Rusya-Ukrayna Savaşı, birçok ülkede güvenlik önlemlerinin arttırılması sonucunu doğurmuştur. Bilhassa Rusya’ya yakın coğrafyada bulunan ülkelerin tehdit algıları ciddi anlamda yükselmiştir. Birçok ülkenin savunma harcamaları artarken; Rusya’nın faaliyetlerinden endişe duyan aktörlerin kolektif mekanizmalara yönelik tutumu da değişmiştir. İsveç ve Finlandiya’nın Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (NATO) üyeliği başvurusunda bulunması da küresel dengeler açısından büyük öneme sahiptir. 2022 yılının Mayıs ayında başvuruda bulunan iki İskandinav ülkesinin NATO’yla ve Batılı ülkelerle ilişkileri de yeni bir boyut kazanmıştır.
İsveç’in üyelik süreci halen devam etmekle birlikte Finlandiya, 4 Nisan 2023 tarihinde NATO’ya resmen katılmıştır. Finlandiya’nın NATO’nun Barış için Ortaklık programına ilk kez katıldığı 1994 yılından itibaren ABD’yle arasındaki güvenlik ortaklığı devam etmektedir. NATO üyeliğiyle de birlikte bu müttefiklik ilişkisinin gelişeceği düşünülmektedir.
Bu kapsamda 2023 yılının Temmuz ayında ABD Başkanı Joe Biden’ın Finlandiya’ya ziyarette bulunacağı belirtilmektedir. Beyaz Saray’ın olası ziyaretle ilgili görüşmeleri birkaç aydır devam etmektedir. İskandinav ülkelerine çoklu ziyaretin gerçekleşmesi beklenmekte, Finlandiya ziyareti de bu çerçevede gündeme gelmektedir.[1]
Helsinki, NATO üyeliğinin yeni ortaklıklar ve işbirliği mekanizmaları için kapılar açayacağını düşünmektedir. Aynı zamanda kolektif savunma faaliyetlerinin de Finlandiya için fırsatlar yaratacağı beklentisi söz konusudur. Nitekim Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto da “Bir müttefik olarak Finlandiya, NATO’nun toplu caydırıcılık ve savunmasına katkıda bulunacaktır.” şeklinde açıklama yapmış ve Finlandiya’nın “bölgesel istikrarı güçlendiren güvenilir bir müttefik” olacağı taahhütünde bulunmuştur.[2] ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken de yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullanmıştır:[3]
“Finlandiya’nın üyeliğinin toplu savunmamızı güçlendireceğinden ve Avrupa-Atlantik bölgesindeki güvenlik sorunlarına yanıt verme yeteneğimizi geliştireceğinden eminiz.”
NATO üyeliği öncesinde de Finlandiya ile ABD arasındaki münasebetlerin gelişmiş düzeyde olduğu bilinmektedir. 2005 yılında iki ülke arasında Finlandiya’daki hava kuvvetleri faaliyetleri ve tatbikatlarına ilişkin bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. 2018 senesinde de ABD, Finlandiya ve İsveç, savunma politikası konusunda üçlü diyaloğu genişletmek, birlikte çalışabilirliği geliştirmek, Baltık Denizi bölgesinde durumsal farkındalığı arttırmak ve askeri yetenekleri ve savunma duruşunu güçlendirmek için ek bir niyet beyanı (SOI) imzalamıştır.[4]
Finlandiya , 2014 Galler Zirvesi’nde ittifakın en üst düzey ortaklık statüsü olan NATO Gelişmiş Fırsatlar Ortağı (EOP) olarak belirlenmiştir. Aynı zamanda ABD ile Finlandiya, Kuzey Avrupa’da Gelişmiş Ortaklık Çerçevesi’nin (E-PINE) üyeleridir. Bununla birlikte Yabancı Askeri Satışlar (FMS) sistemi kapsamında Finlandiya’yla 13,6 milyar dolarlık aktif hükümetler arası satış vakası vardır. 2019-2021 yılları arasında ABD’nin doğrudan ticari satışlar yoluyla Finlandiya’ya 113,8 milyon doların üzerinde kalıcı savunma malzemesi ihracatına da izin verdiği bilinmektedir.[5]
2022 yılının Eylül ayında da Finlandiya Dışişleri Bakanlığı, ABD’yle Savunma İşbirliği (DCA) için müzakerelere başladığını duyurmuştur. NATO süreciyle daha da yakınlaşan iki ülkenin 2023 yılının Ocak ayında bir güvenlik anlaşması imzalamaya hazırlandığı duyurulmuştur.[6]
Güvenlik ortaklığının yanı sıra ekonomik ilişkiler de gelişme eğilimindedir. 2022 yılında Finlandiya’nın ABD’ye ihracatı, bir önceki yıla göre %38,2 artmış; mal ve hizmet ihracatı ise sırasıyla %68 ve %9,7 artmıştır. ABD, Finlandiya’nın en büyük ticaret ortağı haline gelmiş ve geleneksel ticaret ortağı İsveç’in yerini almıştır. Amcham Finlandiya tarafından yayınlanan bir rapora göre, Finlandiya’nın yakın zamanda NATO’ya katılımının ticari ilişkilere ivme kazandırması beklenmektedir.[7]
