Doğal afetler, ekonomik ve sosyal kalkınmanın sürdürülebilirliğini tehdit eden en önemli unsurlardan birini oluşturmaktadır. Özellikle iklim değişikliğinin etkilerinin giderek arttığı günümüzde, afetlere karşı hazırlık kapasitesinin kuvvetlendirilmesi ekonomik istikrar, ulusal güvenlik ve toplumsal refahın sağlanması açısından stratejik bir zorunluluk hâlini almıştır. Bu kapsamda Asya Kalkınma Bankası (ADB), Moğolistan’ın afet yönetimi kapasitesini güçlendirmek amacıyla 32 milyon dolarlık bir finansman paketi onaylamıştır. Bu proje, devletin erken uyarı sistemlerinin modernizasyonu hedefleyerek iklim değişikliğinin neden olduğu felaketlerin etkilerini azaltmayı ve kırılgan kırsal toplulukların dayanıklılığını artırmayı hedeflemektedir.[i]
Moğolistan, coğrafi konumu nedeniyle hem iklimsel hem de jeofiziksel afetlere açık bir ülkedir. Sel, kuraklık, kar fırtınaları, depremler, orman yangınları ve bilhassa sert kış koşulları, insanların yaşamını doğrudan etkileyen tehlikelerdir. Ülke nüfusunun yaklaşık %40’ının kırsal kesimlerde yaşadığı ve geçim kaynağı olarak hayvancılık ile uğraştığı düşünüldüğünde, bu afetlerin sosyoekonomik etkilerinin ne kadar derin olduğu daha net bir şekilde anlaşılmaktadır. Bu sebeple ADB’nin öncülüğünde “Moğolistan’da Entegre Erken Uyarı Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi”, devletin sürdürülebilir kalkınma amaçlarıyla doğrudan bağlantılı bir girişim niteliği taşımaktadır.
Bu finansman paketi, üç ana bileşenden meydana gelmektedir: 18 milyon dolarlık imtiyazlı sermaye kaynağı kredisi, 12 milyon dolarlık olağan sermaye kaynağı kredisi ve 2 milyon dolarlık Asya Kalkınma Fonu (ADF) hibesidir. Bu mali destek, yalnızca altyapısal yatırımlarını değil; ayrıca afet yönetiminde dijitalleşmeyi, cinsiyet eşitliğine duyarlı risk analizini, veri paylaşımını ve yerel düzeyde kapasite gelişimini de içermektedir. 2015 ile 2024 arasında Moğolistan’da 40.000’in üzerinde tehlikeli doğal olay kayda geçmiş; bu olaylarda 726 kişi hayatını kaybetmiş, 2.000’in üzerinde kişi yaralanmış ve 11,5 milyonun üzerinde de hayvan telef olmuştur. 2024 yılı içinde sadece 73 adet 3.5 ve üzeri büyüklükte deprem meydana gelmiş, bu da devletin yüksek sismik risk taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu afetlerin ülkeye toplam ekonomik kaybına bakıldığında yaklaşık 1,9 trilyon Moğolistan Tugriki olarak hesaplanmıştır. Bu rakam, Moğolistan’ın ekonomisi için ciddi bir yük anlamına gelmekte ve ulusal bütçenin çok büyük bir kısmının afet sonrası iyileştirme faaliyetlerine ayrılmasına sebep olmaktadır.[ii]
Çoklu Afet Erken Uyarı Sistemi, bir ülke veya bölgede meydana gelebilecek farklı türde afetleri (örneğin fırtına, deprem, sel, kuraklık vb.) tek bir entegre platform üzerinden izleyen, değerlendiren ve halka erken uyarı gönderen bir sistemdir. Bu tür oluşumların temel hedefi, afetleri önceden tespit ederek zamanında, doğru ve anlaşılır uyarılar yapmaktır. Böylelikle hem can kayıpları hem de ekonomik zararlar önemli ölçüde azaltmaktır. Moğolistan’da mevcut erken uyarı sisteminin yetersizliği, bu kayıpların daha fazla artmasına zemin hazırlamaktadır. Uyarılar çoğu zaman belirli bölgelerle sınırlı kalmakta, bilhassa kırsal alanlardaki çoban toplulukları zamanında bilgilendirilememektedir. Yapılması planlanan proje bu sorunu çözmek için dijital teknolojilerin gücünden yararlanmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda ülkede iki yönlü iletişim sistemine sahip acil durum merkezleri oluşturulacak, mobil ağlar aracılığı ilehücresel yayın uyarıları yapılacak, acil durum yayınları güçlendirilecek ve siren sistemleri de genişletilecektir. Bunun yanı sıra mobil iletişim birimleri uzak bölgelere konuşlandırılarak kapsama alanı genişletilecektir.[iii]
Bu uygulamayla toplumsal bir değişim yaşanması da amaçlamaktadır. Cinsiyet odaklı afet risk izleme sistemi ile birlikte kadınların ve erkeklerin farklı ihtiyaçlarının dikkate alındığı bir mekanizma oluşturulacaktır. Bunun dışında 21 vilayette gönüllü ekipler teşkil edilecek ve yerel düzeyde afet yönetimi kapasiteleri kuvvetlendirilecektir. Bu yaklaşım sayesinde afet riskinin yalnız teknik değil, aynı zamanda sosyal bir sorun olduğunu kabul eden kapsayıcı bir perspektife dayandırılması beklenmektedir.
