6 Haziran 2022 tarihinde Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis, “Moldova’nın toprak bütünlüğünü ve devlet güvenliğini sağlamak için ek kaynaklar tahsis etme” niyetinde olduğunu açıklamıştır. Bu açıklamadan bir gün sonra Moldova Savunma Bakanı Anatoly Nosatıy iki günlük resmi ziyaret için Romanya’ya gitmiştir.
Nosatıy, Bükreş’te kaldığı süre boyunca Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis, Başbakan Nicolae Chuca ve Rumen mevkidaşı Vasile Dyncu ile görüşmüştür. Müzakerelerin ana konusu, Moldova Ordusu’nun modernizasyonu için Bükreş’in Kişinev’e ek kaynak tahsis etmesidir. Romanya’da bulunan çok sayıdaki büyük NATO eğitim sahalarını da ziyaret eden Nosatıy,[1] 3 Haziran 2022 tarihinde Moldova’nın tanklarının olmadığını, yeni silahlara ihtiyaç olduğunu ve ortaklarıyla savunma amaçlı tanksavar füzeleri ve insansız hava araçları satın almayı değerlendireceğini söylemiştir.[2]
Moldova’nın ülke savunması için silahlanma isteği, Rusya’nın 22 Nisan 2022 tarihinde Ukrayna’yı işgalinin ikinci aşamasında Odessa bölgesini ele geçirerek Transdinyester’e karadan bir koridor açmak için başlattığı operasyondan sonra gündeme gelmeye başlamıştır. Daha sonra Ukrayna Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mihail Podolyak, Moldova’nın her duruma hazırlıklı olmasını tavsiye etmiştir. Ayrıca Avrupalı ortaklarla var olan ilişkilerin iyileştirilmesi, orduyu modernize etmesi ve olası saldırılara karşı gerekli savunma ekipmanlarının hazırlaması gerektiğini söylemiştir. Ek olarak Ukrayna-Rusya Savaşı’nın Moldova’ya sıçrayabileceği konusunda tedirginliğini belirtmiştir.
ABD, Moldova’ya yardım sağlamaya hazır olduklarını açıklarken; İngiltere Savunma Bakanı ülkenin silahlandırılması gerektiğine vurgu yapmıştır. İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss, Moldova’nın “savunmasız bir devlet” olduğunu ve bu nedenle NATO standartlarına göre silahlanmış olması gerektiğini söylemiştir. Ayrıca ittifak üyelerinin bu konuda mutabık kalmaları durumunda Kişinev’e yeni silahlar sağlanacağını ve Moldova askerlerine bu silahları kullanmaları için eğitim verilebileceğini vurgulamıştır.
Moldova’nın silahlanmasını isteyen ülkelerin başında İngiltere gelmektedir. Moskova’nın bölge ülkeleri üzerinde oluşturduğu tehditten memnun görünen Londra, başta Moldova olmak üzere Doğu Avrupa ülkeleriyle bu tehdit üzerinden stratejik bir ilişki kurma fırsatı yakalamış durumdadır. Moldova’nın NATO standartlarında silahlara sahip olması gerektiğini belirten İngiltere, Moldova’ya yönelik Rus tehdidinin devam ettiğini söylemektedir.
Hem Moldova’da hem bu ülkenin güvenliğiyle ilgilenen devletlerde endişeler artmaktadır. Romanya ziyareti öncesinde konuya açıklık getiren Moldova Savunma Bakanı Nosatıy, profesyonel bir asker sıfatıyla Ukrayna’daki savaşı büyük bir trajedi olarak nitelendirdiğini, ancak şu ana kadar Rusya’nın Moldova’ya saldırma niyetini gösterecek hiçbir işaret olmadığını söylemiştir.
