Dijitalleşmenin hız kazandığı günümüzde siber tehditler, yalnızca bireysel güvenlik açıkları ya da teknik aksaklıklar olarak değil; ulusal güvenlik, ekonomik istikrar ve siyasi egemenlik açısından da ciddi bir tehdit haline gelmiştir. Devletlerin dijital altyapılara bağımlılığı arttıkça bu altyapılara yönelik saldırılar da daha yıkıcı ve stratejik sonuçlar doğurmaktadır. Bu çerçevede Avrupa Birliği (AB), dijital alandaki kırılganlıkları azaltmak ve üye ülkelerin siber dayanıklılığını güçlendirmek amacıyla siber güvenlik politikalarını yeniden yapılandırmaktadır.
Bu politikaların merkezinde yer alan ve 2023 yılında yürürlüğe giren “Ağ ve Bilgi Sistemlerinin Güvenliği Direktifi (NIS2 Direktifi)”, AB’nin dijital egemenlik arayışında önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir. Bir önceki direktif olan NIS1’in yetersizlikleri ve son yıllarda yaşanan siber saldırıların etkisiyle güncellenen bu çerçeve, sadece teknik değil, aynı zamanda siyasi ve ekonomik yönleriyle de dikkat çekmektedir. Özellikle enerji, sağlık, ulaşım ve kamu hizmetleri gibi hayati sektörlerin siber koruması, Avrupa’nın gelecekteki kriz senaryolarına karşı hazırlık düzeyini belirleyecektir.
Bu analizde NIS2 Direktifi’nin kapsamı, stratejik hedefleri ve Avrupa’nın siber güvenlik mimarisi üzerindeki etkileri ele alınacaktır. Ayrıca Türkiye gibi AB’yle yakın ekonomik ve dijital entegrasyon içinde bulunan ülkeler açısından bu düzenlemenin doğurabileceği sonuçlar değerlendirilecektir.
1. NIS2 Nedir?
AB’nin siber güvenliğe ilişkin ilk kapsamlı düzenlemesi olan NIS1 Direktifi, 2016 yılında yürürlüğe girmiş ve temel amacı üye devletler arasında asgari bir güvenlik standardı oluşturmaktı. Ancak zamanla bu çerçevenin dijitalleşmenin hızına ve değişen tehdit ortamına ayak uydurmakta yetersiz kaldığı görülmüştür. Bu nedenle Avrupa Komisyonu, daha geniş kapsamlı ve bağlayıcılığı yüksek bir düzenleme olan NIS2 Direktifi’ni 2020 yılında önermiş ve direktif, 2023 itibarıyla yürürlüğe girmiştir.
NIS2, sadece önceki düzenlemenin güncellenmiş hali değil; kapsamı ve etkisi itibarıyla çok daha derin yapısal değişiklikler barındırmaktadır. Direktifin temel amacı, Avrupa genelinde siber güvenlik seviyesini yükseltmek, kritik altyapılarda ortak güvenlik standartları belirlemek ve üye ülkeler arasında daha etkin bir işbirliği ve denetim mekanizması kurmaktır.[1]
2. Direktifin Öne Çıkan Özellikleri:
- Kapsamın Genişlemesi: NIS1 yalnızca belirli sektörleri (enerji, ulaştırma, bankacılık, sağlık) kapsarken, NIS2 ile birlikte kamu idareleri, atık su yönetimi, uzay, posta hizmetleri, dijital hizmet sağlayıcılar ve daha birçok sektör de düzenleme kapsamına dahil edilmiştir.
- Yükümlülüklerin Artması: Sistematik risk analizleri, güvenlik açıklarının raporlanması, acil müdahale planları ve çalışan eğitimi gibi konularda kurumlara daha sıkı sorumluluklar yüklenmiştir.
- Yaptırım Mekanizması: Yeni direktif, yükümlülükleri yerine getirmeyen kurumlar için daha ağır para cezaları ve idari yaptırımlar öngörmektedir. Bu durum, siber güvenliğin artık şirketler için yalnızca teknik değil, aynı zamanda yasal bir sorumluluk olduğunu göstermektedir.
- Denetim ve İzleme: Ulusal düzeyde oluşturulacak düzenleyici otoriteler, bu kuruluşların siber güvenlik düzeylerini düzenli olarak denetleyecek ve Avrupa genelinde veri paylaşımı ile erken uyarı mekanizmaları devreye sokulacaktır.
