Çin’in Avrupa Özel Temsilcisi Wu Hongbo, 21 Eylül 2023 tarihinde Pekin’de düzenlenen bir forumda, “Avrupa devletlerinin Çin gibi önemli bir ortağı ‘sistemik bir rakip’ olarak görmelerinin mantıklı olmadığını” söylemiştir. Etkinlikte konuşan Wu, Batılı temsilcileri Çin’i doğru bir şekilde anlamaya çağırmıştır.[1] Bu konuda Çinli üst düzey diplomat şu ifadeleri kullanmıştır:[2]
“Ayrıştırma, ABD’nin bebeğidir. Riskten arındırma, Avrupa’da icat edildi ve ulusal güvenlik kavramı gün geçtikçe aşırı gerildi. Çin, Avrupa’yla işbirliğinde kilit bir ortaktır ve böylesine önemli bir ortağın sistemik bir rakip olarak görülmesi ne makul ne de mantıklıdır”
Wu, bu sözlerle ABD-Çin rekabetinin merkezinde yer alan Çinli teknoloji şirketi Huawei’nin 5G ağlarından yasaklanmasına dikkat çekmiştir. Çinli diplomat, hiçbir ülkenin Huawei’nin ulusal güvenliklerini tehdit ettiğine dair herhangi bir kanıt sunmadığını söylemiştir.
Danimarka’nın Çin Büyükelçisi Thomas Østrup Møller ise konuyla ilgili şu ifadeleri kullanmıştır:[3]
“Dayanıklılığımızı artırma veya riski azaltma ihtiyacı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden kaynaklanan enerji krizi ve Covid sırasında tedarik zincirlerinin bozulması nedeniyle ortaya çıktı. Ayrıca, bu tür ekonomik güvenlik düşüncesi Çin’de de birkaç yıldır hakim olan bir temadır.”
Öte yandan Almanya’nın Çin Büyükelçisi Patricia Flor, söz konusu durumla ilgili “Strateji, yaşam tarzımızı, egemenliğimizi ve refahımızı tehlikeye atmadan, federal hükümetin Çin’le fiilen çalışabileceği araçları sunuyor” demiştir.[4]
İspanya Büyükelçisi Rafael Dezcallar de Mazarredo da konuya ağırlık vererek, risk azaltmanın stratejik mallar için tedarik zincirlerindeki aşırı bağımlılığı ortadan kaldırmak ve güvenlik kaygılarını dikkate almak anlamına geldiğini söylemiş ve şunları eklemiştir:[5]
“Bütün bunlar, Çin’in onlarca yıldır yaptığı bir şey. Çin’in yaptığının aynısını yaptığımız için neden eleştirilmemiz gerektiğini anlamakta zorlanıyorum.”
Tüm bu açıklamalar dikkate alındığında politik işlerin ve jeopolitik konuların iktisadi, ekonomik ve iş temelli ilişkilere karıştığı görülmektedir. Aynı zamanda “sistemik rakip” tanımının da forumun temel olarak çatışmalara odaklandığını gösterdiği söylenebilir.
Çin’in Ukrayna’daki savaşa ilişkin tutumuna ilişkin endişeler de bu forumda dile getirilmiştir. Halbuki Pekin, Birleşmiş Milletler’in (BM) ezici bir çoğunlukla kabul ettiği “Moskova’nın askerlerini Ukrayna’dan derhal ve koşulsuz olarak çekmesi” yönündeki kararına lehte oy vermiştir. Ancak Batı Bloğu’nun gözünde Pekin, Moskova’ya karşı yeterince sert bir tavır takınmamaktadır.
Avrupa Birliği (AB) Büyükelçisi Albinana, konuyla ilgili şu açıklamaları yapmıştır:[6]
“Rusya’nın Ukrayna’yı işgali bizim Çin’le olan ilişkimizi etkiledi. Bu savaşın geleceği, Çin saldırıyı kınayana ve Rusya’dan egemen bir ülkenin yasadışı ve sebepsiz ilhakından ve işgalinden açıkça çekilmesini talep edene kadar ilişkilerimizi etkilemeye devam edecek.”
Sonuç olarak Çin ile Avrupa arasındaki ilişkilerin ticaret temelli geliştiği ve bu temeldeki ilişkilerin politik ilişkileri etkilediği öne sürülebilir. Bahse konu ilişkilerin de karşılıklı bağımlılık ekseninde ilerlediği ve gerginliğin artmasının önündeki en büyük engelin söz konusu bağımlılık ilişkisi olduğu ileri sürülebilir.
[1] “Chinese Envoy Takes Aim at Europe’s ‘De-Risking’, National Security Fears”, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3235393/chinese-vice-president-han-zheng-tells-un-general-assembly-oppose-hegemonism?campaign=3235393&module=perpetual_scroll_0&pgtype=article, (Erişim Tarihi: 22.09.2023).
[2] “Chinese Envoy Takes Aim at Europe’s ‘De-Risking’, National Security Fears”, Yahoo Finance, https://finance.yahoo.com/news/chinese-envoy-takes-aim-europes-093000907.html, (Erişim Tarihi: 22.09.2023).
[3] “Chinese Envoy Takes Aim at Europe’s ‘De-Risking’, National Security Fears”, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3235393/chinese-vice-president-han-zheng-tells-un-general-assembly-oppose-hegemonism?campaign=3235393&module=perpetual_scroll_0&pgtype=article, (Erişim Tarihi: 22.09.2023).
[4] “EU Envoy Decries ‘Highest Deficit in History’ Ahead of China Trade Talks”, Financial Times, https://www.ft.com/content/60b305f7-96ba-49c2-9c82-38e40593234a, (Erişim Tarihi: 22.09.2023).
[5] “Chinese Envoy Takes Aim at Europe’s ‘De-Risking’, National Security Fears”, South China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3235393/chinese-vice-president-han-zheng-tells-un-general-assembly-oppose-hegemonism?campaign=3235393&module=perpetual_scroll_0&pgtype=article, (Erişim Tarihi: 22.09.2023).
[6] Aynı yer.
