İngiltere’de Aralık 2019 tarihli genel seçimlerden 5 yıl sonra bu yılın sonuna doğru seçimlerin düzenlenmesi beklenmekteydi. Fakat ekonomik durumunun beklenenden hızlı kötüleşmesi nedeniyle İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, önemli bir karar alarak seçimlerin 4 Temmuz 2024 tarihinde yapılacağını duyurmuştur. Sunak’ın aldığı bu karar birçok çevreyi şaşırtmıştır. Çünkü, neredeyse tüm seçim anketlerinde İşçi Partisi’nin önde olduğu belirtilmektedir.[1] Bu durumda İngiltere’de 13 yıl aradan sonra iktidarın yeniden İşçi Partisi’ne geçeceği tahmin edilmektedir. Mevcut durumda İşçi Partisi lideri Keir Starmer’ın yalnızca iktidarı kazanmakla kalmayıp parlamentoda büyük bir çoğunluğa sahip olması da beklenmektedir.[2]
Anketler aylardır Muhafazakâr Partisi’nin muhalefetteki İşçi Partisi’nin çok gerisinde olduğunu göstermektedir. Financial Times’ın yayımladığı son ankete göre; İşçi Partisi yüzde 44,3, Muhafazakâr Parti yüzde 23,2, Reform Partisi yüzde 11,5, Liberal Demokratlar yüzde 9,4 ve Yeşiller yüzde 6,2 oy elde etmiştir.[3]
Gelinen noktada Sunak’ın seçimleri öne çekmesinin nedenleri ve İşçi Partisi’nin yıllar sonra kazandığı popülaritenin sebepleri merak edilmeye başlanmıştır. Öncelikle, seçimler için aralık ayına kadar beklemenin Muhafazakar Parti’ye fazla bir kazanç getirmeyeceği, aksine ülkedeki siyasi-ekonomik durumun daha da kötüye gittiği söylenebilir. Sunak Hükümeti’nin iç ve dış politikada aldığı kararlar nedeniyle yıl sonuna kadar halk nezdindeki oy kaybının süreceği tahmin edilmekteydi. Bu yüzden erken seçimle en azından bu düşüş önlenmeye çalışılmıştır, denebilir.[4]
Dolayısıyla Sunak’ın seçim hamlesinde ekonomik gerekçeler etkili olmuştur. Başbakan, ekonomik iyileşme umutlarının azaldığını görmüş ve baskıları sona erdirmek için erken seçim kararı almıştır. İşsizlikteki süregelen artış eğilimi, enflasyondaki toparlanmanın gecikmesi, uluslararası finans kuruluşlarının pek de olumlu olmayan raporları, ekonomik görünümdeki aşağı yönlü ivmenin devam edeceğinin işaretleri olmuştur. Kısacası büyümeyi hızlandıracak ivmenin en azından gelecek yıla yakalanamayacağı görülmekteydi.
Muhafazakar Hükümeti, 2024 yılında ekonomik büyümede %1’in üzerine çıkmayı hedeflerken, ekonomide yılın ilk üç ayında yüzde 0,6’lük büyümenin gerçekleşmesi, iyileşme beklentileri zayıflatmıştır. Önceki Muhafazakar hükümet döneminde Maliye Bakanlığı tecrübesine de sahip olan Sunak, hatırlatmak gerekirse, göreve geldiğinde bir dizi ekonomik zorlukla karşı karşıya kalmıştı. Sunak Hükümeti, enflasyon, düşük büyüme oranları ve göç gibi sorunlarla mücadele etmeyi birincil öncelik haline getirmiş ve hükümet, ekonomik meselelere odaklanmaktan dış politikaya yeterince ağırlık verememiştir.
13 yıldır İngiltere’de seçimlerden galip çıkan ve hükümeti kurmakla görevlendirilen Muhafazakarların bu kez seçimlerden galip ayrılması zor görünmektedir. 2010 yılında, 13 yıllık İşçi Partisi iktidarının ardından David Cameron genel seçimleri kazanmış, ancak parlamentoda çoğunluğu kazanamamış ve Merkezci Liberal Demokratlarla koalisyon hükümeti kurmak zorunda kalmıştır.
