2019 yılında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan Covid-19 virüsü, zamanla küresel bir salgına dönüşmüştür. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, salgın nedeniyle ölüm sayısı dünya çapında 5 milyona yaklaşmıştır.[1] Söz konusu salgın, birçok alanı olduğu gibi uluslararası ilişkileri de etkilemiştir. Bu krizde, devletler salgına cevap verebilme kapasitelerine göre ayrılmışlardır. Mevzubahis durum, özellikle bazı devletlerin diğerlerinden daha önce ve daha fazla sayıda aşı almasıyla ortaya çıkmıştır. Buna ek olarak aşıları geliştiren ülkeler, önceliği kendi vatandaşlarına vermişlerdir. DSÖ tarafından da eleştirilen durum, Kanada gibi kendi nüfusunun 5 katı kadar aşı alan ülkelerden kaynaklanmaktadır.[2]
Birçok ülke ise Covid-19 salgınını ikili ilişkileri güçlendirmek için fırsat olarak görmüştür. Sağlık diplomasisi olarak adlandırılan bu yöntemle ülkeler, Covid-19’a yönelik ekonomi, sağlık ve eğitim gibi konularda karşılıklı işbirliği yoluyla dış politikalarına olumlu katkı yapmak niyetindedir. Kanada ve Hindistan da bu ülkelere örnek gösterilebilir. İki ülke, salgını Kanada-Hindistan ilişkilerini güçlendirmek amacıyla kullanmaktadır. Bu durumun nedeni ise son yıllarda gerginleşen ikili ilişkileri tekrar pozitif bir gündeme oturtmaktır.
Kanada-Hindistan ilişkileri çok boyutludur. Bu boyutlardan ilki güvenliktir. Kanada için Hindistan, Asya-Pasifik bölgesinde Avustralya ve Japonya gibi ülkelerle işbirliği yaparak Çin’e karşı durabilecek bir aktördür.[3] İkili ilişkilerinin bir başka önemli boyutu ise ekonomidir. Hindistan ekonomisi, 2020 yılında dünyanın en büyük 6. ekonomisi olmuştur. 2019 senesinde Kanada ile Hindistan arasındaki ticaret hacmi, 10,1 milyar dolarken; 2020 yılında salgının etkisiyle azalarak 8,7 milyara düşmüştür.[4] Genel itibarıyla iki ülke arasında tarım, teknoloji, enerji, demiryolu, sivil havacılık, nükleer işbirliği, bilgi ve iletişim teknolojileri gibi bir çok alanda yapılmış ikili anlaşmalar bulunmaktadır.[5]
İkili ilişkiler, 2020 yılında Kanada Başbakanı Justin Trudeau’nun Hindistan’daki çiftçilerin yeni tarım yasalarına karşı protesto gösterileri konusundaki endişesini ifade etmesinin ardından gerilmiştir. Trudeau, Kanada’nın barışçıl göstericilerin yanında olduğunu belirtirken; Yeni Delhi, Trudeau’nun protestolar konusunda yanlış bilgilendirdiğini belirtmiş ve söz konusu ifadelerden duyduğu rahatsızlığı Kanada Büyükelçisi’ne iletmiştir.[6] Trudeau’nun bu çıkışının arkasında ise Kanada’da yaşayıp ağırlıklı olarak Trudeau’nun liderliğindeki Liberal Parti’yi destekleyen Hindistan kökenli Sih diasporası bulunmaktadır. Her ne kadar Sih-Kanadalılar ülkedeki nüfusun yalnızca %1’ini oluştursalar da ağırlıklı olarak Toronto ve Vancouver gibi siyasi açıdan önemli şehirlerde yaşamaları onları siyasi açıdan önemli kılmaktadır.[7] Ayrıca Hindistan’ın Punjab bölgesinde bağımsız bir devlet kurmak isteyen Pakistan destekli Halistan hareketinin Kanada’da güçlü olması ve bu hareketin zaman zaman Kanada’daki Hindulara saldırması ikili ilişkileri olumsuz etkileyen bir başka faktördür.[8]
Tüm bu olumsuzluklara karşın Hindistan ile Kanada arasında Covid-19 nedeniyle son yıllarda işbirliği artmıştır. Örneğin Hindistan, Kanada’yla 2 milyon dozluk AstraZeneca aşı anlaşması imzalamıştır. 500.000’lik ilk doz Hindistan’dan Kanada’ya 2021 yılının Mart ayında yollanmıştır. Aynı tarihlerde Hindistan Başbakanı Narendra Modi, mevkidaşı Trudeau’yla görüşerek Hindistan’ın Covid-19 aşısı konusunda Kanada’ya yardım etmeye devam edeceğini belirtmiştir. Trudeau ise Hindistan’ın ve özellikle Modi’nin liderliği sayesinde dünyanın Covid-19’u yenebileceğini belirtmiştir.[9] Bu gibi karşılıklı güven verici açıklamalar, iki ülke arasındaki buzların erimesi açısından önemlidir.
