Özbekistan’da Cumhurbaşkanlığı seçimleri gerçekleştirildi. Seçimler sonucunda, oyların yüzde 80,1’ini alan Liberal Demokrat Partisi adayı Şevket Mirziyoyev, net bir zafer kazanarak ikinci kez Cumhurbaşkanı oldu.
Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin özelliği nedir?
Bu noktada seçimlerin özelliklerine değinmek gerekmektedir. İlk olarak belirtilmelidir ki; Özbekistan Cumhuriyeti Anayasası’nın 117. maddesinde yapılan değişiklik uyarınca, Cumhurbaşkanlığı seçimleri ilk kez Ekim ayında yapılmıştır. Anayasada daha önce, seçimlerin Aralık ayının üçüncü on günlük diliminin ilk pazar günü yapılması kararlaştırılmıştı. Bu durumda ise pamuk toplama sezonunda oy kullanma hakkına sahip altı ile yedi milyon vatandaşın durumu göz önünde bulundurulmaktaydı. Lakin soğuk kış günlerinde yapılan seçimler birçok soruna yol açmaktaydı. Bu durum, aktif katılımı da sınırlandırmaktaydı. Bu anlamda seçimlerin Ekim ayında gerçekleşmesi, bu tür sorunların çözülmesine imkan sağladı.
Sonuç olarak yurt dışındaki vatandaşlar da dahil olmak üzere 20.158.907 seçmenden 16.122.343’ü seçimlerde oy kullandı. Bu da toplam seçmen sayısının yüzde 80,4’ü anlamına gelmektedir. Bu seçimlerde, 14-20 Ekim tarihleri arasında 421.618 seçmen erken oy kullanma fırsatı yakaladı.
İkincisi, seçim alanlarında, salgın şartlarında halk sağlığının korunması, seçmenlerin ve seçim sürecindeki tüm katılımcıların güvenliğinin sağlanması adına gerekli tüm şartlar oluşturuldu. Seçimler, Covid-19’la bağlantılı olarak karantina önlemlerine uygun bir şekilde gerçekleştirildi. Bölge ve ilçe seçim komisyonlarına 12.700.000 tek kullanımlık tıbbi maske, 21.500 litre antiseptik ve diğer koruyucu ve dezenfektan türleri teslim edildi. Ayrıca seçim komisyonlarının hemen hemen tüm üyelerinin aşılandığını ve aşı olmayanların yakın zamanda hasta olduklarını ya da aşıya karşı kontrendikasyonları bulunduğunu belirtmek gerekir.
Üçüncüsü, Cumhurbaşkanlığı seçimleri, 2019 yılında yürürlüğe giren Seçim Kanunu doğrultusunda gerçekleştirildi. Dolayısıyla Özbekistan Cumhuriyeti Seçim Kanunu, uygulamalarla başarılı bir şekilde test edilmiştir.
Son beş yılda ülkenin ulusal seçim mevzuatında büyük değişiklikler olduğuna dikkat çekilmelidir. Uluslararası ve yabancı uzmanların da belirttiği gibi, Özbekistan’daki seçim mevzuatının tutarlı bir şekilde iyileştirilmiş ve seçim uygulamaları niteliksel olarak yeni bir seviyeye ulaşmıştır.
Özellikle de bu yılın 8 Şubat ve 31 Mayıs tarihlerinde seçim kanununda değişiklikler ve eklemeler yapılmıştır. Bu bağlamda öncelikle seçim sürecindeki katılımcıların; yani seçmenlerin, siyasi partilerin, seçim komisyonlarının ve medyanın yanı sıra yerli ve uluslararası gözlemcilerin hakları güvence altına alınmıştır.
Modern bilgi teknolojilerinin benimsenmesiyle, seçim süreçlerini yönetmek için bilgi sistemi daha da geliştirildi. Özellikle ülkenin 207 ilçe ve şehrinde bulunan sandıklarda 414 güvenlik kamerası kuruldu. Bu, parlamento seçimlerinin yapıldığı 2019 yılı rakamlarından %147 daha fazladır.
Ayrıca tüm oy verme merkezlerinde oylama sürecinin online gösterimi başlatıldı. Bu süreç, özellikle Merkez Seçim Komisyonu’nun seçim portalında ve MSK Basın Merkezi binasında ve Özbekistan-24 kanalında büyük ekranda canlı olarak yayınlandı.