Kısacası NIS2, AB genelinde siber güvenlikte parçalı yapıyı ortadan kaldırmayı, daha koordineli ve dirençli bir yapı inşa etmeyi amaçlamaktadır. Bu yönüyle yalnızca dijital altyapılara değil, aynı zamanda AB’nin dijital bütünlüğüne ve stratejik özerkliğine dair bir güvenlik mekanizması işlevi görmektedir.
3. Stratejik Boyut
AB’nin NIS2 ile attığı adımlar, sadece teknik güvenlik düzenlemeleriyle sınırlı kalmamakta; aynı zamanda jeopolitik bir yönelim değişikliğini de işaret etmektedir. Son yıllarda yaşanan gelişmeler (özellikle 2022 yılında patlak veren Rusya-Ukrayna Savaşı), dijital altyapıların bir savaş aracı haline geldiğini açıkça ortaya koymuştur. Bu çerçevede siber saldırılar artık yalnızca bilgi sistemlerini hedef almakla kalmamakta, kritik altyapıların çökertilmesi yoluyla devletlerin operasyonel kapasitesini doğrudan etkilemektedir.
Bu nedenle AB, siber güvenliği yalnızca bilgi teknolojileri alanına özgü bir konu olarak değil; enerji güvenliği, kamu sağlığı, ulaşım sistemleri ve hatta demokratik süreçlerin korunması bağlamında bütüncül bir tehdit alanı olarak değerlendirmeye başlamıştır. NIS2 Direktifi’nin stratejik önemi, işte bu perspektif değişiminde yatmaktadır.
AB Komisyonu’nun son yıllarda sıkça dile getirdiği “dijital egemenlik” kavramı, NIS2 ile birlikte somut bir karşılık bulmaktadır. Bu kavram, Avrupa’nın dijital alanda dışa bağımlılığını azaltma, kendi normlarını belirleme ve kriz anlarında kendi sistemlerini koruyabilme kapasitesini ifade etmektedir. Bu hedefin gerçekleştirilmesi ise ortak güvenlik normlarının belirlenmesi, kamu-özel sektör işbirliğinin kurumsallaşması ve siber dayanıklılığın AB genelinde dengeli şekilde artırılmasıyla mümkün olacaktır.
NIS2 ayrıca AB’nin NATO ile olan siber güvenlik koordinasyonunu da güçlendirme amacı taşımaktadır. Hibrit tehditlerin artış gösterdiği bir dönemde bilgi paylaşımı, olaylara ortak müdahale ve stratejik analizlerin paylaşımı gibi konularda transatlantik işbirliğinin önemi daha da artmıştır.
NIS2’nin getirdiği düzenlemeler, özellikle enerji, sağlık, finans ve ulaştırma gibi hayati öneme sahip sektörlerde siber dayanıklılığın artırılmasını hedeflemektedir. Bu alanlarda yaşanabilecek sistemsel bir çöküş, yalnızca hizmet kesintilerine değil; kamu düzeninin, hatta siyasi istikrarın sarsılmasına kadar varabilecek etkiler yaratabilir. Bu nedenle NIS2, yalnızca dijital güvenlik değil; fiziksel güvenlik ve ulusal bütünlükle doğrudan bağlantılı bir politika aracı olarak da değerlendirilmelidir.[2]
4. Ekonomik ve Teknolojik Etkiler
NIS2 Direktifi, AB’nin dijital güvenlik altyapısını güçlendirmeyi hedeflerken, aynı zamanda ekonomik düzlemde de önemli sonuçlar doğurmaktadır. Siber güvenlik artık sadece devletlerin değil, özel sektörün de öncelikli gündem maddelerinden biri haline gelmiş durumdadır. Bu bağlamda NIS2, özellikle dijital hizmet sağlayıcıları, kritik altyapı operatörleri ve küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) için zorunlu yatırım kalemleri ve yeni yükümlülükler anlamına gelmektedir.
