Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin Rusya-Ukrayna Savaşı sebebiyle yaklaşan kış mevsiminde önemli bir enerji kriziyle karşı karşıya kalacakları bilinmektedir. Bu yüzden de söz konusu krizden en az hasarla çıkabilmek için AB yöneticileri tarafından çeşitli önlemler alınmaktadır. Orta ve uzun vadeli tedbirler, AB’nin gündeminde olsa da kısa vadede sonuç getirecek adımlar atılmasının daha büyük bir önem arz ettiği görülmektedir. 26 Eylül 2022 tarihinde Kuzey Akım 1 Doğalgaz Boru Hattı’nda meydana sabotajdan ötürü yaşanan sızıntılar, enerji arzı güvenliğinin tehlikede olduğunu gözler önüne sermiştir.
Öte yandan AB, Rusya’ya karşı herhangi bir taviz vermek istememektedir. Bu koşullar altında bazı AB ülkeleri, yaşanan krizin ekonomiler üzerinde oluşturduğu yükü hafifletmek amacıyla Avrupa Komisyonu’ndan enerji fiyatlarına bir tavan getirilmesini talep etmişlerdir. Özellikle Yunanistan’ın mevzubahis talepte ısrarcı olması dikkat çekmiştir. Ancak bazı AB ülkeleri, farklı gerekçeler nedeniyle konuya mesafeli yaklaşmıştır. Ne var ki; 30 Eylül 2022 tarihinde Avrupa Komisyonu’nda gerçekleştirilen Olağandışı Enerji Komisyonu toplantısının ardından Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, geçici bir süre için tavan fiyat uygulaması yapılacağını duyurmuştur.
Enerji fiyatlarına ve özellikle de doğalgaza tavan fiyat getirilmesi, ilk olarak 2022 yılının Eylül ayı başlarında tartışılmaya başlanmıştır. 9 Eylül 2022 tarihinde AB ülkelerinin enerji bakanlarının katılımıyla gerçekleşen Olağanüstü Enerji Komisyonu toplantısında, elektrikle ilgili tasarruf duyuruları yapılmış, tavan fiyat uygulamasının hayata geçirileceğinden bahsedilmiştir. Detaylar ise Brüksel’e bırakılmıştır. Zira tarafların meseleye yaklaşımında birtakım görüş ayrılıklarının bulunduğu görülmüştür.
Doğalgaza ilişkin tavan fiyatı belirleme hususunun haksız rekabeti önleme maksadıyla önerildiği ifade edilmiştir. Bu politikayı savunan devletlere göre, şayet bir sınır olmazsa; özellikle de Rusya menşeili enerji şirketleri, Avrupa ülkelerine doğalgazı istediği fiyatta satacaklardır. Ekonomilerini korumak için bu savı öne süren ülkelere karşı, Avusturya, Macaristan, Almanya ve Hollanda gibi aktörler, bu yaklaşımın enerji arzı güvenliğini daha da tehlikeye sokacağını dile getirmiştir. Bu ülkelerin yanı sıra Enerjiden Sorumlu Avrupa Komisyonu üyesi Kadri Simson da aynı endişeleri paylaştığını belirtmiştir.[1]
9 Eylül 2022 tarihli toplantıdan sonra, bu kararın bir an evvel netleşmesini isteyen 15 AB üyesi, ortak imzalarıyla taleplerini 27 Eylül 2022 tarihinde Avrupa Komisyonu’na sunmuştur. Bu 15 imzacı ülke arasında Belçika, Bulgaristan, Hırvatistan, Fransa, Yunanistan, İtalya, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve İspanya yer almaktadır. İmzacı devletler, “tavan fiyat uygulamasının enflasyonist baskıyı azaltmak, beklentileri yönetmek, olası arz kesintileri durumunda bir çerçeve sağlamak ve sektördeki ekstra kârları sınırlamak amacıyla her üye ülkeye yardımcı olacak tek önlem” şeklinde nitelendirmiştir.
Söz konusu talebin sunulmasının ardından Almanya’dan itiraz sesleri yükselmiştir. Berlin, doğalgaz fiyatı ithalatına blok çapında bir sınır getirilmesinin arz üzerinde olumsuz etkisi yaratacağını düşünmektedir. Bu nedenle de Berlin yönetimi böyle bir fiyat sınırının, doğalgaz tedarikçilerinin sevkiyatları başka ülkelere yönlendirmesi ve Avrupa’da kıtlığa neden olması riskini barındırdığını öne sürmüştür.[2] Esasen karara itiraz eden diğer ülkeler de benzer endişeleri taşımaktadır.