Dördüncüsü, seçimler, açıklık ve şeffaflık ilkelerine dayanan demokratik bir ruhla gerçekleşti. Partiler arası çetin mücadele atmosferinde, parti başkan adayları ve vekilleri aktif olarak yer aldı. Programlarını uygun bir şekilde düzenlediler ve ülkenin her bir bölgesinde seçim kampanyası yürüttüler.
Cumhurbaşkanlığı adaylarının her birine Özbekistan-24, Özbekistan, Yeşiller, Mahalla ve Madaniyat va mayrifat TV kanallarında 210 dakikalık ücretsiz yayın süresi verildi. Siyasi partilerin seçim kampanyasına ilişkin televizyon ve radyo yayınları, 150 saniyelik bir sürede her televizyon ve radyo kanalında dört kez yayımlama hakkı tanıdı. Bu amaçla Özbekistan Ulusal Yayın Kuruluşu, 13 bölgesel TV kanalına toplam 1900 dakika ayırdı.
Beşinci özellik ise Merkez Seçim Komisyonu’nun, Bölge ve İlçe Seçim Komisyonlarının, Seçim Yasası’nın gerekliliklerine uygun olarak seçimlerin hazırlanmasına yönelik temel faaliyet programı uyarınca meşruiyet, bağımsızlık, tarafsızlık, açıklık, şeffaflık ve tanıtım ilkelerine dayanan çalışmaların düzenlenmesi bağlamında önemlidir.
Ayrıca, seçim kampanyası sırasında siyasi partiler ve başkan adayları için eşit ve geniş fırsatların yaratıldığının da altını çizmek gerekir.
Altıncısı, seçim süreci medya tarafından kapsamlı bir şekilde ele alındı. Bu bağlamda özellikle sosyal medya aktifti. Bu faktör, şüphesiz seçimlerin açıklık ve şeffaflık ruhuyla, uluslararası standartlara uygun, ulusal seçim yasalarına ve özgürlük ve adalet gibi evrensel demokratik ilkelere tam uyum içinde gerçekleşmesine katkıda bulunmuştur.
Seçim kampanyası sırasında ulusal öneme sahip yayınlar, her Cumhurbaşkanı adayı için (Youngi Özbekistan), (Doğu’nun Gerçeği), (Hulk Susi), (Halk Kelimesi) gazetelerinde 5 sayfa, (Ovi tozhik) ve (Nurly Jol) gazetelerinde 5,5 sayfa ayırdı. Bölgedeki 26 yerel gazete, her adaya 42 sayfa ayırdı.
Yedincisi, adayların temsilcileri arasında ilk kez TV tartışmaları düzenlendi. Bu, seçmenlerin her siyasi partinin öne sürdüğü fikirleri karşılaştırmasına ve partilerin görüşlerini ve fikirlerini özgürce ifade etmelerine, devletin ve toplumun yaşamını değiştirmek için yeni önerilerde ve girişimlerde bulunmalarına olanak sağlamıştır.
Sekizincisi, Cumhurbaşkanı adaylarının biyografisini ve seçim programını yansıtan 847.370 kampanya posteri Özbekçe, Karakalpakça, Rusça ve ilk kez Tacikçe, Kazakça, Türkmence ve Kırgızca yayınlanmıştır. Adaylarla ilgili bilgiler, ülke çapında kurulan elektronik ekranlarda (421) düzenli olarak gösterilmiştir.
Dokuzuncusu, kampanya materyalleri ve oy pusulaları, Braille yazı tipiyle basılmış, ses kayıtları şeklinde dağıtılmış ve engelli vatandaşların seçimlerine tam katılım için tercüme edilmiştir.
Onuncusu, seçim kampanyasının tüm aşamalarında, özellikle mahalleyler, sivil toplum kuruluşları, ulusal kültür merkezleri, gönüllüler olmak üzere çok sayıda sivil toplum kurumunun temsilcileri aktif rol almıştır.
Onbirincisi, seçim süreçleri, 197 yerli medyanın 1439 temsilcisi ve 140’dan fazla yabancı medyadan 233 gazeteci olmak üzere toplam 1672 akredite katılımcıyı kapsadı.
Seçim kampanyası sırasında yabancı ve ulusal yayın olmak üzere 76.000’den fazla materyal yayınlandı. Bu, 2019 parlamento seçimlerinden 34.000 daha fazladır.
Onikincisi, seçimleri Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve AGİT Parlamenter Asamblesi, AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu, Şanghay İşbirliği Teşkilatı (ŞİÖ), Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ve BDT Parlamentolar Arası Asamblesi, Türk Devletleri Teşkilatı ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) gibi 20 prestijtli kuruluştan 631 uluslararası gözlemci izledi.
