Kosova ile Sırbistan arasında yıllardır süregelen sorunlar, bölge gündeminin sıcak başlıklarından biri olmaya devam etmektedir. Kosova Hükümeti, 2022 yılının Temmuz ayında ülkede yaşayan Sırplar da dahil olmak üzere herkesin Kosova kimlik kartına ve plakasına sahip olması zorunluluğunu getirmiştir. Bunun ardından iki ülke arasındaki gerilim tırmanmıştır. Bu süreçte Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) Kosova Gücü (KFOR), istikrarın tehlikeye girmesi halinde müdahale edeceklerini açıklamıştır.[1]
Söz konusu gerginlik, Avrupa Birliği’nin (AB) arabuluculuğunda yürütülen diyalog sayesinde geçici bir süreliğine de olsa giderilmiştir. Böylece Kosova ile Sırbistan arasında Kosovalı Sırplar da dahil olmak üzere tüm vatandaşların serbest seyahati konusunda anlaşmaya varıldığı açıklanmıştır. Bu anlaşma, 1 Eylül 2022 tarihinde uygulanmaya başlamıştır. Fakat her ne kadar iki ülke arasında yaşanan kimlik kartı krizi çözüme kavuşmuş gibi görünse de dair araç plakaları konusundaki ihtilafa ilişkin uzlaşı sağlanamamıştır.
Hatırlanacağı üzere Kosova Başbakanı Albin Kurti, yaklaşık 50 bin sürücüye Sırp plakalarını Priştine’nin verdiği plakalarla değiştirmeleri için 31 Ekim 2022 tarihine kadar zaman tanındığını açıklamıştır.[2] Bu açıklamadan önce Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ise Kosova’yla plaka konusunda bir anlaşmanın mümkün olmadığını söyleyerek “Kosova, Sırpları plaka değişimi konusunda zorlamaya başlayacak. Ancak bir başarı elde edebileceklerini sanmıyorum.” demiştir.[3]
AB’nin Belgrad-Priştine Diyaloğu Özel Temsilcisi Miroslav Lajcak ise 31 Ağustos 2022 tarihinde tarafların araç plakaları konusunda yaşadıkları anlaşmazlığa çözüm bulunması için iki aylık zaman (31 Ağustos-31 Ekim 2022) tanındığını söylemiştir.[4] Bu sürenin bitmesine kısa bir kala gözler Kosova ile Sırbistan’a çevrilmiştir. Nitekim iki ülkenin araç plakaları konusunda uzlaşması oldukça zordur.
Anlaşılacağı gibi, taraflar arasında yeni bir gerilimin yaşanıp yaşanmayacağı merak edilmektedir. Bu nedenle 13 Ekim 2022 tarihinde; yaniKosova’nın Sırbistan’la sınır geçişleri için Kosova plakalarının kullanılmasına yönelik kararının uygulamaya gireceği 1 Kasım 2022 tarihinden önce Lajcak, Kosova’yı ziyaret etmiştir. Burada yaptığı açıklamada Lajcak şunları söylemiştir:[5]
“Bilindiği üzere araç plakalarının değiştirilmesi için verilen süre 31 Ekim. Bu nedenle, tırmanabilecek durumu önlemek için planın ne olduğunu ve bunun kimsenin çıkarına olmadığını bilmek benim, bizim, AB ile uluslararası toplum için çok önemli.”
Lajcak, 17 Ekim 2022 tarihinde; yani Kosova ziyaretinden dört gün sonra Belgrad’a giderek Vucic’le görüşmüştür. Lajcak, görüşmeye ilişkin Twitter’dan yaptığı bir paylaşımda, ilişkilerin normalleşmesi maksadıyla yürüttüğü müzakereleri sürdürdüğünü söyleyerek “Acil çözümlere ihtiyaç olduğu için enerji ve plakalar sorunu gündemimizin üst sıralarında yer aldı.” demiştir.[6] Dolayısıyla Lajcak’ın ziyaretlerinin, taraflar arasındaki gerilimde yatıştırıcı bir rol oynama amacıyla gerçekleştiği söylenebilir. Lakin bu ziyaretlerin başarılı olup olmadığı, ancak 1 Kasım 2022 tarihinde görülebilecektir.