AB ekonomisinin bel kemiğini oluşturan KOBİ’ler için NIS2 hem bir meydan okuma hem de bir fırsat niteliğindedir. Yeni düzenlemeler, siber güvenlik yatırımı yapmayan firmalar için ağır cezalar öngörse de aynı zamanda bu işletmeleri dijitalleşme süreçlerinde daha bilinçli ve dayanıklı hale getirmeyi amaçlamaktadır. Ancak özellikle teknik kapasitesi sınırlı olan küçük işletmeler için bu durum, ek maliyet baskısı ve uyum süreci zorlukları doğurabilir. Bu nedenle AB Komisyonu, NIS2 kapsamında bazı destek mekanizmaları ve rehber dokümanlar geliştirmiştir. Amaç, KOBİ’lerin regülasyona uyumunu kolaylaştırmak ve güvenlik açıklarının ekonominin geneline yayılmasını önlemektir. Zira zincirin en zayıf halkası, tüm sistemin kırılganlığını belirlemektedir.
NIS2’nin getirdiği yükümlülükler yalnızca küçük işletmeleri değil, büyük dijital platformları ve teknoloji şirketlerini de kapsamaktadır. Kritik dijital hizmetler sunan bu şirketler artık yalnızca teknik müdahalelerle değil; veri saklama politikaları, kriz anı yönetimi ve çalışan eğitimleri gibi konularda da yasal olarak denetime açık hale gelmektedir. Bu da AB’nin dijital alanı daha sıkı kontrol altına alma eğiliminin bir parçası olarak okunabilir.
NIS2, Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) ile başlayan ve Dijital Hizmetler Yasası (DSA), Dijital Piyasalar Yasası (DMA) gibi adımlarla devam eden AB’nin dijital regülasyon politikasının bir uzantısıdır. Bu yaklaşım, Avrupa’yı dijital pazarda yalnızca tüketici değil, aynı zamanda norm belirleyici bir aktör konumuna getirme stratejisine hizmet etmektedir. NIS2, Avrupa’da siber güvenlik sektörünün büyümesini tetikleyen bir unsur olarak da değerlendirilmektedir. Güvenlik yazılımı, danışmanlık, denetim hizmetleri ve siber kriz yönetimi gibi alanlarda yeni pazarlar oluşmakta; istihdam artışı ve Ar-Ge yatırımları teşvik edilmektedir. Dolayısıyla NIS2 yalnızca güvenlik değil, yenilikçilik ve ekonomik büyüme açısından da stratejik bir araç niteliğindedir.
NIS2 Direktifi, AB’nin yalnızca siber tehditlere karşı değil; aynı zamanda dijitalleşme sürecinde karşı karşıya kaldığı stratejik belirsizliklere ve dışa bağımlılığa karşı geliştirdiği kapsamlı bir yanıt niteliğindedir. Düzenleme, dijital altyapıların güvenliğini sağlarken, AB’nin küresel dijital düzen kurucusu rolünü pekiştirmeyi de hedeflemektedir.[3]
Sonuç olarak NIS2, teknik bir reform olmanın ötesinde birliğin stratejik özerklik vizyonunun siber güvenlik boyutundaki temel taşı olarak öne çıkmaktadır. Hem kamu hem özel sektör aktörlerine yüklediği sorumluluklarla dijital güvenlikte ortak bir norm üretmeye çalışan AB, bu sayede kendi iç pazarını daha dirençli kılmayı amaçlamaktadır.
Türkiye gibi aday ülkeler açısından ise NIS2 hem uyum süreci hem de AB ile dijital entegrasyon perspektifi açısından dikkatle izlenmesi gereken bir gelişmedir. Özellikle kritik altyapılarda AB standartlarına yaklaşma ihtiyacı, Türkiye’nin dijital güvenlik politikalarının öncelikleriyle doğrudan bağlantılıdır. En nihayetinde NIS2, sadece bir direktif değil; Avrupa’nın dijital geleceğine dair yeni bir güvenlik mimarisi kurma iradesinin ifadesidir.
[1] Avrupa Parlamentosu Araştırma Servisi (EPRS), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX%3A32022L2555, (Erişim Tarihi: 23.04.2025).
[2] ENISA’nın NIS2 Sayfası https://www.enisa.europa.eu/topics/awareness-and-cyber-hygiene/raising-awareness-campaigns/network-and-information-systems, (Erişim Tarihi: 23.04.2025).
[3] Avrupa Komisyonu’nun NIS2 Hakkında Bilgilendirme Sayfası, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/nis2-directive, (Erişim Tarihi: 23.04.2025).