Ukrayna-Rusya Savaşı’yla ilgili son gelişmeleri değerlendiren Nosatıy, Doğu Ukrayna’daki çatışmaların Nikolaev ve Odessa yönünde genişlemediği sürece Moldova’yı savaşa dâhil etmekten söz edilemeyeceğini belirtmiştir. Ayrıca, askeri operasyonların Nikolaev-Odessa eksenine genişlemesi durumunda bunun Moldova topraklarını da etkileyebileceğini, bu tehlikeye yanıt vermek için daha aktif olunması gerekeceğini vurgulamıştır. Son olarak Moldova’ya saldırı olması durumunda Ordu’nun tüm potansiyelini kullanarak ülkesini savunacağını, ancak yine de Ordu’nun küçük ve yetersiz donanıma sahip olduğunu kabul ettiğini belirtmiştir.[3]
Moldova Ordusu’nun Rusya’nın herhangi bir saldırısı karşısında fazla direnemeyeceği bilinmektedir. Moldova Silahlı Kuvvetleri 6,5 bin askere sahiptir. Bu durum Kişinev’in olası saldırılara karşı endişelerini daha da artırmaktadır. Bilindiği üzere 1990’lı yıllarda Moldova Ordusu’nun Transdinyester bölgesi üzerinde kontrol sağlama çabası başarısız olmuştur. Taraflar arasında sağlanan ateşkesin ardından Moldova’nın temel görevi, bölgeyi güç kullanarak kontrol altına almak değil, Transdinyester Ordusu’na karşı güç dengesini korumakla sınırlı kalmak olmuştur.
Buna karşı Moldova’dan bağımsızlığını ilan eden Transdinyester’in Ordu güçlerinde 5 bin düzenli asker, 4 bin polis ve 3 bin ulusal muhafız gücü bulunmaktadır. Bunların toplamı Moldova Ordusu’nun iki katına tekabül etmektedir. Bu bağlamda Moldova’nın güç kullanarak tek başına Transdinyester bölgesini geri almak gibi bir amacının gündemde olmadığı söylenebilir.
Bunun yanında Transdinyester bölgesinde barış gücü adı altında 2 bine yakın Rus askeri görev yapmaktadır. Rus Ordusu tarafından eğitilen ve silah ihtiyaçları karşılanan Transdinyester güçleri, Moldova’nın bölge üzerinde kontrol sağlamasının önünde önemli bir engeldir. Bu durum kendi güvenliği için de tehdit oluşturabilecek bir konudur. Moldova’nın şu anki temel endişelerinden biri, “topraklarının savunulması” sorunudur.
Romanya, bu bağlamda Rusya’dan kaynaklanan tehdidin kendi sınırlarının yakınlarına kadar geldiğini düşünmektedir. Bu nedenden dolayı Moldova’yla askeri alanda daha kapsamlı yeni bir işbirliği yapmayı planlamakta ve Moldova’nın güvenliğini sağlamanın yollarını aramaktadır.
Moldova ile Romanya’nın kuracağı herhangi bir askeri işbirliğinin Rusya tarafından nasıl bir tepkiyle karşılanacağı sorusu merak edilmektedir. 2016-2020 yılları arasında Moldova Cumhurbaşkanlığı görevini yapan İgor Dodon, Romanya’dan silah alımı yapabileceğine dair gelişmeler üzerine açıklamalarda bulunmuştur; “Moldova hükümetinin askeri ve siyasi olarak ülkeyi Romanya’yla birleştirmeyi amaçladığını, dolayısıyla ülkeyi Ukrayna yolunda ilerlettiklerini” söylemiştir.[4] Dodon, görev yaptığı dönemlerde “mutlak denge politikası” ve “blok dışı statüsünün koruyucusu” olarak anılmıştır. Moldova’nın toprak bütünlüğünü korumak ve Rus tehdidini azaltmak için Moskova’yla yakınlaşmayı savunmuştur.
Muhalifliğiyle bilinen Dodon, Moldova’nın silahlandırılmasının ülkeyi hedef haline getireceğini söylemiştir. Benzeri düşünceler iktidarda ve Moldova’nın komşusu Romanya’da da mevcuttur.
