Ermenistan’ın Batı’ya dönük radikal açılımının en somut ve uzun vadeli adımı, İkinci Karabağ Savaşı öncesi dönem iken devamında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan tarafından Trump Rotası projesindeki ulaştırma yolunun kiralanma planları olmuştur. Paşinyan, Azerbaycan ile Nahçıvan arasında bağlantı kurmayı amaçlayan bu güzergâh için, yoğun yatırımın geri dönüşünü ve yatırımcıların (ABD tarafı) finansal garantilerini sağlamak amacıyla ABD’ye 49 yıl veya 99 yıl gibi olağanüstü uzun vadeli kiralama senaryolarının aktif olarak müzakere edildiğini açıklamıştır.[i] Projenin fiziki inşaatının 2026 yılının ikinci yarısında başlaması planlanırken, bu denli uzun süreli bir ABD angajmanı, bölgedeki jeopolitik statükoyu değiştirerek Rusya’nın geleneksel güvenlik ve etki alanına ciddi bir stratejik meydan okuma yöneltmektedir.
Bu stratejik eksen kayması, Rusya’nın diplomatik diline de yansımıştır. Rusya’nın Ermenistan Büyükelçisi Sergey Kopyrkin, 24 Ekim 2025 tarihinde iki ülke arasındaki ilişkileri “tango” metaforuyla tanımlayarak, mevcut anlaşmazlıklar ve yanlış anlamalar nedeniyle ilerlemenin çift taraflı çaba gerektirdiğini belirtmiştir.[ii] Büyükelçi, “Trump Rotası”nın üst düzey Rusya-Ermenistan diyalogunda ele alındığını doğrulamış ve Moskova’nın barış getirecek her adımı desteklediği mesajını verse de rotanın detaylarını beklediklerini eklemiştir. Aynı bağlamda, Ermenistan’ın Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) üyeliğinin faydalarını vurgulaması ve AB üyeliği perspektifini mevcut durumda “daha hipotetik” olarak nitelendirmesi, Moskova’nın Erivan üzerindeki ekonomik kozlarını vurgulama çabası olarak okunabilir.
Ancak, Erivan’ın hem bölgeselciliği hem de ABD merkezli Batı’ya yönelişi, Rusya ve Azerbaycan ile kurulan pragmatik bölgesel işbirliği ile dengelenmektedir. Başbakan Paşinyan, 7 Kasım 2025 tarihinde Azerbaycan ile ilişkilerin normalleşmesine dair önemli bir işaret vererek, Rusya’dan çeşitli malları Azerbaycan üzerinden demiryoluyla ithal etme olasılığını aktif olarak değerlendirdiklerini duyurmuştur.[iii] 1990’lardan bu yana ilk demiryolu geçişi olan bin tonluk buğday sevkiyatının (6 Kasım) ardından, şu anda farklı ürünlerin ithalatı için başvurular işlenmekte ve Ermeni mallarının Rusya veya Kazakistan’a ihracatı için güzergahın pratik yolları araştırılmaktadır. Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksey Overchuk da Azerbaycan’ın onay vermesiyle transit geçiş için “olumlu bir ilerleme” kaydedildiğini teyit etmiştir.[iv] Bu durum, Ermenistan’ın stratejik özerklik arayışının, bölgesel iletişim hatlarının açılması ve ekonomik zorunluluklar çerçevesinde bölgeselcilik politikasıyla birleştiğini göstermektedir.