ADB’nin Moğolistan’la ortaklığı sadece bununla sınırlı değildir. Kurum, 2025 yılında Moğolistan hükümeti ile 475 milyon dolarlık bir mali işbirliği çerçevesi anlaşması imzalamıştır. Bu kapsamda eğitim, sağlık ve afet dayanıklılığı konularında yatırımların hızlandırılmasını amaçlamaktadır. ADB’nin bu yaklaşımı, ekonomik büyümeyi sosyal refah ile entegre eden “kapsayıcı kalkınma” modeline dayanmaktadır. Böylelikle afet yönetimi projeleri kriz anlarında değil, ayrıca uzun vadeli kalkınma süreçlerinde de merkezi bir rol oynamaktadır. Ayrıca adı geçen bu proje, Moğolistan’ın 2024-2030 İklim Değişikliğine Uyum Ulusal Planı, 2020 yılında güncellenen “Afet Koruma Yasası” ve “Vizyon 2050 Uzun Vadeli Kalkınma Politikası” ile doğrudan uyum halindedir. [iv]
Bu uygulamalar, afet risk azaltımını ve dayanıklılığı ulusal kalkınma hedeflerinin temel yapı taşlarından biri olarak tanımlamaktadır. Dolayısıyla ADB’nin katkısı sadece finansal değil; aynı zamanda stratejik ve kurumsal bir destek niteliği de taşımaktadır. Bu tür projelerin başarılı olabilmesi, sadece finansal destek ile değil; yerel yönetimlerin kararlı bir şekilde projeye dahil edilmesi, halkın bilinçlendirilmesi ve milletlerarası iş ortaklığı mümkün olacaktır. ADB’nin sergilediği bu yaklaşım, sürdürülebilir kalkınmanın sadece ekonomik büyüme değil, aynı zamanda toplumsal dirençliliğin ve çevresel güvenliğin de sağlanması anlamına geldiğini ortaya koymaktadır. Moğolistan örneği, iklim değişikliğinin etkilerine karşı mücadelede bölgesel dayanışmanın ve yenilikçi teknolojik çözümlerin ne denli kritik olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir.
[i] “ADB to Support Mongolia’s Disaster Preparedness Through Innovation and Technology”, ADB, https://www.adb.org/news/adb-support-mongolia-disaster-preparedness-through-innovation-and-technology (Erişim Tarihi: 10.11.2025).
[ii] Aynı yer.
[iii] “ADB Approves $32 Million to Boost Mongolia’s Disaster Preparedness Through Technology and Innovation, Fundsfor NGO’s,” Fundsforngos, https://news.fundsforngos.org/2025/11/07/adb-approves-32-million-to-boost-mongolias-disaster-preparedness-through-technology-and-innovation/, (Erişim Tarihi: 10.11.2025)
[iv] “ADB, Mongolia sign $475M framework for social sector projects”, Developmandaid, https://www.developmentaid.org/news-stream/post/201699/adb-mongolia-475-million-framework-health-education-disaster-resilience, (Erişim Tarihi: 10.11.2025).