Romanya Temsilciler Meclisi Başkanı Marcel Ciolacu, Moldova’nın askeri desteğe değil, sınır güvenliğine ihtiyaç duyduğunu söylemiştir. Moldova Meclis Başkanı İgor Grosu, Moldova’nın tarafsız bir devlet olduğunu, ancak bu tarafsızlığın korunması gerektiğini belirtmiştir.[5]
Moldova bir taraftan Anayasası’nda belirtilen “blok dışı” statüsünü koruyarak Rusya’nın dikkatini üzerine çekmemeye çalışmaktadır. Diğer taraftan bu statüye güvenerek ülkenin savunmasız bırakılmasından endişelenmektedir. Moldova’nın uzun zamandan beri NATO ve NATO üyesi ülkelerle sınırlı bir işbirliği söz konusudur. Fakat Kişinev bunun daha da ileriye gitmesinden endişelenmektedir.
Romanya, Moldova’yla aralarındaki tarihsel bağları ve komşuluk ilişkileri nedeniyle bu ülkenin güvenliğini sağlamak için koruyucu bir misyon üstlenmiştir. Öte yandan Moldova hükümetini bu konuda daha fazla zorlamaktan çekinmektedir. Moldova’nın silahlandırılması durumunda Rusya’nın Ukrayna konusunda gösterdiği tepkinin benzerini gösterebileceği düşünülmektedir. Moldova Savunma Bakanı bir taraftan ülkeye yönelik bir güvenlik endişesi olmadığını açıklarken, diğer taraftan böyle bir riskin ortaya çıkması ihtimaline karşı görüşmeler yapmaktadır. Ayrıca, en önemli ve zımni müttefiki olan Romanya’dan destek almaya çalışmaktadır.
Romanya ziyaretinde açık bir biçimde Moldova’ya silah verilmesi konusunda bir mutabakata varılmıştır. Ancak Nosatıy’a göre; asıl önemli olan Moldova’nın zor durumda kalması halinde Romanya ve diğer NATO üyesi ülkelerin Moldova’nın güvenliğini ne derece savunacakları sorusudur. Kişinev, askeri kabiliyetinin yetersizliğinden dolayı Rusya karşısında Ukrayna kadar direnemeyeceğini bilmektedir ve bu durumda Moldova’nın güvenliğini sağlamak için Ukrayna’ya yapılan silah yardımlarının yeterli olmayacağına inanmaktadır.
Moldova’nın önünde iki seçenek bulunmaktadır. Birincisi, Rusya’nın hedefi olmamak için “blok dışı” statüsünü korumanın yanında bazı silahlar edinmektir. İkincisi, Moldova’nın güvenliğinin tehdit altında kalması durumunda başta Romanya olmak üzere NATO’nun “gerçek bir güvenlik garantisi” vermesini beklemektir.
[1] “В Румынию с официальным визитом прибыл министр обороны Молдавии”, Regnum, https://regnum.ru/news/3612688.html, (Erişim Tarihi: 08.06.2022).
[2] “Молдавия хочет обсудить с партнерами закупку противотанковых ракет, Ria Novosti, https://ria.ru/20220603/moldaviya-1792980695.html, (Erişim Tarihi: 08.06.2022).
[3] Светлана Гамова, “Молдавская армия воевать не хочет”, https://www.ng.ru/cis/2022-06-06/1_8454_moldova.html, (Erişim Tarihi: 08.06.2022).
[4] “Додон заявил о подготовке военного присоединения Молдавии к Румынии”, Komsomolskaya Pravda, https://www.kp.ru/online/news/4780434/, (Erişim Tarihi: 08.06.2022).
[5] “Председатель парламента Румынии: «Молдова не нуждается в военной помощи»”, Nokta, https://nokta.md/predsedatel-parlamenta-rumynii-moldova-ne-nuzhdaetsya-v-voennoj-pomoshhi/, (Erişim Tarihi: 08.06.2022).
