Son dönemlerde Avrupa siyasetinin en önemli gündem maddelerinden biri, Avrupa Birliği’nin (AB) Ukrayna’ya yapmayı planladığı ekonomik yardım paketi olmuştur. Bu bağlamda 20-21 Ekim 2022 tarihlerinde gerçekleştirilen Avrupa Konseyi toplantısının ardından konsey, 2023 yılı için Ukrayna’ya 18 milyar avroluk bir destek paketi önermiştir.[1]
Mevzubahis paket sayesinde Ukrayna’nın temel ücretleri ve emekli maaşlarını ödemeye devam etmesi ve hastaneler, okullar ve yer değiştirmek zorunda kalan insanlar için inşa edilecek konutlar gibi temel kamu hizmetlerini sürdürebilmesi amaçlanmaktadır. Aynı zamanda bu paket, Ukrayna’nın ekonomik istikrarının sağlanmasını ve ülkenin Rusya tarafından tahrip edilen enerji altyapısını, su sistemlerini ve ulaşım ağlarını restore edebilmesini hedeflemektedir.[2]
İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Ukrayna’ya yönelik destek paketlerinde askeri nokta ağırlık kazanırken; AB’nin ise daha kapsamlı bir şekilde ülkenin altyapısına ve lojistiğine yönelik iyileştirmeler hedeflediği gözlemlenmektedir. Dolayısıyla Brüksel’in daha ziyade Ukrayna’nın yeniden inşasına odaklandığı söylenebilir.
Öte yandan AB’nin Ukrayna’ya yönelik yardım planında bazı sınamalarla karşılaştığı da söylenebilir. Özellikle de Macaristan, söz konusu yardım paketine muhalefet etmiştir. AB’nin Ukrayna’ya yönelik yardımlarına Macaristan’ın karşı çıkması bir sürpriz olarak nitelendirilmez. Zira Budapeşte, Ukrayna’ya verilecek kredinin yüksek imtiyazlı olduğunu öne sürmektedir. Ancak Macaristan’ın itirazının asıl sebebinin AB ile Macaristan arasındaki fon sorunu olduğu ifade edilebilir.
2022 yılında Brüksel’in Budapeşte’ye yönelik AB fonunu bloke etmesi, taraflar arasındaki gerginliği arttırmıştır. Ayrıca Avrupa Komisyonu, 2022 senesinin Eylül ayında Budapeşte’ye ayrılan 7,5 milyar avroluk fonun askıya alınmasını da tavsiye etmiştir.[3] Brüksel, Budapeşte’den AB fonlarından yararlanabilmesi için bazı reformlar yapılması istemiş ve Macaristan’a 19 Aralık 2022 tarihine kadar süre vermiştir.[4] Dolayısıyla Macaristan’ın AB fonlarından yararlanabilmesi için son tarih yaklaşırken; Budapeşte, Brüksel’in Kiev’e yönelik yardım planını elini güçlendirecek bir koz olarak kullanmak istemektedir.
Mevzubahis durum nedeniyle AB’nin Ukrayna’ya yönelik yardımı paketini hayata geçirme konusunda zorluk çekebileceği söylenebilir. Çünkü AB’de kararlar oybirliğiyle alınmaktadır ve Macaristan, bu pakete karşı çıkacağını açıklamıştır. Bu sebeple Macaristan, veto yetkisini kullanmak istemektedir. Bu yüzden de AB’nin Ukrayna’ya yardım ulaştırabilmesi için Macaristan’ı ikna edecek adımlar atması gerekebilir. Zaten Macaristan’ın söz konusu pakete karşı olduğunu açıklamasının ardından 11 Kasım 2022 tarihinde bir AB yetkilisi, Budapeşte’nin fonları alma noktasında önemli adımlar attığını belirtmiştir.[5]
Bu bağlamda Macaristan’ın AB fonlarına erişebilmesi açısından olumlu gelişmeler yaşandığı görülmektedir. Çünkü Budapeşte’nin Kiev’e yönelik yardım paketine karşı çıkacağını açıklamasının akabinde AB’nin Macaristan’ın “önemli adımlar” attığını söylemesi tesadüf değildir. Dolayısıyla AB’nin Ukrayna’ya yardım paketi gönderebilmek için Macaristan’la olan anlaşmazlıklarına bir çözüm bulacağı öngörülebilir.
