Kazakistan, sahip olduğu zengin hidrokarbon rezervleri sayesinde dünya enerji piyasasında stratejik bir aktör konumundadır. Ülkenin yaklaşık olarak 30 milyar varillik kanıtlanmış petrol rezervi bulunmaktadır. Bu sayede Kazakistan, dünya sıralamasında ilk 15 devlet arasında yer almakta ve özellikle Hazar Denizi havzasında Kaşagan, Tengiz ve Karachaganak gibi dev sahaları bulunmaktadır.
Rusya üzerinden geçen boru hatları, günümüze dek Avrupa pazarına erişimin başat yollarından biri olmuştur. Rusya’nın kontrolünde bulunan Dostluk (Druzhba) Boru Hattı ve Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC), bu konuda kritik bir rol oynamaktadır. Son zamanlarda yaşanan jeopolitik gerilimler, enerji güvenliği konusundaki küresel kaygılar ve yaptırımlar, Kazakistan’ı ihracat rotalarını çeşitlendirerek çoğaltmaya yöneltmiştir.
Jeopolitik bakımdan değerlendirildiğinde Adriyatik Hattı, Macaristan için çok önem arz etmektedir. Devletin petrol ithalatının çok büyük kısmı hâlihazırda Druzhba Boru Hattı aracılığıyla sağlanmaktadır. Macaristan ile Kazakistan arasındaki enerji ilişkileri, uzun süreli bir işbirliği geçmişine dayanmaktadır. Şubat 2025 tarihinde Macaristan Dışişleri ve Dış Ticaret Bakanı Péter Szijjártó ve Kazakistan Enerji Bakanı Almasadam Satkaliyev arasında Astana’da yapılan ikili görüşmelerde, Kazak petrolünün bu boru hattı kullanılarak Macaristan’a tedarik edilmesine yönelik anlaşma gerçekleştirilmiştir. Fakat deniz yolu üzerinden gerçekleştirilen bu sevkiyat, alternatif rotaların uygulanabilir olduğunu sahada kanıtlamıştır.[i]
Kazakistan tarafından 4 Ağustos 2025 tarihinde Hırvatistan üzerinden Macaristan’a gerçekleştirilen ilk ham petrol sevkiyatı, devletin enerji ihracat stratejisinde yeni bir sayfa açmıştır. Bu sevkiyatla birlikte Rusya’nın kontrolünde bulunan söz konusu boru hattının devre dışı kalması sağlanmış, bu vesileyle de Avrupa Birliği (AB) pazarına alternatif bir erişim yolu oluşturulmuştur.
Kazakistan’ın milli gaz ve petrol firması KazMunayGas (KMG) ile Macaristan’ın enerji devi MOL Group arasında 85 bin tonluk sevkiyat gerçekleştirilmesi, ikili arasında derinleşen iş ortaklığının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. İkili arasındaki uzun süreli iş ortaklığı kapsamında petrol, Macaristan’ın Százhalombatta rafinerisine ulaştırılmıştır. Ayrıca ham petrol, Rusya’nın Novorossiysk Limanı’ndan deniz yolu izlenerek Hırvatistan’ın Omišalj Limanı’na taşınmış, buradan da Hırvatistan’ın devlet petrol boru hattı işletmecisi JANAF tarafından işletilen Adriyatik Boru Hattı aracılığıyla Macaristan’a nakledilmiştir.[ii]
Kazakistan’ın deniz lojistiği iştirakine bakıldığında Kazmortransflot aracılığıyla Alatau isimli tankerle gerçekleştirilmiştir. Bu teknik sayesinde Kazakistan, karasal olarak Rusya’ya bağımlı olmadan Avrupa pazarına doğrudan erişimi mümkün kılmıştır. KMG tarafından yapılan açıklamada, bu safhanın petrol ihracatının “coğrafi kapsamını önemli ölçüde genişleteceği” ve AB pazarındaki varlığını kuvvetlendireceğini beyan etmiştir. Bu sevkiyatın hayata geçirilmesi, Kazakistan açısından değerlendirildiğinde birkaç temel nedenle stratejik önem taşımaktadır.