Bununla birlikte Kanada, Covid-19’dan en çok etkilenen ülkelerden biri olan ve sağlık sistemi çökme noktasına gelen Hindistan’dan gelen direkt uçuşları birkaç ay boyunca askıya almak zorunda kalmıştır. Söz konusu yasak, ancak 2021 yılının Eylül ayının sonlarında kalkmıştır.[10] Ottawa yönetimi, Hindistan’daki durumun kötüleşmesi üzerine Hindistan Kızıl Haç Derneği’ne 10 milyar dolar yardımda bulunmuş ve Hindistan’a koruyucu ekipman ile solunum cihazı gibi sağlık araçları temin etmiştir. Öyle ki Çin ve Pakistan gibi Hindistan’la dostane ilişkileri bulunmayan ülkeler bile, Covid-19 salgını döneminde Hindistan’a yardım etmeye hazır olduklarını belirtmişlerdir.[11]
Covid-19, küreselleşmenin de etkisiyle devletlerin global çapta bir salgınla tek başlarına baş edemeyeceklerini ve devletler arası işbirliğinin gerekliliğini göstermiştir. Salgın, pek çok olumsuz sonuç yaratsa da aynı zamanda son yıllarda gerilen Kanada-Hindistan ikili ilişkilerinin iyileşmesine yönelik bir fırsat yaratmıştır. Türkiye ile Yunanistan arasında 1999 yılında yaşanan deprem diplomasisi örneğinde olduğu gibi, Ottawa ile Yeni Delhi arasındaki yardımlaşma sayesinde ikili ilişkilerde gerginliğin yerini dayanışma almaktadır. Söz konusu yardımlaşma, yalnızca ülkeler arası değil; halklar arası bir köprü kurması bakımından da önemlidir. Sonuçta Covid-19 salgınına karşı yardım, yalnızca bir devlete değil; aynı zamanda ilgili devletin halkına yöneliktir. Bu durum ise politikacıların karar alırken dikkat etmeleri gereken bir faktör olarak karşılarına çıkacaktır.
Makalede yer alan görüşler, yazarın kişisel görüşleri olup, Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi’nin (ANKASAM) yayın politikasını yansıtmayabilir.
[1] “WHO Coronavirus (COVID-19) Dashboard”, World Health Organization, https://covid19.who.int/, (Erişim Tarihi: 08.10.2021).
[2] “WHO: Dünya Covid-19 Aşısında Feci Bir Ahlaki Çöküşün Eşiğinde”, BBC, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55710072, (Erişim Tarihi: 08.10.2021).
[3] Karthik Nachiappan, “Can Ottawa Get India Right?”, Open Canada-Canadian International Council, https://opencanada.org/can-ottawa-get-india-right/, (Erişim Tarihi: 08.10.2021).