Cameron, tüm olumsuzluklara rağmen 2015 seçimlerine kadar koalisyonu bir arada tutmayı başarmış, bu seçimlerde sürpriz bir çoğunluk elde etmiş ve 1997 yılından bu yana ilk kez tek başına Muhafazakar Hükümeti kurmuştur. Fakat 2016 Brexit referandumundan günümüze Muhafazakar Hükümet’te en az 4 başbakan değişmiştir. Brexit anlaşmasının ilk aşamada kabul edilmemesi Therasa May Hükümeti’nin sonunu getirmiş ve 2019 yılında onun yerine Boris Johnson getirilmiştir.
Johnson, yaşanan bir dizi skandalın ardından 2022 yılında istifa etmek zorunda kalmış ve Liz Truss, 45 gün boyunca görevi devralmış ve bu süreçteki ekonomik çöküş hızlanmıştır. Pound hızla değer kaybetmiş ve enflasyon yükselmeye başlamıştır. Dış politikadaki radikal çıkışlarıyla bilinen eski Dışişleri Bakanı Liz Truss, başbakanlık görevine geldiğinde bu sert söylemlerini sürdürmüş ve bu süreçte ekonomik sorunlarla baş edememiştir. Nihayetinde Muhafazakar Parti, bu çıkmazdan kurtulmak için eski Maliye Bakanı Riski Sunak’ı “güvenli bir liman” olarak Başbakanlık koltuğuna getirmeye karar vermiş, ancak gelinen noktada Sunak Hükümeti de bu düşüşe engel olamamıştır.
İşçi Partisi’nin oylarını yükseltecek bazı önemli sorunlar da sürmektedir. Öncelikle ekonomi, birincil mesele olarak kalmaya devam etmektedir. İngiltere, yüksek enflasyon ve yavaş ekonomik büyümeyle mücadele etmektedir. Muhafazakar Hükümet, Ekim 2022 tarihinde %11,1 ile zirveye ulaşan enflasyonu yarıya indirmeyi başarmış, ancak ekonominin 2023 yılının son altı ayında durgunluğa girmesi, hükümetin ekonomi politikalarına ilişkin soru işaretlerini artırmıştır. Diğer yandan, yasadışı göçmenlerin sığınma taleplerinin işleme alınması için Ruanda’ya gönderilmesini öngören göç politikası en çok eleştirilen konuların başında gelmiştir. Son yıllarda binlerce sığınmacı ve göçmenin ülkeye akın etmesi, hükümetin ulusal sınırların kontrolünü kaybettiği endişelerine yol açmıştır. Ruanda Planı’nın uluslararası hukuku ihlal ettiği, insanlık dışı olduğu ve göçü engelleyemeyeceği iddia edilmektedir.[5]
İngiltere’de seçimler yaklaşırken Sunak’ın kendi partisi içerisinde de güven kaybettiği belirtilmektedir. Başarısız politikalardan kurtulamayan Muhafazakar Hükümet için önümüzdeki seçimlerin zorlu geçeceği görülmektedir. Yine de anketlerin yanılma ihtimali vardır, ancak İşçi Partisi’nin seçimleri kazanacağı artık geniş çevrelerce kabul edilmeye başlanmıştır.
[1] “Tale of campaign contrasts as UK parties step out on day one”, FT, https://www.ft.com/content/77acf455-8421-4dd9-a054-dff61d29a41d, (Erişim Tarihi: 27.05.2024).
[2] “Why UK Prime Minister Rishi Sunak called an election he’s expected to lose”, CNN, https://edition.cnn.com/2024/05/24/uk/prime-minister-rishi-sunak-election-intl/index.html, (Erişim Tarihi: 27.05.2024).
[3] “Tale of campaign contrasts as UK parties step out on day one”, a.g.e., (Erişim Tarihi: 27.05.2024).
[4] “Sunak dashed for July election because hopes of UK economic recovery are fading”, The Guardian, https://www.theguardian.com/politics/article/2024/may/26/sunak-dashed-for-july-election-because-hopes-of-uk-economic-recovery-are-fading, (Erişim Tarihi: 27.05.2024).
[5] “UK election has been called for July 4. Here’s what to know”, Voa News, https://www.voanews.com/a/uk-election-has-been-called-for-july-4-here-s-what-to-know/7626594.html, (Erişim Tarihi: 27.05.2024).
