Sırbistan’da 3 Nisan 2022 tarihinde parlamento üyeleri ve cumhurbaşkanını seçmek için halk sandık başına gitmiştir. Cumhurbaşkanlığı yarışını Sırbistan Sosyalist Partisi (SPS) ve Sırp İlerleme Partisi’nin (SNS) ortak adayı mevcut Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic kazanırken, parlamentoda hükümet kurma görevini Başbakan Ana Brnabic üstlenmiştir. Seçimlerin üzerinden yaklaşık yedi ay geçmesine rağmen hükümet ancak 26 Ekim tarihinde kurulabilmiştir.
Parlamentoda gerçekleştirilen oylama sonrasında 157 lehte oyla onaylanan yeni kabine, 28 bakandan oluşmakla beraber başbakanlık görevine Ana Brnabic devam etmektedir. Vucic’in güvendiği isimlerden biri olan Brnabic başbakanlık görevinde üçüncü dönemdedir.[1] Brnabic’in devam eden bu görevinde hükümet kurma sürecinin de tamamlanması ile birlikte Sırbistan’ın birçok meydan okuma ile karşı karşıya kalması beklenmektedir. Özellikle son dönemde Rusya ve Avrupa arasında sıkışan ve sürdürdüğü Doğu-Batı denge politikasının yan etkilerini hisseden Sırbistan’ı, zorlu bir süreç beklemektedir. Zira Avrupa’dan Rusya’ya yaptırımların uygulanması konusunda baskılar artarken, Rusya’dan da vazgeçemeyen Sırbistan hem bölgenin çıkarları hem de kendi çıkarları bakımından stratejik bir karar sürecinin eşiğindedir.
Bu bağlamda yedi aya yakın bir sürede tamamlanan hükümet kurma süreci, Sırbistan’ın temkinli davrandığını gösterirken, ilerideki politikaları hakkında da ipuçları sunmaktadır. Bu çerçevede kabineye seçilen isimler önem taşımaktadır. Kabinede Avrupa Birliği (AB) fikrine sıcak bakan isimler bulunmakla birlikte Ivica Dacic gibi Rusya yanlısı isimler de vardır.[2]
Parlamentodaki oylama sonrasında düzenlenen resmi yemin töreni sonrasında açıklamalarda bulunan Brnabic, hükümetin öncelikli olarak enerji yatırımlarına odaklanacağı ifadesinde bulunmuştur ve AB üyeliğinin de stratejik bir hedef olduğunu vurgulamıştır. Öte yandan, konuşmasının bir bölümünde Avrupa ile olan ilişkilere değinerek niyetlerinin bir “Avrupa Sırbistan”ı inşaat etmek olduğunun ancak bunun tek taraflı olmayıp AB’yi de bağladığının altını çizmiştir. Bununla beraber dış politikada diğer ülkelerle dostane ilişkiler sürdürerek iş birliğine yatırım yapılacağını vurgulamıştır.[3] Bu konuşmada özellikle ortaya çıkan durum, Brnabic’in Rusya yanlısı yahut AB yanlısı bir hükümet izlenimi vermemeye çalışmasıdır.
Hükümetin kurulmasının bu kadar uzun sürmemesi gerektiği yönünde eleştiriler de gündemdedir. Uzmanlar, bu uzun sürecin arkasında Vucic’in olduğunu ve süreci olabildiğince yavaşlatarak kendi konumunu konsolide etmeye çalıştığını değerlendirilmektedir. Bununla beraber uzun süredir uygulanan denge politikasının tıkandığını hisseden Vucic’in hükümet kurma sürecinde, olabildiğince bu politikayı yürütebilecek, hem Rusya’ya hem de AB’ye yüzü dönük bakanları atama noktasında özenli davrandığı görülmektedir.
Atanan bakanlar ve değişen bakanlar incelendiğinde Sırbistan’ın denge politikasını sürdürmeye devam edeceği anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e yakınlığı ile bilinen eski İçişleri Bakanı Aleksandar Vulin’in yerine başka bir ismin getirilmesi gibi örnekler Rusya ile ilişkilerde daha temkinli ilerleneceğini işaret etmektedir. Bununla beraber ABD’ye yakın isimlerden eski Enerji Bakanı Zorana Mihajlovic’in göreve getirilmemesi ise Rusya’ya olumlu bir mesaj niteliğindedir. Böyle bir adımla Rusya’ya, Sırbistan’ın enerji politikalarını Batı’nın şekillendirmesine izin vermeyeceği gösterilmeye çalışılmaktadır.[4]
Dışişleri Bakanlığına getirilen Ivica Dacic ismi ise, Rusya ile olan denge politikasının devam edeceğini göstermektedir. Zira her ne kadar Dacic’in Rusya yanlısı bir isim olduğu bilinse de uzmanlar Dacic’in iç politikada duruma göre Batıya yönelik politika üretme manevra kabiliyetinin de olduğunu söylemektedir.[5] Bu bağlamda yukarıda da ifade edildiği gibi Vucic bakanlarını temkinli seçmiştir ve denge politikasının olası olumsuz yan etkilerini üstlenecek bir isim olarak Dacic’i Dışişleri Bakanlığına getirmesi de tesadüf değildir.