Bu çok yönlü politik atmosfer, iki müttefik arasındaki güven erozyonunu ve bilgi savaşını derinleştirmiştir. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, 10 Kasım 2025 tarihinde Ermenistan’da, tıpkı Gürcistan ve Moldova’daki gibi, Batı tarafından iç süreçlere müdahale ve siyasî şantaj için kullanılan bir “hibrit savaş” yürütüldüğü iddialarına dikkat çekmiştir.[v] Zaharova, Rusya’nın her zaman güvenilir bir müttefik olarak kaldığını belirtse de bu söylem Moskova’nın Erivan’daki Batı etkisine dair artan endişesini yansıtmaktadır. Buna karşılık, Paşinyan hükûmeti, 12 Kasım 2025 tarihinde, Rusya Dış İstihbarat Servisi’nin Ermenistan’ın AB fonları karşılığında daha pahalı Ukrayna tahılını tercih edeceği yönündeki iddialarını “mutlak bir yanlış anlama” olarak reddetmiş[vi] ve Rus tahılı politikasını sürdüreceği mesajını vererek ekonomik alanda pragmatizmi koruma iradesini göstermiştir.
İlişkilerdeki gerilim, 14 Kasım 2025 tarihinde Ermenistan’ın Moskova’ya karşı ulusal egemenlik iddiasını en net şekilde ortaya koyduğu adımla zirve yapmıştır. Ermenistan Başsavcılığı, Rus kolluk kuvvetleri tarafından dolandırıcılık, organize suç örgütü kurma ve cinayet gibi ciddi suçlamalarla aranan iş adamı Ruben Tatulyan’ı Ermenistan vatandaşı olması gerekçesiyle Rusya’ya iade etmeyi reddetmiştir.[vii] Bu ret kararı, Paşinyan hükûmetinin yargı bağımsızlığını kullanarak Moskova’ya karşı kurumsal bir meydan okuma sergilediğini ve Trump Rotası müzakerelerinin duyurulmasıyla aynı tarihte gerçekleşmesiyle birlikte, Erivan’ın yeni jeopolitik kimliğini şekillendirme yolunda geri dönülmez adımlar attığını kısmî de olsa göstermektedir.
Olaylar çerçevesinde, 2025 yılı sonrasına dair durum, Ermenistan’ın dış politikasında uyguladığı çok yönlü stratejisinin, Rusya’nın sertleşen tepkisi ve Batı’nın cazip teklifleri arasında sürdürülemez bir gerilime dönüşmesidir. Paşinyan hükûmetinin Trump Rotası projesini ABD’ye kiralama müzakerelerini açıkça duyurması ve Rusya’nın aradığı iş adamı Tatulyan’ı iade etmeyi reddetmesi gibi adımlar, Erivan’ın ulusal egemenlik iddiasını Moskova’nın geleneksel hegemonyasına karşı geri dönülmez bir şekilde kullanmaya başladığını göstermektedir. Rusya’nın Ermenistan’daki Batı etkisini bir “hibrit savaş” olarak nitelendirmesi, Moskova’nın artık Erivan’ı güvenilir bir müttefik değil, Batı’nın Kafkasya’daki bir vekalet aracı olarak görme eğilimini artıracaktır. Bu durum, Rusya’nın Ermenistan’a yönelik güvenlik ve ekonomik desteğini sorgulamasına, hatta AEB ve KGAÖ üzerinden dolaylı baskı mekanizmalarını devreye sokarak Erivan’ı cezalandırmasına neden olabilir. Dolayısıyla Ermenistan’ın Batı’dan beklediği finansal ve stratejik desteğin, Rusya ile ilişkilerin bozulmasından kaynaklanacak ekonomik ve güvenlik maliyetlerini dengelemede yetersiz kalması, iç siyasette ve toplumsal yaşamda yeni istikrarsızlık ve krizlere yol açabilir.
