Rusya, kripto varlıklar ve blok zinciri teknolojisi konusunda farklı tutumlar sergilemiştir. Öncelikle Moskova yönetimi, kripto varlıkların yasal bir ödeme aracı olarak kabul edilmemesi gerektiğini savunmuş; 2017 ve 2018 yıllarında kripto varlıkların yatırımcı kitlesindeki ciddi artış ise ilgili varlıkların ilk kez ana akım medyanın gündemine gelmesine sebep olmuştur. Nitekim bu nedenle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2018 yılının Ocak ayında açıklama yaparak ilgili varlıkların düzenlenmesine ilişkin inisiyatifin Rusya Merkez Bankası’nda olduğunu belirtmiştir.[1] Buna ek olarak Putin, ilgili varlıkların herhangi bir fiziki varlığa dayanmıyor olması hasebiyle bir değer saklama aracı olamayacağını belirtmiştir. Yine de ilgili varlıkların finansal işlemler gerçekleştirme konusunda çeşitli faydalara sahip olduğunu, söz konusu varlıkların devlet tarafından yasaklanmasının bir anlam ifade etmeyeceğini, ilgili varlıklara ilişkin risklerin yatırımcılar tarafından alınması gerektiğini dile getirmiştir.
Rusya’nın kripto varlıklara ilişkin tutumundaki kırılma noktası, Ukrayna’yı işgali üzerine Batı ülkelerince mali izolasyona tabi tutulması olmuştur. Bu aşamadan sonra alternatif uluslararası ödeme sistemleri ve likidite kanalları arayan Rus yetkililer, kripto varlıklara ilişkin daha sık ve olumlu açıklamalar yapmaya başlamıştır. Nitekim Rusya Devlet Duması’nda da kripto varlıklara ilişkin çalışmalar hızlanmıştır. Mli izolasyonun bir diğer sonucu da yaptırımlara maruz kalmak istemeyen birçok kripto varlık kullanıcısının mevcut kripto varlık hizmet sağlayıcılarından hizmet almayı bırakıp “merkeziyetsiz” ve “sansürsüz” finans protokollerini kullanmaya başlaması olmuştur.
Rusya’nın “onaya gerek olmadan” serbestçe işlem yapılabilen dağıtık veri tutma ağlarının kullanımının mevcut konjonktürde savunulması, iki yanı keskin bıçak gibidir. İlgili ağlar, bir yandan Rusya’nın tabi tutulduğu mali izolasyona karşı bir uluslararası ödeme yolu oluştururken; diğer taraftan da işgal altındaki Ukrayna’nın kolay ve verimli şekilde finansal destek almasını sağlamaktadır. Nitekim Birleşmiş Milletler (BM) tarafından Ukrayna’ya insani yardım gönderilirken de “stabil” kripto varlıklar kullanılmıştır.[2]
Rusya Merkez Bankası, ülke içerisinde faaliyet gösteren kripto varlık madencilerinin madenledikleri kripto varlıkları, iç piyasada satmasının yasaklanmasını desteklemektedir. Zira ilgili kripto varlıkların iç piyasada satılması, ülkedeki parasal likiditenin aslında yabancı olan firmalara kaymasına sebep olacak; bu da Rusya’nın parasal egemenliğine büyük olmasa da dolaylı şekilde olumsuz yansıyacaktır. Nitekim 2022 yılının Kasım ayında Rusya Devlet Duması tarafından yürürlüğe konulan kanun değişiklikleriyle beraber, kripto varlıkların sadece “ulusal” aracı firmalar veya kurumlarca gerçekleştirilebilmesi gündeme gelmiştir.
Rusya, dağıtık veri tutma teknolojilerine dış ticaretinde kullanabileceği bir “açık kapı” ödeme aracı olarak yaklaşmaktadır. Kremlin, ilgili varlıkların vatandaşlar tarafından bir yatırım aracı olarak kullanılmasını desteklememektedir. Rusya Merkez Bankası, dağıtık veri tutma tabanlı bir alternatif uluslararası ödeme standardı oluşturmak için çalışmalara başladığını açıklamıştır.[3] Yine Rusya Merkez Bankası, “dost” ülkelerle yapılan ticarette tüm dijital varlık kullanımlarının mümkün kılınabileceğini açıklamıştır. Rusya Maliye Bakanlığı ve Rusya Merkez Bankası, Moskova yönetiminin sert mali izolasyona tabi tutulmasından beri yaşanılan fikir ayrılığının ardından uluslararası ödemelerde kripto varlıkların kullanımı konusunda uzlaşmıştır.[4] Bahsedilen uluslararası ödeme standardına Putin doğrudan destek vermektedir.[5] Rus lider, mevcut uluslararası ödeme sistemlerini “tekelci” olmakla suçlamaktadır.