[4] “Canada-India Comprehensive Economic Partnership Agreement Negotiations – Background information”, Kanada Hükümeti Resmi İnternet Sitesi, https://www.international.gc.ca/trade-commerce/trade-agreements-accords-commerciaux/agr-acc/india-inde/fta-ale/background-contexte.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 07.10.2021).
[5] “Canada-India Relations”, Kanada Hükümeti Resmi İnternet Sitesi, https://www.international.gc.ca/country-pays/india-inde/relations.aspx?lang=eng, (Erişim Tarihi: 08.10.2021).
[6] Abhijnan Rej, “India Warns Canada as the Trudeau Comments Threaten Relations”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2020/12/india-warns-canada-as-the-trudeau-comments-threaten-relations/, (Erişim Tarihi: 07.10.2021); Shubhajit Roy, “Canada’s Justin Trudeau Backs Farmers’ Protest; India Says Remarks ‘Ill-informed’”, The Indian Express, https://indianexpress.com/article/india/situation-is-concerning-canadas-justin-trudeau-backs-farmers-protests-7075085/, (Erişim Tarihi: 08.10.2021).
[7] Rupa Subramanya, “Rupa Subramanya: Trudeau’s India Comments put Liberal Electoral Calculus ahead of Canada’s Interests”, National Post, https://nationalpost.com/opinion/rupa-subramanya-trudeaus-india-comments-put-liberal-electoral-calculus-ahead-of-canadas-interests, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
[8] Dipanjan Roy Chaudhury, “Canadian Study Points to Close Pakistan-Khalistani Movement Link”, The Economic Times, https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/canadian-study-points-to-close-pakistan-khalistani-movement-link/articleshow/79542622.cms?utm_source=contentofinterest&utm_medium=text&utm_campaign=cppst, (Erişim Tarihi: 08.10.2021); Aditya Raj Kaul, “Indians in Canada Face Threats From Khalistani Groups for Supporting Farm Laws; Modi Govt Raises Issue”, News 18, https://www.news18.com/news/india/indians-in-canada-face-threats-from-khalistani-groups-for-supporting-farm-laws-modi-govt-expresses-concern-3439931.html, (Erişim Tarihi: 08.10.2021).
[9] “Canada Thanks India for Sending 500,000 Doses of Covid-19 Vaccines”, The Times of India, https://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/canada-thanks-india-for-sending-500000-doses-of-covid-19-vaccines/articleshow/81322753.cms, (Erişim Tarihi: 9.10.2021).
[10] “Direct Passenger Flights from India Resume as Canada Lifts Ban”, CP24, https://www.cp24.com/news/direct-passenger-flights-from-india-resume-as-canada-lifts-ban-1.5602335, (Erişim Tarihi: 10.10.2021); “Canada Announces Extension of Flight Ban from India as It Prepares for the Return of Direct Flights”, Kanada Hükümeti Resmi İnternet Sitesi, https://www.canada.ca/en/transport-canada/news/2021/09/canada-announces-extension-of-flight-ban-from-india-as-it-prepares-for-the-return-of-direct-flights.html, (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
[11] “Dünyada Hindistan Alarmı: Uluslararası Yardım Kampanyası Başlatıldı; Seyahatlere Kısıtlama Getirildi”, Euronews, https://tr.euronews.com/2021/04/28/dunyada-hindistan-alarm-uluslararas-yard-m-kampanyas-baslat-ld-seyahatlere-k-s-tlama-getir, (Erişim Tarihi: 10.10.2021); Muhammed Ali Buhari, “Hindistan, 20 Milyon Covid Vakasının Üstesinden Gelirken, Eski Ordu Sağlık Görevlilerini İşe Alıyor”, Canadian National Multilingual News Group, https://www.cnmng.ca/tr/as-india-tops-20m-covid-cases-it-recruits-ex-army-medics/language/english/bukharim/6539/, (Erişim Tarihi: 10.10.2021).
