Kanada, uluslararası ilişkilerde genellikle “sessiz güç” olarak tanımlanan, dikkatli ve diplomatik söylemleriyle öne çıkan bir devlettir. Bu özellik, Latin Amerika’yla kurduğu ilişkilerde de belirgin şekilde hissedilmektedir. Her ne kadar Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Latin Amerika’daki temel dış aktör olarak öne çıksa da Kanada, bölgeyle olan ilişkilerini hem siyasi hem ekonomik hem de insani alanlarda derinleştirmiştir. Kanada’nın Latin Amerika’yla olan ilişkileri, ticaret ortaklıklarından kalkınma işbirliklerine, insan hakları savunuculuğundan göç politikalarına kadar çok yönlü bir zeminde gelişmektedir. Bu durum, Ottawa’nın bölgeyi yalnızca ekonomik bir pazar olarak değil, aynı zamanda jeopolitik ve normatif bir alan olarak da değerlendirdiğini göstermektedir.
Kanada’nın Latin Amerika’daki en belirgin etkileşim alanı şüphesiz ticarettir. Kanada, özellikle 1990’lardan itibaren Latin Amerika ülkeleriyle çeşitli serbest ticaret anlaşmaları imzalamıştır. Kanada ile Şili arasında 1997 yılında imzalanan Kanada-Şili Serbest Ticaret Anlaşması, Ottawa’nın bölgedeki ilk ikili serbest ticaret anlaşmasıdır.[1] Bunu daha sonra Kolombiya (2011), Panama (2013), Peru (2009) gibi ülkelerle yapılan anlaşmalar takip etmiştir.[2] Kanada’nın Latin Amerika’daki ilk serbest ticaret ortağı olarak Şili’yi seçmesi, kurumsal istikrar, ekonomik açıklık, siyasi uyum ve stratejik konum gibi çok sayıda rasyonel nedene dayanmaktadır. Şili, Kanada’nın bölgeye açılımında hem güvenli hem de örnek alınabilir bir “başlangıç noktası” olarak değerlendirilmiş; bu işbirliği zamanla diğer Latin Amerika ülkelerine de yayılmıştır. Günümüzde de Şili-Kanada ilişkisi, bölgeyle kurulan çok yönlü bağlantıların temel taşlarından biri olmaya devam etmektedir.
Bu anlaşmalar sayesinde Kanada, bölgedeki madencilik, enerji, tarım ve telekomünikasyon sektörlerinde güçlü bir yatırımcı konumuna gelmiştir. Özellikle Kanada merkezli madencilik şirketleri, Latin Amerika’nın doğal kaynak açısından zengin ülkelerinde (örneğin Peru, Meksika, Brezilya) büyük ölçekli projeler yürütmektedir. Ancak bu faaliyetler yer yer çevresel ve toplumsal etkiler sebebiyle eleştirilere de maruz kalmıştır. Kanada Hükümeti ise “sorumlu madencilik” ilkesini teşvik ettiğini ve şirketlerinin yerel düzenlemelere uymasını sağladığını ifade etmektedir.[3]
Kanada, Latin Amerika’yla ilişkilerini yalnızca ikili düzlemde değil, çok taraflı yapılar aracılığıyla da yürütmektedir. Kanada’nın 1990 yılında tam üye olduğu Amerikan Devletleri Örgütü (ADÖ) bu anlamda merkezi önemdedir. ADÖ platformunda Kanada, demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti gibi evrensel değerlerin savunucusu konumundadır. Özellikle 2000’li yılların başında Haiti, Honduras ve Venezuela gibi ülkelerde yaşanan demokratik gerilemelere karşı Kanada’nın ADÖ nezdinde aktif pozisyonlar aldığı görülmektedir.
Bunun yanında Kanada, Karayipler Topluluğu’yla (CARICOM) da yakın ilişki içindedir. Karayip ülkelerine yönelik kalkınma yardımları, doğal afet sonrası destek programları ve eğitim bursları gibi araçlar, Kanada’nın bölgedeki “yumuşak gücünü” pekiştirmektedir. Latin Amerika’yla olan ilişkilerinde askeri veya müdahaleci araçlardan ziyade kalkınma, diplomasi ve insani yardım ön plandadır.
Kanada’nın Latin Amerika’yla ilişkilerinin belki de en az bilinen ama en etkili boyutlarından biri kalkınma yardımlarıdır. “Global Affairs Canada” aracılığıyla yürütülen bu desteklerde temel odak noktaları; cinsiyet eşitliği, eğitime erişim, demokratik yönetişim, iklim değişikliğiyle mücadele ve barış inşasıdır. Kanada, örneğin Kolombiya’daki barış sürecine finansal ve teknik destek sağlamış; El Salvador, Guatemala ve Honduras gibi ülkelerde yolsuzlukla mücadele ve şeffaf yönetişim projelerine katkı vermiştir.