Anlaşılacağı üzere Budapeşte yönetimi, AB’yle yaşadığı fon sorununa çözüm bulabilmek maksadıyla Ukrayna’ya yönelik yardım paketini fırsata çevirmeye çalışmaktadır. Zira Macaristan, söz konusu yardıma erişirse 7,5 milyar avro alacaktır. Bu da Macaristan ekonomisinde mühim bir rahatlamaya yol açacaktır. Dolayısıyla Brüksel, Budapeşte’ye olan tavrını yumuşatmaya başlamıştır.
Diğer taraftan AB’nin siyasi ve ekonomik anlamda en güçlü ülkesi konumunda olan ve veto yetkisinin kaldırılmasını savunan Almanya ise Macaristan’ın tutumuna tepki göstermiştir. Her ne kadar bazı çevreler, Macaristan’ı Rus yanlılığıyla itham etse de Budapeşte’nin bu tutumunun temel nedeni, ulusal çıkarları doğrultusunda bir politika izleyerek mali açıdan kendisini rahatlatacak olan AB fonlarına erişebilmek istemesidir.
Görüldüğü üzere AB, Ukrayna’ya yönelik yardım planını hayata geçirmek istiyorsa; öncelikle Macaristan’ı ikna etmek zorundadır. Dolayısıyla bu durum, AB’nin Macaristan’a dondurduğu fonları vermesiyle sonuçlanabilir. AB tarafından Ukrayna’ya verilecek yardımın mali açıdan büyüklüğü düşünüldüğünde, bu yardım hem Ukrayna’nın yeniden inşasında hem de Rusya’yla olan mücadelesinde kritik bir rol oynayacaktır. Bu nedenle AB, Ukrayna’ya yönelik yardımın aciliyetini ön planda tutacaktır. Dolayısıyla Brüksel’in Budapeşte’ye taviz vermesinin şaşırtıcı olmayacağı ileri sürülebilir.
Sonuç olarak Macaristan’ın mevzubahis tutumundan geri adım atması beklenmemektedir. Bu bağlamda Budapeşte, söz konusu destek planını AB fonlarından faydalanabilmek için bir fırsat olarak görmektedir. Ukrayna’ya yönelik yardımın aciliyeti düşünüldüğünde, Brüksel’in Budapeşte’yle AB fonları konusunda uzlaşmaya çalışacağı iddia edilebilir.
[1] “Commission Proposes Stable and Predictable Support Package for Ukraine for 2023 Of Up to €18 Billion”, European Commission, ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_6699, (Erişim Tarihi:20.11.2022).
[2] Aynı yer.
[3] Gabriela Baczynska-Jan Strupczewski, “EU Poised to Unblock Billions in Funds For Hungary-Sources”, Reuters, www.reuters.com/world/europe/hungary-seen-track-unlocking-billions-euros-eu-funds-this-year-eu-sources-2022-11-17/, (Erişim Tarihi:20.11.2022).
[4] “EU Extends Deadline for Hungary to İmplement Anti-Corruption Reforms”, France 24, www.france24.com/en/europe/20221012-eu-extends-deadline-for-hungary-to-implement-anti-corruption-reforms, (Erişim Tarihi:20.11.2022).
[5] “EU Says Hungary Made ‘Significant Step’ to Get Recovery Funds-Source”, Reuters, www.reuters.com/world/europe/eu-says-hungary-made-significant-step-get-recovery-funds-source-2022-11-11/, (Erişim Tarihi:20.11.2022).
