Macaristan ve İsveç, tarih boyunca zengin kültürel bağlara sahip olmuş, ancak güvenlik açısından farklı konumlanmış iki Avrupa ülkesidir. Uzun tarihleri ve zengin kültürel miraslarıyla Macaristan ve İsveç, Avrupa’nın farklı coğrafyalarında yer alsa da geçmişten günümüze kadar süregelen derin ilişkilere sahiptirler.
Rusya’nın 2022 yılında Ukrayna’ya karşı başlattığı saldırıyla beraber Finlandiya ve İsveç, bu olayın ardından güvenlik endişelerini daha belirgin bir şekilde dile getirmiş ve NATO üyeliği için Mayıs 2022 tarihinde NATO’ya başvuruda bulunmuştur. Kendilerini güvence altına almak için ilk adımı atan Finlandiya, bu süreci hızla tamamlayarak Nisan 2023 tarihinde NATO üyeliğine kabul edilmiştir. Ancak İsveç’in onay sürecinde yaşanan gecikmeler diplomatik bir gerilime yol açmıştır.
Son dönemde İsveç’in NATO üyeliği için yapılan süreçte, Macaristan yönetiminin beklenmedik bir tutum sergileyerek onay sürecini geciktirmesi, uluslararası arenada diplomatik gerginliklere yol açmıştır. Macaristan yönetimi, bu gecikmeye dair net bir sebep açıklamazken, iktidardaki Fidesz Partisi’nden üst düzey siyasetçiler, İsveç’in Macar demokrasisine yönelik eleştirilerinin gecikmenin temel nedeni olduğunu savunmaktadır.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban, İsveçli mevkidaşı Ulf Kristersson’a bir mektup göndererek İsveç’in NATO askeri ittifakına katılımını görüşmek üzere kendisini Budapeşte’ye davet etmiştir. Bu meseleyle ilgili olarak Orbán, şunları ifade etmiştir:[1]
“Karmaşık ikili ilişkilerimiz, müttefik ve ortak olarak güvenlik ve savunma alanında gelecekteki işbirliğimiz ve Macaristan’ın yaklaşan Avrupa Birliği Konseyi Başkanlığı da dahil olmak üzere ortak ilgi alanımıza giren tüm konularda görüş alışverişinde bulunmak üzere sizi en kısa zamanda Macaristan’ı ziyaret etmeye davet ediyorum.”
Kristersson, mektuba cevaben 1 Şubat 2024 tarihinde Brüksel’de Avrupa Konseyi toplantısında konuşma fırsatı bulacaklarını da belirterek şunları söylemiştir:[2]
“İsveç’in NATO üyeliğinin Macaristan parlamentosundaki onay sürecinin tamamlanması ikili ilişkilerimizde ilerleme kaydedilmesi ve karşılıklı anlayış ve güvenin pekiştirilmesi için sağlam bir temel oluşturacaktır. Ülkelerimiz arasında daha yoğun bir diyalog faydalı olacaktır.”
Gelişen ve artan fikirlerin ardından İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, 26 Ocak 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, Budapeşte’nin ittifakın hala onaylamayan tek üyesi olduğu NATO’ya katılma başvurusu konusunda İsveç’in Macaristan’la müzakere etmeyeceğini söylemiştir.[3]
ABD Büyükelçisi David Pressman, Macaristan’ın İsveç’in NATO üyeliğini onaylamasındaki gecikmeden duydukları hayal kırıklığını ifade ederek, Budapeşte yönetimini “gerçekten yalnız” ve dış politika yerine bir ‘yabancı hayal’ peşinde olduğunu söyleyerek eleştirmiştir. “Bunu bu kadar uzun süre almasından dolayı hayal kırıklığı yaşıyoruz. Ve Macaristan’ın ABD ve diğer müttefiklere verdiği taahhüdü yerine getirmesini bekliyoruz” sözleriyle durumu özetlemiştir.[4]
Macar hükümeti resmi olarak İsveç’in NATO’ya üyeliğini desteklemesine rağmen Macaristan Parlamentosu’nun bu konuda bir oylama yapmaktan kaçındığı düşünülmektedir. Macaristan’ın İsveç’in NATO üyeliğini onaylama konusundaki taahhüdüne sadık kalmaması, ittifak içindeki bu güveni sarsabilir.
Orbán, Batı müttefiklerini rutin olarak eleştirirken, Moskova ve Pekin’le ilişkilerini geliştirmektedir. Bu da NATO’yla ilgili kararın sebebinin bu olduğunu düşündürmektedir. Macaristan’ın İsveç’in NATO üyeliğine yönelik resmi bir itirazda bulunmaması, yapılandırılmış müzakerelerden farklı bir tutum sergilediğini göstermektedir. Bununla birlikte Macaristan’ın İsveç’in üyeliğini onaylamakta gecikmesi, NATO içindeki konumunu sorgulatan ve başta Macaristan Başbakanı Viktor Orbán’ın Rusya’yla yakın ilişkileri olmak üzere iç siyasi dinamiklere bağlanan bir durum arz etmektedir.
Macaristan ve İsveç arasındaki tarih boyunca süregelen kültürel bağlar, son dönemde güvenlik alanında yaşanan bir gelişmeyle yeni bir boyut kazanmıştır. İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’un açıklamalarına rağmen Macaristan’ın bu süreci neden geciktirdiği net bir şekilde belirlenememiştir. Macaristan’ın NATO içindeki yalnızlığı ve ABD’nin bu durumdan duyduğu hayal kırıklığı, uluslararası ilişkilerdeki bu çıkmaza dikkat çekmektedir. ABD Büyükelçisi David Pressman’ın vurguladığı gibi, bir ittifakın gücü, üyeler arasındaki taahhüt ve güvene dayanmaktadır.
Macaristan’ın İsveç’le ilişkilerini daha derinlemesine anlamak için Orbán’ın dış politika tercihlerine ve özellikle Rusya ve Çin’le kurduğu ilişkilere odaklanmak önemlidir. Bu durum, Macaristan’ın sadece NATO bağlamında değil, genel dış politika stratejileri açısından da nasıl konumlandığını anlamak adına önemli bir bağlam sunmaktadır. Bu karmaşık dinamikler, Macaristan ve İsveç arasındaki ilişkilerin geleceği üzerinde belirleyici bir etki yapabilir.
[1] Stuart Lau, “Sweden declines Orbán’s push for NATO negotiations”, Politico, https://www.politico.eu/article/sweden-declines-orbans-push-for-nato-negotiations/, (Erişim Tarihi: 26.01.2024).
[2] “Swedish PM Kristersson Agrees To Meet Hungary’s Orban For Talks On NATO Bid”, Aljazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/1/25/swedish-pm-kristersson-agrees-to-meet-hungarys-orban-for-talks-on-nato-bid, (Erişim Tarihi: 26.01.2024).
[3] “Swedish PM Says Won’t Negotiate With Hungary On NATO, Stoltenberg ‘Confident’”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/sweden-will-not-negotiate-with-hungary-nato-much-discuss-pm-kristersson-says-2024-01-26/, (Erişim Tarihi: 26.01.2024).
[4] Lili Bayer, “US ‘Disappointed’ Hungary Taking So Long To Approve Sweden Joining Nato”, The Guardian,
https://www.theguardian.com/world/2024/jan/26/us-disappointed-that-hungary-taking-so-long-to-approve-sweden-joining-nato, (Erişim Tarihi: 26.01.2024).
