Yapay Zekâ (YZ) teknolojileri, 2020’lerin başından beri küresel ölçekte sosyal, ekonomik ve politik değişimlerin en önemli itici gücü hâlini almıştır. 2022 yılının sonrasında yapay zekânın hızlı bir şekilde gelişmesiyle beraber Orta Asya devletleri de bu dönüşümden uzak durmamış; hatta bölgesel düzeyde dijital kalkınmayı stratejik bir öncelik hâline getirmiştir. 2025 yılına gelindiğinde ise Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan, hem kendi dijital altyapılarını kuvvetlendirmekte hem de bölgesel iş ortaklığına dayalı bir birleşik yapay zekâ ekosistemi inşa etmeye başlamıştır. Bu gayretler, Orta Asya’yı sadece enerji ve doğal rezervler bakımından değil, aynı zamanda bilgi ve inovasyon ekonomisi bakımından da cazip bir merkez hâline getirmektedir.
Kazakistan, dijitalleşme vizyonunu 2025 yılı için belirlediği 1 milyar dolar tutarında Bilişim Teknolojileri ihracatı amacıyla somutlaştırmıştır. Kazakistan Başbakanı Olzhas Bektenov’un Eylül 2025 tarihinde Astana’da düzenlenen teknoloji forumunun kapanışında yaptığı konuşmada, devletin YZ ve dijital altyapı yatırımlarına verdiği önemi vurgulaması bu vizyonun ne denli önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. Yapay Zekâ ve Dijital Kalkınma Bakanlığı, politika yapım aşamalarını merkezileştirerek sektörde düzenleyici bir birliktelik ortaya çıkartmayı amaçlamaktadır. 2024 ve 2025 senelerinde yürürlüğe giren teşvik programlarıyla birlikte girişimcilere milletlerarası pazara erişim imkanı sunmakta ve araştırma merkezlerine de yatırım çekmektedir. Devlet, 2025 yılı itibariyle e-devlet alanında dünyada 24’üncü, çevrimiçi kamu hizmetlerinde ise 10’uncu sırada yer almış ve dijitalleşme aşamalarında yaşadığı başarısını somut verilerle kanıtlamıştır.[i]
Özbekistan, 2023 yılından beri dijital değişimi insan merkezli bir felsefeyle şekillendirmiştir. 26-30 Eylül 2025 tarihleri arasında Taşkent’te düzenlenen “ICT Week 2025” etkinliği, devletin YZ vizyonunu uluslararası kamuoyuna tanıtmıştır. “İnsan Onuru ve Fırsat İçin Yapay Zekâ” mottosuyla birlikte duyurulan bu strateji, teknolojiyi sadece ekonomik bir araç olarak değil, toplumsal refahı artıran bir değer şeklinde konumlandırmaktadır. Dijital Teknolojiler Bakanı Sherzod Shermatov, bu hedefi “teknolojiyi insana hizmet eden bir sistem hâline getirmek” şeklinde belirtmiştir.
2024 senesi itibarıyla Özbekistan’da eğitim, sağlık, bankacılık, gümrük ve sanayi alanlarında 100’den fazla YZ uygulaması aktif bir şekilde yürütülmektedir. Bunun yanı sıra DataVolt isimli milletlerarası altyapı firmasının 2024 yılında başlattığı veri merkezi projesinin 2026 yılında tamamlanması hedeflenmektedir. Bu, Orta Asya’nın en gelişmiş veri merkezlerinden biri olacaktır. Ayrıca Uzum adlı girişimin 2025 yılında 1,38 milyar avro değerlemeye erişerek bölgenin ilk şirketi olması, bölgesel girişimcilik ekosisteminin küresel yatırımcılar tarafından da fark edildiğini göstermektedir.[ii]
Bölgesel düzeydeki ortaklık, 3 Ekim 2025 tarihinde Astana’da düzenlenen Digital Bridge 2025 forumunda daha farklı ve önemli bir biçimde dile getirilmiştir.[iii] Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’dan gelen pek çok uzman, ülkelerarası bir YZ girişimcilik ekosistemi meydana getirilmesinin önemi vurgulanmıştır. Bölgesel ortaklık kapsamında değerlendirmelerle birlikte Orta Asya’nın rekabet gücünü artırabilmesi konusunda ulusal sınırların ilerisine geçen bir düşünce yapısının gerekliliği vurgulanmıştır. Bölgenin hızlı bir şekilde büyüyen insan kaynağı, güçlü altyapısı ve dijital kapasitesi, bu vizyonun temel dayanaklarını oluşturmaktadır. Uzmanlar, ortak yatırım fonları oluşturulması, girişimcilik ekosistemlerinin bir araya getirilmesi ve start-up’ların bu bölge genelinde daha kolay genişleyebilmesi için uyumun sağlanmasının zorunlu olduğunu belirtmektedir. Bunun yanı sıra girişimcilik, sermaye ve araştırma-geliştirme alanlarında ortaklık içerisinde hareket edilmesinin teknolojik gelişimi daha da hızlandıracağı öngörülmektedir.