Buna ek olarak, Avrupa Entegrasyon Bakanlığı’nın Tanja Miscevic gibi bir isme verilmesi AB ile olan iş birliğinin artabileceğine işaret etmektedir. Miscevic, AB ile olan müzakerelere başkanlık etmiş bir isimdir.[6]
Bu noktadan hareketle Sırbistan’ın yeni hükümetle beraber daha önceden uyguladığı denge politikasına devam etmesi beklenmektedir. Ancak Sırbistan’ın özellikle son dönemde bu politikasını sürdürmesinin önünde ciddi engeller belirmiştir. Son dönemde Kosova ile artan gerilim, AB’nin Rusya’ya uygulanan yaptırımlar konusunda baskısı ve AB üyelik sürecinin “milli çıkarlarla çatışan” şartlara bağlanması; öte yandan Rusya’ya olan enerji bağımlılığı ve Rusya yanlısı politikaların diğer ilişkilerdeki yansımaları, Sırbistan’ı köşeye sıkıştırmıştır. Bu bağlamda artan ekonomik sıkıntılar ve enerji krizi Sırbistan’ı büyük adımlar atmaya zorlayabilir ve bu da denge politikasından nispi sapmalara yol açabilir.
Brnabic’in hükümet kurulması sürecinde parlamentoda yaptığı bir konuşmasında, seçilen hükümetin Sırp yanlısı ve Sırp çıkarlarını gözeten bir hükümet olmasının hayati önem taşıdığını ifade etmesi de dikkat çekicidir.[7] Gelinen noktada bugün “milli çıkarlara uygun hareket eden” ve buna daha fazla dikkat eden bir Sırbistan’ın olduğu okuması yapılabilir. Bu ise Rusya’dan Sırp milli çıkarlarını karşılamaması durumunda uzaklaşılabileceği işaretini verirken, AB ile olan ilişkilerde de aynı ilkenin takip edileceği değerlendirmesi yapılabilir.
[1] “Izglasana nova Vlada Srbije: Ana i 28 ministara”, Vreme, https://www.vreme.com/vesti/iszglasana-nova-vlada-srbije-ana-i-28-ministara/, (Erişim Tarihi: 09.11.2022).
[2] “Izglasana nova Vlada Srbije”, Radio Slobonda Evropa, https://www.slobodnaevropa.org/a/srbija-sednica-parlament-izbor-vlade/32100996.html, (Erişim Tarihi: 09.11.2022).
[3] Dusan Stojanovic, “Serbia gets new government; tough decisions lie ahead”, The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/politics/serbia-gets-new-government-tough-decisions-lie-ahead/2022/10/26/f94b6c5a-5555-11ed-ac8b-08bbfab1c5a5_story.html, (Erişim Tarihi: 09.11.2022).
[4] Danilo Savić, “Ubitačna analiza Bojana Pajtića o Vučićevim rešenjima za ministre”, Nova S, https://nova.rs/vesti/politika/ubitacna-analiza-bojana-pajtica-o-vucicevim-resenjima-za-ministre/, (Erişim Tarihi: 09.11.2022).
[5] Nenad Kulačin, “Dačić, ruski igrač s malom zadrškom”, Al Jazeera Balkans, https://balkans.aljazeera.net/opinions/2022/11/7/dacic-ruski-igrac-sa-malom-zadrskom, (Erişim Tarihi: 09.11.2022).
[6] Marta Szpala, “A new government in Serbia – a difficult continuation”, Centre For Eastern Studies, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/analyses/2022-10-28/a-new-government-serbia-a-difficult-continuation, (Erişim Tarihi: 09.11.2022).
[7] “ZAKLETVA-PEČAT NA VLADU: Glasovima 157 poslanika, u Skupštini izabran ministarski tim koji obećava isključivo prosrpski kurs”, Novosti , https://www.novosti.rs/vesti/politika/1167032/zakletva-pecat-vladu-glasovima-157-poslanika-skupstini-izabran-ministarski-tim-koji-obecava-iskljucivo-prosrpski-kurs , (Erişim Tarihi: 09.11.2022).