Rusya’nın Finlandiya’nın üyeliği konusunun temel tehdit ve öncelik olmadığını belirttiği bilinmektedir. Ancak Moskova’nın eylemleri, bu söylemle uyuşmamaktadır. Nitekim Kremlin, ülkenin kuzeybatı sınırlarının savunmasını arttırdığını açıklamıştır. Hava savunma birliklerinin kuzeybatıdaki devlet sınırını koruma tatbikatı yaptığı da bilinmektedir. Dolayısıyla Rusya, her ne kadar Finlandiya’nın üyeliğine dair çeşitli açıklamalar yapsa da sınır güvenliğini geliştirme gayreti içreisindedir.[8]
NATO ortaklığı çerçevesinde Helsinki’nin farklı mekanizmalarda aktif olarak yer almasına yönelik çalışmalar da yapılmaktadır. Finlandiya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, ülke topraklarında nükleer silaha izin vermeme kararı alınmasına rağmen Batı askeri ittifakının nükleer planlama ve destek operasyonlarına katılacağı dile getirilmiştir.[9] 13 Mart 2023 tarihinde ise Finlandiya, Almanya ve Portekiz gemileri, sembolik olarak Helsinki’de limana yanaşırken; bir ittifak üyesi olarak ilk NATO tatbikatını tamamlamıştır.[10]
Helsinki, NATO üyeliğiyle ülke tarihine etki edecek yeni bir sürece girmiştir. Aynı zamanda bölgesel denklemler ve küresel güvenlik sistemi açısından da yeni bir döneme girilmiştir. Finlandiya-ABD ilişkileri de Helsinki’nin üyeliğinden etkilenmektedir. İkili münasebetlerin daha da gelişeceği ve Biden’ın gerçekleşmesi beklenen ziyareti gibi karşılıklı ziyaretlerin gündeme gelmesi olası senaryolar arasındadır. İlşikilerdeki derinleşmenin Finlandiya’nın dış politika adımlarını da şekillendireceği söylenebilir.
[1] “White House Weighing Biden Trip to NATO’s Newest Member”, NBC News, https://www.nbcnews.com/politics/white-house/white-house-weighing-biden-trip-finland-natos-newest-member-rcna82058, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[2] “Finland’s Accession to NATO Strengthens Alliance Security”, US Department of Defense, https://www.defense.gov/News/News-Stories/Article/Article/3351900/finlands-accession-to-nato-strengthens-alliance-security/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[3] “As Finland Gets NATO Membership, Here’s What it Means and Why it Matters”, CBS News, https://www.cbsnews.com/news/nato-finland-membership-today-why-it-matters-russia-war-ukraine/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[4] “Finland, Sweden and US Deepen Defence Cooperation in Washington”, YLE, https://yle.fi/a/3-10195665, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[5] “U.S. Security Cooperation With Finland”, US Department of State, https://www.state.gov/u-s-security-cooperation-with-finland/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[6] “Finland is Preparing to Sign a Defense Agreement with the USA”, Front News, http://www.frontnews.ge/en/news/details/49901, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[7] “Finland’s Trade With US Boosted by NATO Membership”, Ground, https://ground.news/article/finlands-trade-with-us-boosted-by-nato-membership, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[8] “Russia Says Ramping Up Border Defense as Finland Enters NATO”, The Moscow Times, https://www.themoscowtimes.com/2023/04/10/russia-says-ramping-up-border-defense-as-finland-enters-nato-a80765, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[9] “New Member Finland to Take Part in NATO’s Nuclear Planning”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/new-member-finland-take-part-natos-nuclear-planning-2023-04-13/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[10] “Finland Completes First NATO Exercise As Alliance Member”, Barrons, https://www.barrons.com/news/finland-completes-first-nato-exercise-as-alliance-member-3e3fbcd8, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
