Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) üyelik başvurusunu, İsveç’le birlikte 18 Mayıs 2022 tarihinde yapan Finlandiya’nın üyeliği, 4 Nisan 2023 itibarıyla resmi olarak gerçekleşmiş ve ülke, 31. üye olarak NATO’ya katılmıştır. Katılım protokolünün 5 Temmuz 2022 tarihinde imzalandığı göz önüne bulundurulduğunda, üyelik sürecinin bir yıldan az bir zamanda son derece hızlı gerçekleştiği söylenebilir. Sürecin seyrinde Rusya-Ukrayna Savaşı’nın belirleyici etkisi bulunmakla birlikte uzun zamandır tarafsızlık siyaseti izleyen Finlandiya’nın 1994 yılından bu yana tam üyelik öncesi geçiş basamağı olarak kabul edilen Barış için Ortaklık üyesi olmasının ve NATO harekât ve operasyonlarına destek sağlamasının olumlu etkisi vardır.[1]
Hatırlanacağı üzere, İsveç ve Finlandiya’nın 2022 yılının Haziran ayındaki NATO Madrid Zirvesi sonrasında üyelik süreçleri beraber başlamış; fakat İsveç’in üyeliği henüz olumlu karşılanmamış ama Finlandiya’nın terörle mücadele konusunda gerekli tedbirleri alması nedeniyle üyeliği gerçekleşmiştir.
Finlandiya’nın NATO üyeliğiyle ilgili yaptığı açıklamada Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, üyeliğin Avrupa kıtasında istikrar, güvenlik ve öngörülebilirliğin güçlenmesine katkı sağlamayan bir olay olduğunu, Rusya için ek tehdit oluşturduğunu ve bu durumun Rusya’yı tüm güvenlik sistemini yeniden dengelemek için gerekli önlemleri almaya mecbur bıraktığını dile getirmiştir.[2]
Finlandiya, Avrupa’da zorunlu askerlik yapılan az sayıdaki ülkeden biri olarak savaş zamanında oluşturacağı 280.000 kişilik kuvvetle NATO’ya hatırı sayılır bir destek verecektir.[3] Avrupa’nın güvenlik ortamını ilerleyen yıllarda değiştireceği öngörülen katılımın NATO’nun doğudaki genişlemesine karşı çıkan Rusya’yla ilişkileri daha da zorlaştıracağı öngörülebilir.
Bunun yanı sıra Finlandiya’nın mevcut askeri yeteneklerinin NATO tarafından kullanılabilmesine yönelik NATO Savunma Planlama Süreci’nin[5] (NDPP) işletilmesinin zaman alacağı söylenebilir. Amacı, müttefiklerin gerekli güç ve yetenekleri en etkin şekilde kullanmasını sağlamak için ulusal ve ittifak savunma planlama faaliyetlerinin uyumlu hale getirilmesi olan NDPP sürecine göre, mevcut siyasi direktifte belirlenen ihtiyaçlara yönelik Finlandiya’nın askeri yeteneklerinden hangisinin ve ne kadarlık kısmının NATO’ya tahsis edileceği karşılıklı olarak belirlenecektir.
Savunma planlaması; bekayı sağlamak, belirlenen hedefleri elde etmek ve menfaatleri korumak amacıyla savunmaya ayrılan kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanımını sağlamak maksadıyla icra edilen bir süreçtir.[6] Nihai hedefi arzu edilen seviyede bir güvenliğin üretilmesi olan savunma planlaması, NATO için “yetenek temelli” bir süreçtir. Bu süreçte müttefik ülkeler, her yıl NATO’ya tahsis etmeyi öngördükleri askeri yeteneklerini NDPP sürecine uygun şekilde bildirir ve bu süreçte karar, ülkelerin hür iradesiyle verilir.[7] Dolayısıyla NATO unsurlarının ülkede konuşlanması veya ülkenin kendi kuvvetlerinin ne ölçüde NATO’ya tahsis edileceği siyasilerinin kararına bağlı olacaktır.
Finlandiya’nın NATO üyeliğinin askeri açıdan sağlayacağı avantajlardan ilki; NATO’nun Baltık ülkelerine Baltık Denizi üzerinden Suwalki Koridoru’nun[8] dışında bir takviye yolunu açmasıdır. Rusya’nın bir çatışmada kapatmaya çalışabileceği Kaliningrad ve Beyaz Rusya’yı ayıran dar koridor olan Suwalki Koridoru’na ek olarak, deniz yoluyla Finlandiya’dan, Baltık ülkelerine takviye sağlanabilecektir. Baltık Denizi’nde artacak NATO bayraklı gemi ve uçak faaliyetlerinin Baltık ülkelerini güvenlik açısından rahatlatacağı düşünülse de bunun bölgedeki gerginliği arttırması da ihtimal dahilindedir.
Bir diğer avantaj da Finlandiya’nın üyeliğinin Arktik’te NATO’nun eli güçlendirmesi olacaktır. Her ne kadar askeri konular, Arktik Konseyi’nin görev tanımı dışında tutulsa da halihazırda Konsey üyesi sekiz ülkeden (ABD, Danimarka, Finlandiya, İsveç, İzlanda, Kanada, Norveç, Rusya) altısı NATO müttefiki haline gelmiştir. Rusya’nın Batı Arktik’te yer alan, deniz, hava ve küresel güç projeksiyon yetenekleri için önemli bir üssü olan Kola Yarımadası’ndaki[9] Murmansk Üssü’ne yönelik askeri faaliyetlerin izlenmesi açısından Finlandiya’nın üyeliği, NATO’ya olumlu katkı sağlayacaktır.