Öncelik olarak hükümetin ekonomisinin büyük oranda gaz ve petrol ihracatına dayalı olması ihracat rotalarının çeşitlendirilmesini zaman içerisinde zorunlu hale gelmesine neden olmaktadır. Rusya üzerinden geçen boru hatlarına bağımlılığın düşürülmesi, Kazakistan’a jeopolitik tehditler karşısında çok daha fazla hareket alanı sağlamaktadır. Bu durum sadece teknik bir lojistik uygulama olarak değil, ayrıca Kazakistan’ın AB enerji pazarına erişim politikasında önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmiştir. Halihazırda Kazakistan’ın Avrupa’ya gerçekleştirmiş olduğu petrol ihracatı çoğunlukla Rusya topraklarından gerçekleştirilmektedir. Fakat artan jeopolitik riskler, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Avrupa Birliği’nin Rus enerji rezervlerine olan bağımlılığını düşürme yönündeki stratejik gayeleri, söz konusu ülkenin alternatif ihracat güzergahları geliştirmesine neden olmuştur.
AB’nin 2027 yılına dek Rus petrol ithalatını tamamen durdurmasını içeren kararı da bu süreci hızlandıran önemli bir unsur olmuştur. Bu sevkiyattan sonra Hırvatistan’ın Omišalj Limanı’nda KMG, MOL Group ve JANAF temsilcileri toplanarak gelecekteki iş ortaklığı imkanlarını değerlendirmiştir. Gerçekleştirilen bu görüşmeler sonucunda, Kazakistan’ın Macaristan’a düzenli petrol tedarikini güvence altına alması ve enerji sektöründe daha yakın ortaklık tesis edecek bir anlaşma imzalanmıştır. Bu mutabakatla söz konusu ülkenin AB pazarındaki konumunu kurumsal bir düzene oturtulması amaçlanmıştır.[iii]
Kazakistan tarafından Hırvatistan üzerinden Macaristan’a yapılan bu ilk petrol taşıması, milletler arası ticaret, enerji lojistiği ve diplomasi açısından çok boyutlu bir önem taşımaktadır. Söz konusu teslimatla birlikte Kazakistan, AB pazarına erişimde alternatif bir rota meydana getirilmiş, Macaristan ise Rusya’ya olan enerji bağımlılığını daha da azaltma yönünde somut bir adım atmıştır. Bu ilerleme, AB’nin enerji çeşitlendirme siyasetiyle uyumlu olup Orta Avrupa ve Orta Asya arasında sürdürülebilir bir enerji koridorunun meydana gelmesine fayda sağlayabilecek durumdadır. Alternatif enerji güzergâhlarının icra edilmesi, sadece tedarik güvenliği bakımından değil, devletlerin uluslararası alanda siyasi manevra kapasitesinin çoğaltılması bakımından da stratejik önemdedir.
Sonuç olarak bakıldığında 85 bin tonluk bu ilk sevkiyat, sembolik bir değerin üstünde, Orta Asya’dan Avrupa’ya dek uzanan yeni enerji rotalarının başlangıcı şeklinde değerlendirilmelidir. İlerleyen süreçlerde bu güzergâhın düzenli ve artan hacimlerle birlikte kullanılması, hem siyasi hem de ekonomik açıdan bölgesel dengeleri değiştirerek etkileme imkanına sahiptir. Bu kapsamda 2025 senesinde atılan bu adımın ilerleyen yıllarda milletler arası enerji tarihinde bir dönüm noktası şeklinde anılması mümkün olabilir.
[i] “Kazakhstan Delivers First Oil Shipment to Hungary via Croatian Port”, Caspian News, https://caspiannews.com/news-detail/kazakhstan-delivers-first-oil-shipment-to-hungary-via-croatian-port-2025-8-5-53/, (Erişim Tarihi: 11.08.2025).
[ii] “Kazakhstan Sends First Oil Shipment to Hungary via Croatia, Bypassing Druzhba Pipeline”, Orda, https://en.orda.kz/kazakhstan-sends-first-oil-shipment-to-hungary-via-croatia-bypassing-druzhba-pipeline-7658/, (Erişim Tarihi: 11.08.2025).
[iii] “Kazakhstan Begins Oil Exports to Hungary”, The Times of Central Asia, https://timesca.com/kazakhstan-begins-oil-exports-to-hungary/, (Erişim Tarihi: 11.08.2025).