Buna ek olarak, dünyadaki yaklaşık 50 ülkeden 340 yabancı gözlemci olmak üzere toplam 971 uluslararası ve yabancı gözlemci seçimleri izledi.
Onüçüncüsü, beş siyasi partinin ve sivil toplum kuruluşlarının 64.450 temsilcisi seçim sürecine ulusal gözlemci olarak aktif olarak katıldılar.
Ondördüncüsü, seçmen listelerine kayıtlı 299.780 vatandaş, dünya çapında 37 ülkede 54 sandıkta oy kullanma fırsatı buldu. Daha önceleri seçime sadece konsolosluk temsilciliklerinde resmi olarak kayıtlı Özbekistan vatandaşları katılıyordu.
Ülkemizin diplomatik temsilciliğe sahip olmadığı 11 ülkedeki mevcut seçimlerde, yurt dışındaki yurttaşlar için gerekli koşullar sağlandı. Yani dünyanın 149 şehrinde 380 ek mobil seçim merkezi oluşturuldu.
Onbeşincisi, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde önemli oylama rakamları kaydedildi. Bir yandan 887 genç erkek ve 686 genç kız ilk kez anayasal haklarını kullanırken; diğer yandan son yıllarda Özbekistan vatandaşlığı kazananan 22 bin vatandaşımız seçimlere katılma hakkına sahip oldular.
Bütün bunlar, toplumda giderek güçlenen açıklık ruhunun seçim sürecinde de kendini gösterdiğini kanıtlamaktadır. Dolayısıyla demokratik ilkelere dayanan Yeni Özbekistan, büyük atalarımızın ulusal ve tarihi geleneklerini takip etmeye devam etmekte, onları daha da zenginleştirmekte ve modern demokratik bir devlet olarak dünyanın dikkatini çekmektedir.
Cumhurbaşkanlığı seçimleri, halkımızın yüksek siyasi düşüncesinin ve bilgeliğinin çarpıcı bir tezahürüdür. Bu, Yeni Özbekistan’da siyasi-hukuki, sosyo-ekonomik, ruhsal ve eğitimsel gelişim de dahil olmak üzere her alanda gerçekleştirilen ardışık reformların ayrılmaz ve mantıklı bir uzantısı olmuştur.
Cumhurbaşkanlığı seçimleri, etkili eylem stratejisinin değerlendirmesi ve Yeni Özbekistan’ın Stratejisine yüksek güvenin ifadesidir.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde halk, sadece devlet başkanını seçmekle kalmadı; aynı zamanda Yeni Özbekistan’ın geleceğini de seçerek ülkenin geleceğine oy verdi. Buna ek olarak, son beş yılda uygulanan eylem stratejisi çerçevesinde geniş çaplı reformlara ve hızlı demokratik dönüşümlere layık bir değerlendirme yaptı.
Aslında Özbekistanlılar, bu stratejik sistemin mimar olan gerçek bir vatansever Şevket Mirziyoyev’in girişimlerine olan bağlılıklarını doğruladılar.
Gerçekten de yeni seçilen Cumhurbaşkanı’nın önderliğinde, ülke hayatının her alanında kısa bir süre içinde temel değişiklikler meydana geldi. Devlet Başkanı’nın takip ettiği tutarlı iç ve dış politika sonucunda ülkemiz hızla gelişmekte ve halkın hayatı daha müreffeh hale gelmektedir.
Demokratik ilkeler temelinde sosyo-ekonomik ve ruhsal-politik ilişkilerin yasama yoluyla koordine edilmesine yönelik reformlar, pratik etkisini vermekte ve nüfusun yaşam kalitesini ve standardını daha da geliştirmektedir. Kuşkusuz vatandaşların hakları ve insan onuru her şeyden önemlidir.
Bugün Özbekistan’da “İnsanlık Onuru İçin!” sloganı yaygın olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda “Halkın devlet kurumlarına hizmet etmemesi, devlet kurumlarının halka hizmet etmesi gerektiği” ilkesinin hayatımıza dahil edilmesi önemlidir.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezleri’nin kurulması mühimdir. Eğer insanlara saygılı davranılırsa ve aciliyet gerektiren sorunlara hızlı ve etkili çözüm bulunursa, devlet de kendi haysiyetini ve otoritesini koruyacaktır.
Arkadaşlarımız ve yakın ortaklarımız gittikçe çoğalıyor.
Binlerce uluslararası ve yabancı gözlemci ve dünya medyasının temsilcileri, Özbekistan Cumhurbaşkanı seçimlerinin şeffaf olduğunu, demokrasi, hukuk ve adalet ilkelerine uygun olarak açıklık ve tanıtım ruhuyla gerçekleştiğini kabul etti.
