16 Kasım 2022 tarihinde Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan’ın Schengen bölgesine katılması yönünde görüş bildirmiştir. Komisyon, Sofya’nın etkili sınır gözetimi ve kontroller vesilesiyle güçlü bir hudut yönetimini uygulamaya koyduğunu belirtmiştir. Öte yandan Bükreş’in de yüksek kaliteli ve güçlü sınır yönetimine sahip olduğuna dikkat çekmiştir. Diğer aday Zagreb’in ise dış sınırlarının kontrollerinin temel hak yükümlülüklerine uygun olmasını sağlamak amacıyla gayret sarf ettiğini ifade etmiştir.[1]
Schengen, AB’ye üye ülkelerin vatandaşlarının blok içinde serbestçe dolaşabilmeleri anlamına gelmektedir. Bu bağlamda AB Komisyonu, bahsi geçen devletlerin sınır güvenliğini sağlama noktasındaki başarılarına vurgu yapmıştır. Avrupa Konseyi, Hırvatistan, Bulgaristan ve Romanya’nın Schengen bölgesine katılım oylamasını 8 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirecektir. Ayrıca Hırvatistan’ın katılım oylaması, muhtemelen Bulgaristan ve Romanya’dan ayrı olarak gerçekleşecektir.[2]
Üç ülke arasında Schengen’e katılma ihtimalinin en yüksek olan devletin Hırvatistan olduğu söylenebilir. Romanya ve Bulgaristan, AB’ye 2007 yılında üye olmuşken; Hırvatistan ise 2013 senesinde katılmıştır. Ancak buna rağmen Zagreb’in AB’yle olan bütünleşme sürecinin diğer iki devlete kıyasla daha hızlı geliştiği ifade edilebilir. Örneğin Hırvatistan, 2023 yılı itibarıyla AB para birimi olan avroyu kullanmaya başlayacaktır. Bu bağlamda AB’yle ekonomik bütünleşmesini de sağlayacaktır. Ancak Bulgaristan ve Romanya, avroya geçmemelerinin yanı sıra çeşitli iç problemler de yaşamaktadır. Bulgaristan, özellikle de son iki senedir “siyasi istikrarsızlıklarla” ön plana çıkmaktadır.
Mevzubahis durumun AB içindeki diğer ülkeler tarafından dikkate alındığı belirtilmelidir. Zira Avusturya, Hırvatistan’ın Schengen bölgesine katılımına desteğini dile getirirken; Romanya ve Bulgaristan’ın üyeliklerine karşı çıkmaktadır.[3] Bu bakımdan Schengen’e katılımı gerçekleşmesi muhtemel ülkelerin mevcut siyasi görünümlerinin belirleyici bir role sahip olduğu vurgulanmalıdır.
Üstelik Viyana ile Zagreb arasında enerji noktasında önemli anlaşmaların da olması, Hırvatistan’ın bakış açısını etkilemektedir. Bu kapsamda Avusturya ve Hırvatistan, 2022 yılının Kasım ayında Adriyatik’te LNG projesi konusunda bir ortaklık ilan etmişlerdir.[4] Hırvatistan, Balkanlar’da Yunanistan dışında LNG terminaline sahip tek ülkedir. Bundan dolayı Zagreb’in jeostratejik önemi artmıştır. Bu bağlamda Hırvatistan’ın Avrupa’nın enerji çeşitliliğinin ve güvenliğinin sağlanması noktasında ön plana çıktığı görülmektedir.
Hırvatistan’ın coğrafi konumu da dikkate alındığında, Avusturya için LNG lojistiği anlamında en makul seçenek olarak görüldüğü anlaşılmaktadır. Yani Zagreb ile Viyana arasındaki münasebetlerin çok boyutlu bir mahiyet içerdiği iddia edilebilir. Bahse konu olan durum hem Avusturya’nın hem de diğer AB ülkelerinin, Hırvatistan’ın Schengen bölgesine katılımına ilişkin bakışını etkilemektedir. Buna karşılık Viyana yönetiminin Bulgaristan ve Romanya’nın üyeliklerine ihtiyatla yaklaşmasının sebebi ise bu iki ülkeden yönelebilecek olası göç akımından kaynaklanıyor olabilir.
