Bilindiği üzere, 2022 yılının Kasım ayının ilk günlerinden itibaren dört sivil toplum kuruluşu (STK) gemisi tarafından Akdeniz’de kurtarılan yüzlerce göçmen için güvenli bir liman aramaktaydı. Ancak gemilere en yakın ülke olan İtalya, önce limanlarını bu gemilere kapatmış; daha sonra da gemilerden sadece “savunmasız” olarak nitelendirilen kişileri tahliye etmiştir. 10 Kasım 2022 tarihine kadar da üç gemide kalan tüm göçmenler tahliye edilmiştir. Dördüncü gemi olan Fransa merkezli ve Norveç bayraklı Ocean Viking ise İtalyan limanlarına yanaşmak için izin defalarca talebinde bulunmasına rağmen bu istekler, her seferinde reddedilmiştir. İtalya’dan izin alamayan gemi; Fransa, İspanya ve Yunanistan’dan da izin almaya çalışmış ama durum değişmemiştir.
Fransa İçişleri Bakanı Gerald Darmanin ise bu konuda Roma’ya çağrıda bulunmuştur. Darmanin’in yaptığı açıklamaya göre İtalya, eğer söz konusu gemilerdeki insanları alırsa, gelen göçmenlerin yükünü tek başına taşımaması için göçmenlerin bir kısmını Fransa ve Almanya kabul edecekti.[1] Ancak 234 göçmen taşıyan gemi, Roma tarafından reddedilmiş ve son çareyi Fransa’nın Toulon Limanı’na gitmekte bulmuştur. Paris yönetimi, 10 Kasım 2022 tarihinde mevzubahis gemiyi ve içindeki mültecileri, “istisnai durum” kapsamında kabul ettiklerini duyurmuştur.[2] Böylece mülteciler, 11 Kasım 2022 tarihinde karaya ayak basmıştır.
İtalya’nın yaklaşımının nedeni, İçişleri Bakanı Matteo Piantedosi’nin yayınladığı yeni kararnameden kaynaklanmaktadır. Mevzubahis kararname, İtalya’nın STK gemilerinden kimin karaya çıkacağına karar vermesi noktasında “seçici” bir yaklaşım uygulamasını öngörmektedir. Bu kapsamda “savunmasız” olarak nitelendirilmeyen kişiler, İtalyan sularını terk etmek zorunda kalacak ve STK gemisinde hangi bayrak bulunuyorsa o ülkenin sorumluluğuna gönderilecektir. Fakat Roma-Paris hattında tansiyonu yükselten asıl gelişme, ilk üç gemi değil; dördüncü gemidir. Zira bahsi geçen geminin limana yanaşmasına izin vermeyen İtalya, Fransa’nın eleştirisine maruz kalmıştır. Çünkü İtalya, gemide hangi bayrak varsa, göçmenlerin o ülkeler tarafından kabul edilmesi gerektiği hususunda ısrarcı olmuştur. Nitekim İtalya Başbakanı Giorgia Meloni de 8 Kasım 2022 tarihinde Fransa’ya gemiyi kabul ettiği için teşekkür ederek diplomatik sürtüşmeye yol açmıştır.[3] Oysa Paris yönetimi, İtalyan liderin açıklaması esnada böyle bir taahhütte bulunmamıştı.
Darmanin, geminin İtalyan arama ve kurtarma bölgesinde olduğunu ve dolayısıyla Roma’nın tutumunun uluslararası hukuka aykırı davrandığını belirtmişti. Gerçekten de uluslararası hukuka göre, yardıma muhtaç insanların bulunduğu gemiler limana yanaşmak istediğinde, en yakın ve en güvenli limanın gemiyi kabul etmesi beklenmektedir. Paris, Roma yönetiminin gemiyi almama konusundaki ısrarını “anlaşılamaz ve kabul edilemez bir davranış” olarak yorumlamış İtalya’yı “sorumsuz bir Avrupa devleti” şeklinde nitelendirmiştir.[4] Fransa’dan gelen bu eleştiriler ise iki ülke arasındaki tansiyonu artırmıştır.
Dahası Paris, meseleyi bir adım daha ileriye taşıyarak Roma’ya misillemede bulunmak istemiştir. Nitekim Fransa’nın 2023 yılında 3.500 mülteciyi İtalya’dan Fransa’ya yerleştirmesi beklenirken; Darmanin, “tüm yeniden yerleştirmeleri askıya aldığını” ve diğer Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin de aynısını yapması gerektiğini dile getirmiştir.[5] Bahsi geçen hadise, gelecekte sadece ikili ilişkilerde değil; AB bağlamında da birtakım sonuçlar yaratacaktır.