Özbekistan halkı, ulusun lideri Şevket Mirziyoyev’le birlikte Yeni Özbekistan’ın inşasına katılmaya hazır olduklarına dair güvence verdi. Seçmenler, bir kez daha Özbekistan Cumhurbaşkanı’nın Üçüncü Rönesans’ın temellerini oluşturma yolunda yaratıcı, özverili ve sorumlu çalışmalarının desteklendiğini ortaya koydu.
En önemlisi de bugün Özbekistanlılar, Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyev’in “Yeni Özbekistan Stratejisi” kitabında özetlenen, Özbekistan’ın Yeni Kalkınma Stratejisi çerçevesinde kendilerine büyük hedefler koydular. Ve eğer bu asil yolda birleşirsek, bir bütün olarak birlikte çalışırsak, kesinlikle ciddi başarılara ulaşacağız.
Yeni Özbekistan ve Yeni Dünya Görüşü
En önemlisi, Yeni Özbekistan’daki Cumhurbaşkanlığı seçimleri, yeni bir dünya görüşünün oluşumunu açıkça gösterdi. Bu, vatandaşların artan siyasi aktivizmine ve Yeni Özbekistan’ın kaderine ve dolayısıyla kendi geleceğine olan bağlılığına yansımıştır.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin anavatanın daha da geliştirilmesi ve halkın refahının arttırılması için çok önemli olduğuna dikkat çekilmelidir. Bu nedenle ülkede hayati ehemmiyet taşıyan bu siyasi olaya, herkes dikkatle hazırlandı. Çünkü seçimler, ilk kez Seçim Kanunu temelinde düzenlendi.
Vatandaşların temsili devlet makamlarında seçme ve seçilme hakkına sahip olmaları anayasamızda yer almaktadır. Seçimler, yasal demokratik bir devletin önemli işaretidir ve halkın özgür iradesini yansıtmaktadır. Ülkede yaratılan yeni seçim sistemi, vatandaşların en önemli hakkı olan siyasi hakkın tam olarak gerçekleşmesine hizmet etmektedir.
Seçim süreci uluslararası hukuk normlarına, şeffaflık, çok partililik, özgürlük ve eşitlik ilkelerine uygun olarak yürütülmüştür. Burada önemli olan seçim sistemi mevzuatının, vatandaşların seçim kampanyasına ve oylamaya ücretsiz katılımını, gizli oylamayı ve bunu her vatandaşın bağımsız olarak gerçekleştirmesini sağlamasıdır.
Uluslararası yabancı ve ulusal gözlemcilerin çoğu, seçim günü sandık merkezlerinin kalabalık olduğunu belirtti. Seçmenlerin morallerinin yüksek olması da dikkat çeken başka bir unsurdur. Bu da nüfusun siyasi kültür düzeyinin yükseldiğini göstermektedir.
Vatandaşlarımızın oylamaya aktif katılımı ve anayasal görevlerinin samimi bir şekilde yerine getirilmesi, Özbekistan halkın ülkenin geleceğine önem verdiğinin göstergesidir. En önemlisi de bu tür faaliyetler, ülkedeki ve yurtdışındaki tüm bölgelerde aynı şekilde ortaya çıkmıştır.
Özbekistan Cumhurbaşkanı’nın devlet başkanı olarak anayasal görevi, devlet yetkililerinin koordineli faaliyetlerini ve işbirliğini sağlamaktır. Cumhurbaşkanı’na, ülkede iç ve dış politikaların yürütülmesi, halkın refahının artırılması gibi sorumluluklar verilmektedir. Bu tür görevleri tam olarak yerine getirmek, ülkenin istikrarını ve güvenliğini sağlamak kolay bir iş değildir. Bu kapsamda halk, seçim sonuçlarının da doğruladığı üzere, söz konusu görevi hak eden bir adaya oy vermenin önemini anlamıştır.
Kısaca özetlemek gerekirse, dünya görüşünü değiştirmenin büyük bir başarı olduğunu söyleyebiliriz. Bir kişinin bilinci ve dünya görüşü değişirse, hayatı da değişecektir. Bu temelde Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyeev’in de belirttiği gibi, “Birlikte Yeni Özbekistan’ın kalkınma Stratejisini kesinlikle uygulayacağız! Birlikte yeni bir Özbekistan kuracağız! Ve birlikte üçüncü Rönesans’ın temelini oluşturacağız.”