Bu noktada birlik içerisinde oluşan ikilik göze çarptığı için tavan fiyatı savunan ülkeler arasında özellikle de Yunanistan, Avrupa Komisyonu’yla diplomasi trafiğini arttırmıştır. Nitekim Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis, 1 Ekim 2022 tarihinde Yunanistan-Bulgaristan Doğalgaz Enterkonnektörünün (IGB) açılış töreninin ardından Sofya’da AB Komisyonu Başkanı’yla tavan fiyat uygulamasıyla ilgili görüşme gerçekleştirmiştir.[3]
Daha sonra da Miçotakis’in girişimleri devam etmiştir. Örneğin 3 Ekim 2022 tarihinde Bloomberg haber sitesinde Yunan liderin “Avrupa Doğalgaza Tavan Fiyatı Getirerek Putin’le Savaşabilir” başlıklı bir makalesi yayınlanmıştır. Miçotakis, bu makalesinde Rusya’nın enerjiyi bir silah olarak kullandığını belirtmiş ve böylesi olağandışı durumlarda piyasanın kontrol edilmesi gerektiğinden bahsetmiştir. Bu kapsamda Miçotakis, şunları söylemiştir:[4]
“Fiyatların üst sınırı elbette risk taşır. Ancak kışa girerken, eylemsizliğin tehlikeleri birleşiyor. Rusya piyasa kurumlarımızı bize karşı kullanırken; arkamıza yaslanıp izlemeyi göze alamayız… Doğalgaz fiyatlarına üst sınır getirilmesi bu süreçte kaçınılmaz bir adımdır.”
Ayrıca Yunanistan Enerji Bakanlığı tarafından 3 Ekim 2022 tarihinde yapılan açıklamada Avrupa Komisyonu’na doğalgaz fiyatlarına bir üst sınır getirilmesi için teknik bir teklif sunulacağı açıklanmıştır.[5] Atina yönetiminin ısrarcı tutumu göz önünde bulundurulduğunda, Yunanistan’ın tavan fiyat politikasının uygulanmamasından zarar göreceği söylenebilir. Çünkü Yunanistan ekonomisi, toparlanma aşamasında olsa da halen güçlü değildir. Ayrıca Rusya-Yunanistan ilişkilerinin de her geçen gün daha da kötüye gittiği bilinmektedir. Dolayısıyla Moskova’nın fiyatları yüksek tutacağı öne sürülebilir. Ancak bu ısrarın sonuçsuz kalmadığı da görülmektedir. Zira 5 Ekim 2022 tarihinde Avrupa Komisyonu, yeni bir fiyat endeksi getirilene kadar doğalgaza geçici bir tavan fiyat konulacağını duyurmuştur.[6]
Sonuç olarak, doğalgaz fiyatlarına sınır getirilmesi hem önleyici hem de risk yaratan bir hamledir. Söz konusu politikayı savunan on beş AB üyesi, ekonomilerini korumayı ve haksız rekabetin olumsuz etkilerini engellemeyi amaçlamıştır. Buna karşılık Almanya başta olmak üzere diğer AB ülkeleri de kendi ulusal çıkarlarına öncelik veren çekinceler ortaya koymuşlardır. Ancak belirtmek gerekir ki tavan fiyata ilişkin geçici uygulama kararı, tüm ülkeleri aynı anda memnun etmeyi amaçlamaktadır. Lakin bu, Avrupa için sorunu ertelemekten başka bir şey değildir. Dolayısıyla Rusya’ya yaptırımlar konusunda taviz vermek istemeyen Avrupa ülkeleri ciddi bir ikilemle karşı karşıyadır.
[1] Kiro Taylor, “EU Countries Call On Brussels to Cap Gas Prices, But Leave Out Details”, Euractiv,https://www.euractiv.com/section/energy/news/eu-countries-call-on-brussels-to-cap-gas-prices-but-leave-out-details/, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
[2] Hans Von Der Burchard, “Germany Opposes EU Price Cap on All Gas Imports”, Politico, https://www.politico.eu/article/germany-oppose-eu-gas-price-cap-domestic-price-limit/, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
[3] “Prime Minister Kyriakos Mitsotakis met with the President of the European Commission Ursula von der Leyen”, Helen Cumhuriyeti Başbakanlığı, https://primeminister.gr/en/2022/10/01/30332, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
[4] Kyriakos Mitsotakis, “Europe Can Fight Putin By Capping Gas Prices”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2022-10-03/greece-pm-mitsotakis-europe-must-put-a-cap-on-natural-gas-prices, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
[5] “Greece to Present Proposal on EU Gas Price Cap This Week”, Reuters, https://www.reuters.com/business/energy/greece-present-proposal-eu-gas-price-cap-this-week-energy-minister-2022-10-03/, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
[6] “EU Executive Chief Proposes Temporary Gas Price Cap”, e-Kathimerini, https://www.ekathimerini.com/news/1194884/eu-executive-chief-proposes-temporary-gas-price-cap/, (Erişim Tarihi: 06.10.2022).