Bununla birlikte 18 Ekim 2022 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) BM Misyonu’nun (UNMIK) Kosova’daki çalışmaları hakkındaki altı aylık (16 Mart-15 Eylül 2022) rapor tartışılmıştır. Söz konusu toplantıdan önce BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, iki ülke arasında devam eden sert söylemlerin gerilimi tırmandıracağı uyarısında bulunarak AB ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) diplomatik girişimlerinin sonuç vermesini umduğunu dile getirmiştir.[7]
Anlaşılacağı üzere, araç plakaları konusunda uzlaşı sağlanamamıştır. Bu da yeni bir krizin kapıda olduğuna işaret etmektedir. Buna karşılık AB ve ABD’nin bir anlaşmaya varılması için taraflara yönelik baskıyı arttırdığını da ifade etmek mümkündür.
Vucic’in aktardığına göre; Almanya ve Fransa, Kosova’nın Birleşmiş Milletler’e (BM) girmesine Sırbistan’ın müsaade etmesine karşılık Belgrad’ın AB’ye üyelik sürecinin hızlandırılmasını önermiştir. Ancak Sırp lider, ülkesinin hem anayasal açıdan hem de diğer nedenlerden dolayı Kosova’nın BM üyeliğini kabul edemeyeceğini belirtmiştir. Burada Vucic’in Kosova’nın nihai statüsü hakkındaki kararı AB’ye bırakmakla büyük hata yaptıklarını ve AB’nin mevcut sorunlara çözüm bulmayı ertelediğini söylemesi de son derece dikkat çekicidir.[8]
Öte yandan bu süreçte Rusya’ya yaptırım uygulamama konusunda beklenen adımları atmayan Belgrad’ın elinin daha zayıf olduğu düşünülmektedir. Yani AB’nin Kosova yanlısı bir tutum benimsediği varsayılmaktadır. Mevcut durum, Kosova’nın Ukrayna’daki savaştan doğan krizi fırsata çevirmek için önemli bir avantajının bulunduğunu göstermektedir.
Sonuç olarak Kosova ile Sırbistan arasındaki gerilimin 2022 yılının Kasım ayıyla birlikte daha da tırmanacağı öngörülebilir. Zira Priştine ve Belgrad’ın araç plakaları konusunda taviz vermeyecekleri anlaşılmaktadır. Bu yüzden de krizin kalıcı çözümünün zaman alacağı iddia edilebilir.
[1] “Kosova-Sırbistan Gerginliği: İki Ülke Arasında Neler Yaşandı?”, BBC Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/c28gzrj70p7o, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
[2] “Kurti Calls Kosovo Serbs to Replace License Plates”, N1, https://rs.n1info.com/english/news/kurti-calls-kosovo-serbs-to-replace-license-plates/, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
[3] “Serbia’s Vucic: ‘No Agreement Yet’ over Kosovo Licence Plate Dispute”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2022/08/26/serbias-vucic-no-agreement-yet-over-kosovo-licence-plate-dispute/, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
[4] “Lajčák: Two Months for Kosovo and Serbia to Find A Solution for Vehicle License Plates”, European Western Balkans, https://europeanwesternbalkans.com/2022/08/31/lajcak-two-months-for-kosovo-and-serbia-to-find-a-solution-for-vehicle-license-plates/, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
[5] “Kosova Başbakanı Kurti, Lajçak ile Bir Araya Geldi”, Time Balkan, https://timebalkan.com/kosova-basbakani-kurti-lajcak-ile-bir-araya-geldi%EF%BF%BC/, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
[6] “Vucic Discusses Kosovo Dialogue With Lajcak”, N1, https://rs.n1info.com/english/news/vucic-discusses-kosovo-dialogue-with-lajcak/, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
[7] “UN Security Council to Discuss Kosovo”, N1, https://rs.n1info.com/english/news/un-security-council-to-discuss-kosovo/, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
[8] “Vucic, Almanya ve Fransa’nın Kosova Önerisini Açıkladı”, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/sirbistan/vucic-almanya-ve-fransa-nin-kosova-onerisini-acikladi-h4592.html, (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
