Enerji, yalnızca ekonomik kalkınmanın altyapısal bir unsuru olarak değil, aynı zamanda sosyal eşitlik, çevresel sürdürülebilirlik ve teknolojik alandaki değişimin de başat rolleri arasındadır. 21. yüzyılın enerji siyasetleri, sadece enerji arz güvenliği odaklı değil; ayrıca enerji yoksulluğunun azaltılması, düşük karbonlu kalkınma ve iklim değişiklikleriyle mücadele çerçevesinde şekil almaktadır. Bu kapsamda 2015 yılında tasdik edilen Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi, devletleri çok boyutlu ve kapsamlı bir reform aşamasına evrilmesini sağlamıştır. Söz konusu gündemin yedinci maddesi Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 7 (SKA 7) herkes için düşük fiyatlı, sürdürülebilir, güvenilir ve modern enerjiye erişime ulaşabilme gayretleriyle bu değişimin merkezinde bulunmaktadır.
Kazakistan, mevcut olan büyük fosil yakıt kaynakları, enerji ihraç etmeye dayalı bölgesel enerji merkezi ve ekonomik yapısıyla birlikte Avrasya, enerji eşitliliğin en mühim aktörlerden birisidir. Fakat bu rol, devlete ayrıca dönüşüm baskıları ve çevresel sorumlulukları da beraberinde getirmektedir. Hükümetin birincil enerji kullanımı halen büyük oranda kömüre dayanmakta olup yakıtların payı ise %70’in üzerindedir. Bu düzen, söz konusu ülkenin toplam sera gazı emisyonlarının önemli bir kısmını enerji alanı oluşturmasına sebep olmaktadır. Bu perspektife Kazakistan, enerji alanını SKA 7 ile uyumlu hâle getirmek amacıyla 2025 yılında resmi olarak tanıtılan SKA 7 Yol Haritası ile veri temelli, çok paydaşlı ve stratejik bir dönüşüm aşamasını başlatmıştır. Bu harita, Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (UN ESCAP) ve Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) aracılığıyla ortak bir şekilde yürütülen Birleşmiş Milletler Kalkınma Hesabı (UNDA) projesi çerçevesinde hazırlanmıştır.[i]
Enerji verimliliği konusu, bu yol haritasının başlıca dayanak noktalarından biridir. Yol haritasının temel amacı, Kazakistan’ın enerji düzenini 2030 yılına dek SKA 7 hedefleri ile birlikte uyumlu hâle getirmek, uzun dönemde ise net sıfır karbon amacına erişebilmektir. Bu amaçlar kapsamında dört temel politika önceliği kararlaştırılmıştır: 1. tüm faaliyet alanlarında enerji verimliliğinin kuvvetlendirilmesi; 2. ulaştırma kolunun elektrikleştirilmesi; 3. elektrik arzının karbonsuz hale getirilmesi ve 4. ısıtma sektörünün emisyonlarını düşürebilecek şekilde dönüştürülmesidir. Bu ana başlıklar yalnızca enerji teknolojileri ile sınırlı kalmayıp bunun yanı sıra yatırım ortamı, düzenleyici çerçeve ve toplumsal farkındalık gibi tamamlayıcı unsurları da ihtiva etmektedir.[ii]
Ulaştırma sektörüne bakıldığında hükümetin enerji tüketiminin yaklaşık olarak %20’lik kısmını meydana getirmektedir. Bu yol haritası, farklı sanayi alanlarında elektrikli araçlara geçiş sürecinin hızlandırılmasını, raylı sistem altyapısının yenilenmesini ve yeşil yakıtların (hidrojen, biyoyakıt) kullanımının teşvik edilmesi gerektiği önerilmektedir. Bu değişim, hem kentsel hava kirliliğiyle mücadele hem de karbon emisyonlarının düşürülmesi bakımından önemlidir. Fakat devlet içinde elektrikli araç şarj altyapısının sınırlı olması, bu amacın uygulanabilirliğini kısa sürede zorlaştırmaktadır. Bu kapsamda kamusal yatırımların dışında özel sektörün de bu aşamadaki iştiraki kritik öneme sahiptir. Yol haritası bir tek teknik stratejiler değil, bunun yanı yatırım mekanizmalarına ve kurumsal reformlara ilişkin pek çok konuda önerileri de içermektedir.[iii]
2025 yılında Astana’da gerçekleştirilen resmi lansman çalışmasında SKA 7 yol haritasının ana sonuçları kamuoyuyla paylaşılmış, bununla birlikte Adil Enerji Dönüşümü Ortaklığı (JETP) teşebbüsü tanıtılmıştır. Bu girişim, sadece yatırım ve teknoloji alanlarında değil, ayrıca yerel kalkınma planları, istihdam konusundaki dönüşüm ve sosyal koruma önlemlerini içeren çok boyutlu bir yaklaşıma dayanmaktadır. Bilhassa kömür üretimine dayalı kesimlerde ekonomik çeşitliliğin artırılması bu modelin başarısı açısından önem arz etmekledir.
Sonuç olarak bakıldığında Kazakistan’ın benimsediği SKA 7 Yol Haritası, bir tek enerji alanlarına yönelik teknik bir doküman niteliği değil; bölgesel kalkınma, sosyal adalet, çok aktörlü yönetişim ve çevresel sorumluluk ilkelerini bir araya getiren stratejik bir vizyon belgesi olmaktadır. Bu yol haritası, Kazakistan’ın küresel sürdürülebilirlik amaçlarına entegreli bir şekilde güçlenmesine fayda sağlamakta; ayrıca da teknoloji transferi, bölgesel enerji iş ortaklıkları ve iklim diplomasisi bakımından da çok mühim bir örnek teşkil etmektedir. Fakat bu amaçların hayata geçirilebilmesi, yalnızca bu belgede yer alan stratejilerin uygulanmasına değil; ayrıca da kurumsal kapasite, siyasi irade ve halk desteğinin de devamlılığına da bağlıdır. Enerji alanındaki değişimin başarısı, sosyal eşitlik, yönetişim kalitesi ve çevresel bütünlük ile ölçülmektedir.
[i] “Launch of the SDG 7 Roadmap for Kazakhstan: advancing sustainable energy”, Qazaq Green, https://www.google.com/search?client=safari&rls=en&q=wazaq+green+Launch+of+the+SDG+7+Roadmap+for+Kazakhstan%3A+advancing+sustainable+energy&ie=UTF-8&oe=UTF-8, (Erişme Tarihi: 25.07.2025).
[ii] “Kazakhstan and Armenia launch SDG 7 roadmaps to boost affordable and clean energy Access”, Daryo.uz, https://daryo.uz/en/2025/05/19/kazakhstan-and-armenia-launch-sdg-7-roadmaps-to-boost-affordable-and-clean-energy-access, (Erişme Tarihi: 25.07.2025).
[iii] Aynı yer.