Bununla birlikte Ermenistan’ın Rusya ve Azerbaycan üzerinden demiryoluyla ticaret yollarını canlandırma çabası ve Paşinyan’ın Ukrayna tahılı yerine Rus tahılından yana politika sergilemesi, Erivan’ın ekonomik pragmatizmi bırakmayacağını gösteren kritik bir dengeleyici unsurdur. Gelecek dönemde, bölgeselcilik eksenindeki bu ekonomik entegrasyon çabaları, Erivan hükûmetinin Batı’ya dönük stratejik hamlelerinin oluşturduğu jeopolitik riski azaltma işlevi görecektir. Azerbaycan ve Rusya’nın bu ekonomik rotayı (Trump Rotası dışındaki kısmı) işler tutarak Ermenistan üzerindeki siyasî ve ekonomik baskıyı sürdürmesi, ancak ülkeyi tamamen Batı eksenine itecek âni bir kopuşu engellemesi olasıdır. Bu durum, Güney Kafkasya’nın, keskin bir fay hattına dönüşmesi yerine, stratejik rekabetin yaşandığı ancak ekonomik işbirliğinin devam ettiği karmaşık bir jeopolitik alan olmaya devam edeceğini gösteren en güçlü gerçekçi olasılıktır. Ancak bu denge, Rusya’nın, Trump Rotası’nın hayata geçirilmesi ve ABD’nin bölgedeki kalıcı varlığının kesinleşmesi durumunda, sert güvenlik tepkileri verme ihtimali nedeniyle her an bozulmaya, hatta bir vekâlet krizi ortamına sürüklenmeye açıktır.
Tüm bu olaylar zinciri neticesinde Ermenistan, stratejik özerklik arayışını 2025 yılı sonunda ABD ile uzun vadeli kurumsal bir bağ (Trump Rotası) kurma yönünde atılan adımlarla ve Rusya’nın yargı talebine karşı ulusal egemenliğini sertçe savunma kararıyla somutlaştırmıştır. Bu Batıcı tutum, Rusya’nın “hibrit savaş” söylemi ile karşılanmış, ancak ekonomik ve lojistik zorunluluklar, Ermenistan’ı aynı anda Azerbaycan üzerinden Rusya ile ticareti canlandırmaya ve AEB üyeliği kapsamındaki pragmatizmi sürdürmeye zorlamıştır. Sonuç olarak Paşinyan hükûmetinin politikaları, Rusya-Ermenistan ilişkilerindeki güven erozyonunu geri dönülmez bir noktaya taşırken, Erivan’ı jeopolitik riskleri yüksek birçok aşamalı dengeleme zeminine oturtmuş; Güney Kafkasya’yı, geleneksel hegemonya ve yeni Batı angajmanı arasındaki ekonomik işbirliği ile stratejik rekabetin iç içe geçtiği karmaşık ve kırılgan bir coğrafya haline getirmiştir.
[i] “Armeniya obsuzhdayet s SSHA dva stsenariya arendy ‘marshruta Trampa’”, Novosti, https://news.mail.ru/politics/68708661, (Erişim Tarihi: 14.11.2025).
[ii] “Envoy: Russia, Armenia discuss “Trump Route” at highest levels”, Caliber https://caliber.az/en/post/envoy-russia-armenia-discuss-trump-route-at-highest-levels, (Erişim Tarihi: 14.11.2025).
[iii] “Armenia Considering Importing Russian Goods Via Azerbaijan”, Russia’s Pivot to Asia, https://russiaspivottoasia.com/armenia-considering-importing-russian-goods-via-azerbaijan/, (Erişim Tarihi: 14.11.2025).
[iv] “Aktobe ramps up efforts to prevent spring flooding”, Kazinform, https://qazinform.com/news/aktobe-ramps-up-efforts-to-prevent-spring-flooding-494b42, (Erişim Tarihi: 14.11.2025).
[v] “Zakharova prokommentirovala zayavleniya o ‘gibridnoy voyne’protiv Armenii”, TASS, https://tass.ru/politika/25584021, (Erişim Tarihi: 14.11.2025).
[vi] “Pashinyan: Armeniya ne namerena otkazyvatsya ot rossiyskogo zerna”, TASS, https://tass.ru/ekonomika/25600377, (Erişim Tarihi: 14.11.2025).
[vii] “Armeniya ne vydast Rossii sochinskogo biznesmena Tatulyana”, TASS, https://tass.ru/proisshestviya/25627687, (Erişim Tarihi: 14.11.2025).
