başkanlığının ise Tacikistan’a geçmesi planlanmaktadır. Moskova, BDT çerçevesindeki girişimlerin uygulanmasında sürekliliği sağlamak için Duşanbe’yle de yakın koordinasyon içinde çalışmayı ummaktadır.[vi]
[i]“Rusya’nın BDT başkanlığı dönemi başladı”, Sputnik, https://sputniknews.com.tr/20240101/rusyanin-bdt-baskanligi-donemi-basladi-1079229155.html, (Erişim Tarihi: 05.01.2024).
[ii]“Обнародована концепция председательства России в СНГ в 2024 году”, Sputnik, https://radiosputnik.ru/20240101/sng-1919354044.html, (Erişim Tarihi: 05.01.2024).
[iii] Aynı yer.
[iv] Aynı yer.
[v] Aynı yer.
[vi] Aynı yer.