Orta Asya’nın YZ alanında ilerleme kat etmesi sadece ekonomik göstergelerle sınırlı olmamakta; aynı zamanda sosyo-kültürel bir değişimi de beraberinde getirmektedir. Sahip olduğu genç ve dinamik nüfus, bölgenin en büyük avantajlarından bir tanesini oluşturmaktadır. 2025 senesi itibarıyla Özbekistan’da doğum oranı hâlâ yüksek seyretmekte ve bu genç nüfus, dijital okuryazarlık eğitimleriyle geleceğin teknolojik iş gücüne dönüştürülmektedir. Üniversitelerin büyük çoğunluğunda yapay zekâ etiği gibi derslerin müfredata eklenmesi, bölgenin sadece üretim değil, bunun yanı sıra da bilinçli teknoloji kullanımı alanında da öncü olma niyetini göstermektedir. Ayrıca 2024 ve 2025 senelerinde Bilişim Teknoloji ihracatı Kazakistan’da 400 milyon avroyu ve Özbekistan’da ise 850 milyon avroyu aşmıştır. Bu, dijital ekonominin bölge ekonomilerindeki ağırlığının giderek arttığını göstermektedir.[iv]
Bütün bunların yanı sıra 2022 ile 2025 seneleri arasında Orta Asya’da gözlemlenen YZ odaklı değişim süreci, bölgenin geleceğini şekillendiren pozitif bir kalkınma modelini meydana getirmektedir. Kazakistan’ın sahip olduğu altyapı ve politika gücü, Özbekistan’ın insan merkezli dijitalleşme vizyonu ve ortak bölgesel girişimlerin uyumlu bir şekilde ilerleyişi, Orta Asya’yı küresel teknoloji haritasında giderek daha görünür kılmaktadır. Bu aşamanın en çarpıcı yönü, teknolojik ilerlemenin sadece ekonomik değil, bunun yanı sıra kültürel ve toplumsal birlik duygusunu da pekiştirmesidir. Orta Asya artık sadece coğrafi olarak Avrupa ile Asya arasında bir köprü değil; aynı zamanda yeni dijital çağın stratejik merkezi hâline gelmiştir.
[i] “Kazakhstan unveils plan to become Central Asia’s tech powerhouse”, Tv Brics,
https://tvbrics.com/en/news/kazakhstan-unveils-plan-to-become-central-asia-s-tech-powerhouse/, (Erişim Tarihi: 07.10.2025).
[ii] “Uzbekistan’s ICT Week 2025: How Central Asia is becoming a global AI and tech hub”, Euro News, https://www.euronews.com/next/2025/09/26/uzbekistans-ict-week-2025-how-central-asia-is-becoming-a-global-ai-and-tech-hub, (Erişim Tarihi: 07.10.2025).
[iii] “Central Asian experts call for unified AI startup ecosystem”, Kazinform, https://qazinform.com/news/central-asian-experts-call-for-unified-ai-startup-ecosystem-93f1f3, (Erişim Tarihi: 07.10.2025).
[iv] Aynı yer.
