Ukrayna, 14 Aralık 2023 tarihinde Avrupa Birliği’ne (AB) katılma konusunda hızlandırılmış görüşmelere başlama iznini almıştır.[1] Bu, savaştaki Ukrayna için büyük bir destek ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e önemli bir mesajdır. Ancak ülkenin gerçekten AB üyesi olması yıllar sürebilir.
AB, II. Dünya Savaşı sonrasında Almanya ve Fransa arasında başka bir savaşı önleme amacıyla ortaya çıkan bir ticaret bloğu olarak doğmuştur. Altı kurucu üye Belçika, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda ve Lüksemburg olmuştur. O zamandan beri AB, 27 ülkeyi içeren ve çoğu Doğu Avrupa’dan, yani eski komünist bloktan gelen ülkeleri bünyesinde barındıran bir yapıya genişlemiştir. Blok; ekonomik ve siyasi entegrasyonun, uluslararası barış ve refahı teşvik etmenin en iyi yol olduğu fikrinden ilham alınmıştır. Bu, 1999 yılında ortak para birimi, karbon emisyonlarını azaltma ile teknoloji devlerini düzenleme konusunda öncü kuralların oluşturulmasına yol açmıştır.
Ukrayna, zenginlik ve istikrar için bir yol olarak gördüğü AB’ye katılmak isteyen birkaç ülkeden biridir. AB, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) gibi bir askeri ittifak değilse de blok üyeliği bazıları için Rus etkisine karşı bir savunma duvarı olarak görülmektedir. Ukrayna, Rusya’nın 2022 yılının Şubat ayındaki saldırısından sadece bir hafta sonra AB üyeliği için resmi başvuruda bulunmuştur. Bu esnada Ukrayna’nın başkenti Kiev ele geçirilme tehlikesi altındaydı.
Üyelik görüşmelerinin başlaması, uzun bir yolculuğun sadece ufak bir adımıdır denebilir. Ancak Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Ukrayna’ya askeri desteğinin zayıfladığı ve Ukrayna’nın karşı saldırısının başarısız olduğu bir dönemde bu, Ukrayna’ya karşı dayanışmanın güçlü bir sinyali olarak değerlendirilebilir.
AB yetkilileri, Ukrayna’nın birçok konuda reform yapmadan önce resmi olarak görüşmelere başlanamayacağını söylemişti. AB, Ukrayna’nın bu konularda son aylarda ilerleme kaydettiğini söylese de hala gidilecek uzun bir yol olduğunu belirtmektedir.
Her AB ülkesi, Ukrayna’nın başvurusunu desteklemeye karar vermiştir. Yalnızca Putin’in en büyük müttefiklerinden biri olan Macaristan Başbakanı Viktor Orban desteklememiştir. Orban, Ukrayna’nın AB üyeliği konusunda konuşmaya bile hazır olmadığını iddia etmektedir. 14 Aralık 2023 tarihinde Orban, Ukrayna’nın üyelik görüşmelerine başlamasına izin vermek için oy kullanmaktan vazgeçerek sürpriz bir hamle yapmıştır.[2]
Borç krizleri, göç dalgaları ve Brexit, AB’yi son yıllarda genişleme konusunda çekingen kılan etkenler olmuştur. Ayrıca birçok üye ülkede Avrupa şüpheciliği gibi siyasi tutumların büyümesi de etkili olmuştur. Ancak Rusya’nın devam eden saldırısı ve Ukrayna’nın hızlandırılmış değerlendirme talebinin yarattığı aciliyet, AB’nin yeni üyeler eklemeye yönelik yavaş stratejisini tersine çevirmiş ve yıllarca süren “genişleme yorgunluğu”nu ortaya çıkarmıştır.
Ukrayna, AB üyeliği talebinde bulunarak, ekonomik ve siyasi açıdan daha istikrarlı bir gelecek arayışını vurgulamaktadır. AB üyeliği sadece ekonomik refahı artırmakla kalmayıp aynı zamanda Rus etkisine karşı bir güvenlik kalkanı olarak da algılanmaktadır. Bu durum, özellikle Rusya’nın 2022 yılındaki Ukrayna saldırısı bağlamında daha da önem kazanmıştır.
Ukrayna’nın AB üyeliği süreci; bir dizi alanda önemli reformları gerektirmektedir. Bu durum, Ukrayna’nın AB standartlarına uyumu için ciddi bir çaba gerektirdiği anlamına gelmektedir. Özellikle, Macaristan’ın çekinceleri ve Ukrayna’yla ilgili etnik meseleler, AB üyeliği sürecindeki siyasi zorlukları temsil etmektedir. Bu noktada AB’nin genişleme politikalarının, aday ülkelerin iç reformlarına yönelik taleplerini ele alması ve üyelik sürecinde daha fazla destek sağlaması önemlidir.
Sonuç olarak Ukrayna’nın AB üyeliği sürecinin sadece bir başlangıç olduğunu ve birçok zorluğun üstesinden gelinmesi gerektiği vurgulanmaktadır. AB, aday ülkelerin reform süreçlerini destekleyebilir ve genişleme politikalarını daha etkili bir şekilde uygulayabilir. Ayrıca, bölgedeki diğer aday ülkelerle ilişkilerin dengeli ve adil bir şekilde yürütülmesi, AB’nin bölgesel istikrar ve güvenliğe katkı sağlamasını güçlendirecektir.
[1] “Zelenskyy Claims ‘Victory’ as EU Agrees to Open Ukraine Membership Talks”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2023/12/14/zelenskyy-hails-victory-as-eu-agrees-to-open-membership-talks-for-ukraine, (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
[2] “EU to Open Membership Talks with Ukraine and Moldova”, ABC News, https://abcnews.go.com/International/wireStory/european-union-sorely-tested-promises-ukraine-intact-105649194, (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