Öte yandan bu üç ülke arasında Schengen bölgesine katılma ihtimali en az olan devletin Bulgaristan olduğu ifade edilebilir. Bilhassa Bulgaristan’ın son iki yıldır adeta bir seçim döngüsüne kilitlenmiş olması, Avrupa’daki bazı başkentlerde soru işareti yaratmaktadır. Bu ülkeler arasında İsveç ve Hollanda da yer almaktadır. Bu nedenle Bulgaristan, Schengen’e katılım noktasında Hollanda’yı ikna edebilmek için temaslarını arttırmıştır. Bu doğrultudaBulgaristan İçişleri Bakanı İvan Demerdzhiev ve Dışişleri Bakanı Nikolay Milkov, 28-29 Kasım 2022 tarihlerinde Hollanda’nın Lahey kentine bir ziyaret gerçekleştirmiştir.[5]
Hollanda, İsveç ve Avusturya’nın, Bulgaristan ve Romanya’nın AB’nin dış sınırlarını koruyabileceğine şüpheyle yaklaştıkları ifade edilebilir. Zira Avusturya ve İsveç’te iktidara gelen yeni hükûmet, Avrupa’ya yönelik düzensiz göç konusunda katı tutuma sahiptir. Dahası Bulgaristan’ın göç konusunda bir “geçiş rotası” olması ve son aylarda bu sorunla başa çıkma noktasında soru işaretlerinin olması da bahsi geçen ülkelerin Sofya’nın Schengen bölgesine katılımına temkinli davranmasına yol açmaktadır.
Anlaşılacağı gibi, Sofya’nın AB içinde çeşitli ülkelerin muhalefetiyle karşılaşması, Zagreb ve Bükreş’e kıyasla Schengen bölgesine katılım şansını azaltmaktadır. Çünkü Bulgaristan’da yaşanan siyasi kriz, Sofya’nın AB’ye bütünleşme sürecini sekteye uğratmaktadır. Bu bağlamda Bulgaristan’ın Schengen üyeliğine blok içinde olumsuz bakan ülkeler bulunmaktadır. Bu realite, Sofya’nın Schengen sürecini erteleyebilir.
Sonuç olarak mevzubahis devletler arasında Schengen bölgesine katılma ihtimali en yüksek olan devletin Hırvatistan olduğu söylenebilir. Hırvatistan, diğer iki ülkeye göre hem ekonomik hem de siyasi anlamda istikrarlı bir görünüm sergilemektedir. Bu sebeple oylama öncesinde Hırvatistan’ın, Avusturya’nın ya da diğer ülkelerin muhalefetiyle karşılaşması beklenmemelidir. Hırvatistan’ın Schengen’e katılımı, Zagreb’in AB’yle bütünleşme sürecini hızlandıracaktır.
[1] “Making Schengen Stronger: Bulgaria, Romania and Croatia Are Ready to Fully Participate in the Schengen Area”, European Commission, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_6945, (Erişim Tarihi: 01.12.2022).
[2] “Hurdles Remain For Schengen Hopefuls Bulgaria and Romania”, EU Observer, https://euobserver.com/migration/156428, (Erişim Tarihi: 01.12.2022).
[3] Nikolaus J. Kurmayer-Zoran Radosavljevic, “Austria Backs Schengen For Croatia, Not Bulgaria”, Romania, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/austria-backs-schengen-for-croatia-not-bulgaria-romania/, (Erişim Tarihi: 01.12.2022).
[4] “Austria, Croatia, Bavaria Team Up For Adriatic LNG Project”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/austria-croatia-bavaria-team-up-for-adriatic-lng-project/, (Erişim Tarihi: 01.12.2022).
[5] Antonia Kotseva, “Bulgarian Ministers Visit Netherlands, Push for Schengen Membership”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/bulgarian-ministers-visit-netherlands-push-for-schengen-membership/, (Erişim Tarihi: 01.12.2022).