Rusya’nın Kuzey Filosu’na ev sahipliği yapan üste, gelişmiş kara, hava ve deniz unsurlarının yanında Orta Menzilli Balistik Füzeler ile stratejik bombardıman uçaklarının yanı sıra nükleer balistik füze denizaltıları ve denizaltı destek üsleri konuşludur. Kuzey Deniz Rotası’nı gözetleme ve mevcut imkânlar sayesinde hasım unsurları elektronik açıdan köreltme yeteneğine de sahip olan üssün hareketliliğinin tespitine yönelik yapılacak askeri izleme faaliyetleri, karşılıklı sıcak çatışma riskini de artıracaktır.
Sağlanan avantaj olarak değerlendirilen hususların sonuncusu ise Arktik kuşağında gerçekleşecek harekâtlar konusunda tecrübeye sahip bir diğer ülkenin daha NATO’ya katılımı olarak değerlendirilebilir. NATO, Arktik Bölgesi’ndeki savaşma yeteneğini arttırmak için iki yılda bir Norveç’in ev sahipliğini yaptığı “Soğuk Müdahale” tatbikatlarını icra etmektedir. 2022 yılında ilgili tatbikata 27 ülkeden yaklaşık 30.000 asker, 220 uçak ve 50’den fazla gemiyle katılım sağlanmıştı.
Finlandiya’nın NATO üyeliğinin yukarıda belirtilen olumlu katkıların yanı sıra olumsuz taraflarının da olacağı aşikardır. NATO üyeliği öncesinde bunun siyasi ve askeri sonuçları olacağını belirten Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in[10] bahsettiği sonuçlardan ikisi; Beyaz Rusya savaş uçaklarının Rus nükleer savaş başlıklarını taşıma yeteneğine sahip olacak şekilde geliştirilmesi ve İskender-M operasyonel-taktik füze sisteminin Beyaz Rusya Silahlı Kuvvetleri’ne teslim edilmesi olarak görülebilir.[11]
Üyelikle birlikte geçmişte NATO ile Rusya arasında ve Arktik Konseyi’nde arabulucu ve dengeleyici rolünü üstlenen Helsinki yönetimi, bu konumunu yitirmiştir. Ayrıca Finlandiya, Beyaz Rusya’da ve Kaliningrad Oblastı’ndaki “Alan Erişimini Engelleme ve Harekât Kabiliyetini Kısıtlama” yeteneklerinin birincil kapsama alanına girmiştir. Dolayısıyla olası gerginlikte ülke, Moskova’nın hedef alabileceği yakın hedeflerden biri olacaktır.
Sonuç olarak Rusya-Ukrayna Savaşı’yla birlikte güvenlik ihtiyacının arttığını değerlendirerek NATO’ya üye olmaya karar veren ve üyelik süreci bir yıldan az bir sürede neticelenen Finlandiya’nın NATO üyeliğinin ABD’nin Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in yaptığı gibi Putin’e teşekkür edilmesi gereken bir olay mı; yoksa farklı sonuçlar yaratacak bir gelişme mi olacağını zaman gösterecektir.
[1] Relations with Finland, NATO, https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49594.htm, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
[2] Dmitri Chirciu, “Rusya: Finlandiya’nın NATO’ya Üyeliğine Karşı Güvenliğimizi Sağlayacağız”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-finlandiyanin-natoya-uyeligine-karsi-guvenligimizi-saglayacagiz/2864254, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
[3] “Finland Becomes 31st Member of Nato in Brussels Ceremony”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/apr/04/finland-nato-member-brussels-ceremony, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
[4] “How Finland Joining Boosts NATO Defenses Against Russia”, The Defence Post, https://www.thedefensepost.com/2023/04/03/finland-nato-membership-russia/, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
[5] “NATO Defence Planning Process”, NATO, https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49202.htm, (Erişim Tarihi: 06.04.2023).
[6] Mehmet Hilmi Özdemir-Nursima Şahkulubey Baykal, Savunma Planlaması, Ferhat Pirinççi-Murat Yeşiltaş, der., SETA, Ankara 2022, s. 113.
[7] Mehmet Fatih Ceylan, NATO Geçmişi, Geleceği ve Günceli, Orion Kitabevi, Ankara 2022, s. 217.
[8] Elif Tektaş, “Baltıkların Anahtarı: Suwalki Koridoru”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/baltiklarin-anahtari-suwalki-koridoru/, (Erişim Tarihi: 06.04.2023).
[9] Joseph S. Bermudez Jr. vd., “The Ice Curtain: Modernization on the Kola Peninsula”, Center for Strategic&International Crisis, https://www.csis.org/analysis/ice-curtain-modernization-kola-peninsula, (Erişim Tarihi: 06.04.2023).
[10] Steven Erlanger-Johanna Lemola, “Despite Russian Warnings: Finland and Sweden Draw Closer to NATO”, The New York Times, https://www.nytimes.com/2022/04/13/world/europe/finland-sweden-nato-russia-ukraine.html, (Erişim Tarihi: 06.04.2023).
[11] Chris Jewers, “Russia is Set to Deploy More Nuclear Weapons in the Arctic after Finland Joined NATO: Analysts Say Putin will Escalate Tensions in an Attempt to Intimidate Europe and the West”, Mail Online, https://www.dailymail.co.uk/news/article-11940951/Russia-set-deploy-nuclear-weapons-Arctic-Finland-joined-NATO.html, (Erişim Tarihi: 06.04.2023).