Venezuela’daki insani kriz karşısında da Kanada, 2017 yılından bu yana hem Venezuelalı göçmenlere hem de komşu ülkelere yardım ulaştırmıştır. Kanada, Venezuelalı göçmenler için Kolombiya, Peru ve Ekvador gibi ülkelere 2020-2024 yılları arasında yaklaşık 100 milyon Kanada doları değerinde insani yardım aktarmıştır.[4] Bu yardımlar, sağlık hizmetlerinden eğitim projelerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
Kanada, Latin Amerika’dan gelen göçmenler için zaman zaman hedef ülke olmasa da önemli bir yeniden yerleştirme noktasıdır. Özellikle Kolombiya, El Salvador, Guatemala ve Haiti gibi ülkelerden gelen mültecilere kapılarını açmış ve bu kişilere uzun vadeli koruma statüleri tanımıştır. Kanada’nın göç politikası, bölgedeki istikrarsızlıkların sadece insani bir sorun değil aynı zamanda küresel sorumluluk alanı olduğunu da vurgulamaktadır.
Kanada, Latin Amerika’daki siyasi krizlerde genellikle tarafsızlık ilkesini benimsemiş görünmekle birlikte bazı durumlarda daha net pozisyonlar almıştır. Örneğin Venezuela’daki Maduro Hükümeti’ne karşı Lima Grubu çatısı altında açık eleştiriler yöneltmiş; seçimlerin demokratik standartlara uygun olmadığını ifade etmiştir.[5] Ancak bu duruş, doğrudan müdahaleci bir söylem değil; diplomatik baskı ve çok taraflı mekanizmalar üzerinden çözüm arayışı şeklinde ilerlemiştir. Bu bağlamda Kanada’nın dış politikası, ilkesel diplomasiyle pragmatik işbirliklerini harmanlayan, hem bölgesel istikrarı hem de evrensel değerleri önceleyen bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir.
Kanada’nın Latin Amerika’yla olan ilişkilerinde son yıllarda öne çıkan bir diğer başlık ise iklim değişikliğiyle mücadele ve çevresel sürdürülebilirliktir. Kanada, Amazon havzasındaki ormansızlaşmaya karşı Brezilya ve Peru gibi ülkelerle teknik işbirlikleri yürütmekte; aynı zamanda karbon emisyonlarının azaltılması ve yenilenebilir enerji yatırımları için fon ve bilgi paylaşımı sağlamaktadır. Bu bağlamda Kanada, yalnızca kendi çıkarlarını değil, küresel çevresel sorumluluklarını da gözeten bir dış politika sergilemektedir. Ayrıca Kanada’nın Latin Amerika’daki yerli toplulukların çevre haklarını destekleyen sivil toplum kuruluşlarına verdiği finansal katkılar, sürdürülebilir kalkınmanın yalnızca devletler arası değil, toplumsal düzeyde de desteklenmesi gerektiği yönündeki vizyonunu ortaya koymaktadır.
Kanada’nın Latin Amerika’yla olan ilişkileri, yüksek sesli ve sert çıkışlarla değil; dengeli, çok yönlü ve yapıcı diplomasiyle şekillenmektedir. Ticaret, kalkınma yardımları, insani destek ve normatif değerler üzerinden kurulan bu ilişkiler, Kanada’nın Latin Amerika’daki “sessiz ama etkili” bir aktör olduğunu ortaya koymaktadır. Gelecekte bölgenin iklim değişikliği, demokratik dönüşüm ve göç krizleri gibi alanlarda daha fazla işbirliğine ihtiyaç duyacağı göz önüne alındığında, Kanada’nın Latin Amerika’daki rolü daha da önem kazanabilir. Özellikle çok taraflı kurumsal yapılardaki angajmanı ve sivil toplum eksenli yaklaşımı, Kanada’yı bölgede güvenilir bir ortak haline getirmektedir. Bu çerçevede Ottawa’nın Latin Amerika stratejisi, sessiz bir angajmandan çok, sürdürülebilir bir ortaklık vizyonuna dayanmaktadır.
[1] “Canada-Chile Free Trade Agreement”,Global Affairs Canada,
www.international.gc.ca/trade-commerce/trade-agreements-accords-commerciaux/agr-acc/chile-chili/index.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 08.06.2025).
[2] “Canada-Colombia Free Trade Agreement.” Global Affairs Canada,
https://www.international.gc.ca/trade-commerce/trade-agreements-accords-commerciaux/agr-acc/colombia-colombie/fta-ale/index.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 08.06.2025); “Canada-Panama Free Trade Agreement.” Global Affairs Canada, https://www.international.gc.ca/trade-commerce/trade-agreements-accords-commerciaux/agr-acc/panama/fta-ale/index.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 08.06.2025); “Canada-Peru Free Trade Agreement.”Global Affairs Canada, https://www.international.gc.ca/trade-commerce/trade-agreements-accords-commerciaux/agr-acc/peru-perou/fta-ale/index.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 08.06.2025).
[3] Natural Resources Canada. Responsible Mining. Government of Canada, https://natural-resources.canada.ca/minerals-mining/responsible-mining, (Erişim Tarihi: 08.06.2025).
[4] “Canada’s Response to the Venezuela Crisis”, Global Affairs Canada, www.international.gc.ca/world-monde/issues_development-enjeux_developpement/response_conflict-reponse_conflits/crisis-crises/venezuela.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 08.06.2025).
[5] Global Affairs Canada. “Statement from the Lima Group.” Government of Canada, https://www.international.gc.ca/world-monde/international_relations-relations_internationales/latin_america-amerique_latine/2021-01-05-lima_group-groupe_lima.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 08.06.2025).