Diğer taraftan her ne kadar Rusya, dağıtık veri tutma teknolojisi tabanlı bir alternatif uluslararası ödeme sistemi kurmaya ve kullanmaya çabalasa da ABD başta olmak üzere NATO üyesi ülkelerin Rusya’yla işlem gerçekleştiren veya gerçekleştirme potansiyeli yüksek olan firmalara ve kurumlara baskı uygulaması ya da ilgili kurum ve kuruluşları doğrudan yaptırıma tabi tutması sebebiyle Rus kurumlarının hedeflediği kripto varlık tabanlı alternatif uluslararası ödeme standardının ne kadar başarılı olacağı şüphelidir.
Rusya’nın geliştirmekte olduğu merkez bankası dijital parası “dijital ruble” de hem kullanım amacı hem de kullanılan teknoloji bakımından bu yazıda bahsedilen kripto varlıklardan ve dağıtık veri tutma teknolojilerinden farklı ve bağımsızdır.
Çeşitli dönemlerde kripto varlıklara ilişkin faaliyetlerin Rusya’da yasaklanacağına dair yetkililerce söylemlerde bulunulsa da Moskova’nın tüm kripto varlık faaliyetlerini ülke içinde yasaklayabilmesi çeşitli nedenlerden dolayı mümkün gözükmemektedir. Bu faktörler sırasıyla; (1) Rusya’nın ucuz elektriğe erişimi mümkün kılmasında kripto varlık madencilik sektöründen istifade etmesi, (2) Moskova’nın tabi tutulduğu ağır mali izolasyon sonucunda miktarı az da olsa “merkeziyetsiz” finans protokollerinden likidite sağlaması, (3) “Çifte harcama” sorununu çözecek şekilde SWIFT’e alternatif bir uluslararası ödeme sistemi arayışı ve kurma çabası (4) Rus vatandaşlarının, Rus devletinin finansal özgürlüğü kısıtlayıcı politikaları sebebiyle kripto varlıklara adapte olmasından dolayı konuyla ilgili kamuoyunda hassasiyet oluşmasıdır.
Sonuç olarak süreç boyunca Kremlin, kripto varlıklar ve blok zinciri teknolojisi konusunda dalgalı bir tutum seyretmiştir. Rusya Merkez Bankası ise açıkça “kamuya açık” blok zincirlerin kripto varlıklarının kısıtlanması gerektiğini ve kapalı ekonomi politikası uyarınca fiziki varlıkların dağıtık veri tutma teknolojileri altyapısında “tokenize” edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Rusya’da yoğunlaşan kripto varlık madencilik sektörü, ülkedeki son yasal düzenlemeler uyarınca bir mali “ihracat kalemine” dönüşmüştür. Rusya Merkez Bankası’nın geliştirmekte olduğu “dijital ruble”nin, ülkenin kripto varlıklara ve dağıtık veri tutma teknolojilerine ilişkin politikasıyla doğrudan bir ilişkisi bulunmamaktadır.
[1] “Putin Says Legislative Regulation of Cryptocurrency Market May Be Needed”, TASS, https://tass.com/economy/984740, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
[2] “UN to Send Displaced Ukrainians USDC to Convert into Local Currencies”, Fortune, https://fortune.com/crypto/2022/12/15/un-crypto-aid-ukrainian-refugees-stablecoin-usdc-stellar/, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
[3] Lubomir Tassev, “Bank of Russia to Test International Crypto Payments With Companies”, News Bitcoin, https://news.bitcoin.com/bank-of-russia-to-test-international-crypto-payments-with-companies/, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
[4] “ЦБ и Минфин договорились разрешить трансграничные расчеты в криптовалютах”, Kommersant, https://www.kommersant.ru/doc/5572328, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
[5] “Yapay Zeka Konferansı”, Kremlin, http://en.kremlin.ru/events/president/news/69927, (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