Meloni ise Paris’in “anlaşılmaz, haksız ve saldırgan tepkisinden” şaşkınlık duyduğunu söylemiştir.[6] İtalya Dışişleri Bakanı Antonio Tajani de Fransa’nın konuyla ilgili açıklamalarını “orantısız” olarak nitelendirmiş ve ülkesinin Paris yönetimine kıyasla çok daha fazla göçmen kabul ettiğini söyleyerek İtalya’nın üzerine düşen sorumlulukları yerine getirdiğini; fakat diğer devletlerin göçmenlerin yeniden dağıtılması konusundaki işbirliği hususunda üzerlerine düşen görevleri yapmadığını iddia etmiştir.[7]
Anlaşılacağı üzere tartışma, Meloni’nin erken davranarak Fransa’ya göçmenleri kabul ettiği için teşekkür etmesiyle başlamıştır. Çünkü bu açıklama, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’u zor durumda bırakmış ve sağ partilerin tepkisine neden olmuştur. Bu yüzden de Darmanin, Ocean Viking’deki yolcuların savunmasız gruba dahil olduklarını ve “insanlık görevlerini yerine getirmeleri” gerektiğini belirterek iç politikadaki eleştirileri savuşturmaya çalışmıştır. Fakat Ulusal Birlik Partisi Eski Başkanı Marine Le Pen, gemiyi kabul eden Macron’u “dramatik gevşeklik” yapmakla suçlamış ve Fransız liderin “kitlesel ve anarşik göçe” son verme konusunda başarısız olduğunu iddia etmiştir.[8] Bu da Paris yönetiminin iç siyasi gerilimleri yatıştırmak maksadıyla İtalya’ya karşı sesini yükseltmesine sebebiyet vermiştir.
Her iki taraftan gelen sert sözlerin ardından 14 Kasım 2022 tarihinde iki ülkenin Cumhurbaşkanları tarafından komşu ve müttefik devletler arasında iyi ilişkiler geliştirilmesinin önem arz ettiğini vurgulayan açıklamalar yapılmıştır.[9] Burada önemli olan nokta ise İtalya’da Cumhurbaşkanlığı pozisyonunun sembolik olmasıdır. Fakat İtalya Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella, Macron’la iyi anlaştığından dolayı bu yaşanan krize çözüm bulmak istemiş olabilir. Ancak asıl gücün Meloni’de olması nedeniyle Mattarella’nın açıklamaları, meselenin kapanması için yeterli olmamıştır.
Bilindiği üzere Fransa-İtalya ilişikleri, uzun yıllar boyunca dostane bir muhtevaya sahip olmuştur. Hatta önceki İtalya Başbakanı Mario Draghi döneminde taraflar, AB’yi ilgilendiren birçok konuda beraber hareket etmiştir. Lakin mevzubahis kriz, AB müttefiklerinin birbirlerine karşı kullanmamaya gayret ettikleri sert söylemlerin gündeme gelmesine yol açmıştır. Nitekim bu kriz vesilesiyle Avrupa tarafından şüpheyle yaklaşılan aşırı sağcı Meloni Hükümeti, Fransa ve AB karşısında “Önce İtalya” diyen bir göçmen politikası uygulayacağının mesajını vermiştir.
Değinilmesi gereken bir diğer husus da Meloni ve Macron’un siyaseten çok farklı değerleri içselleştirmeleridir. Meloni, aşırı sağ görüşleri benimsemiş bir liderdir. Macron ise merkez-sol olarak tanımlanabilecek liberal bir isimdir. Bu da yeni dönemde Roma-Paris hattındaki ilişkilere yansıyacak gibi gözükmektedir. Bu noktada Meloni’nin muhalefette olduğu zamanlarda Fransa’ya yönelik eleştirileriyle ön plana çıktığını hatırlatmakta yarar vardır.
Sonuç olarak İtalya, Avrupa için hassas bir mesele olan göçmen konusunu, kırmızı çizgisi ilan ederek taviz vermeyeceğini göstermiştir. Avrupa genelinde savunma, ekonomi, enerji ve göçmen meselesi gibi birçok konuda işbirliği ihtiyacının belirginleştiği bir dönemde İtalya-Fransa geriliminin yaşanması ise Kıta Avrupası’nda ihtilafların artabileceğine işaret etmektedir. Bu da AB’nin geleceğine dair tartışmaların şiddetleneceği şeklinde yorumlanabilir.
[1] “Ocean Viking: Migrant Rescue Ship Allowed to Dock in France After Italy’s Refusal”, Euro News, https://www.euronews.com/2022/11/10/ocean-viking-migrant-rescue-ship-allowed-to-dock-in-france-after-italys-refusal, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[2] “Ocean Viking: The First Real Diplomatic Crisis between France and Italy?”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/ocean-viking-the-first-real-diplomatic-crisis-between-france-and-italy/, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[3] “Meloni Sparks Row by Prematurely Thanking France for Accepting Migrant Boat Italy Rejected”, Telegraph, https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/11/09/meloni-sparks-row-prematurely-thanking-france-accepting-migrant/, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[4] “Lashing Out in Italy, France Allows Ocean Viking to Dock”, France 24, https://www.france24.com/en/live-news/20221110-lashing-out-at-italy-france-allows-ocean-viking-to-dock, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[5] “Ocean Viking: The…”, a.g.m.
[6] “Meloni and Macron Clash over Migrants”, Politico, https://www.politico.eu/article/giorgia-meloni-emmanuel-macron-italy-france-clash-migrant-ship-ocean-viking/, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[7] “Tensions Mount between Italy, France over Migrant Rescue Ship”, Anadolu Agency, https://www.aa.com.tr/en/europe/tensions-mount-between-italy-france-over-migrant-rescue-ship/2734988, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[8] “Ocean Viking: Italy Defiant over Migrants Row with France”, BBC, https://www.bbc.com/news/world-europe-63598797, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
[9] “France, Italy Call for Good Ties, but Discord over Migrants Remains”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/french-italian-presidents-agree-need-good-relations-after-dispute-over-migrants-2022-11-14/, (Erişim Tarihi: 15.11.2022).
