Son dönemlerde Polonya ve Yunanistan’ın Almanya’ya karşı geliştirdikleri söylemlerde “savaş tazminatı” konusunu gündeme getirdikleri görülmektedir. Atina ve Varşova, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanya’sı tarafından işlenen savaş suçlarını gerekçe göstererek Berlin’den savaş tazminatı talep etmektedir.
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias, 5 Ekim 2022 tarihinde Varşova’da Polonyalı mevkidaşı Zbigniew Rau’yla bir araya gelmiş ve söz konusu görüşmenin Dışişleri Bakanları arasında uzun yıllar sonra gerçekleşen ilk ikili görüşme olduğunun altını çizmiştir. Ayrıca Dendias, Atina ile Varşova’nın tarihte dahil olmak üzere birçok şey paylaştıklarını ifade etmiş ve II. Dünya Savaşı’nda Yunanistan’ın maruz kaldığı Nazi işgali karşısında önemli rol oynayan Polonyalı atlet Jerzy Iwanow-Szajnowicz’e vurgu yapmıştır.[1]
Dahası Dendias, bahsi geçen görüşmede Almanya’nın Yunanistan’a savaş tazminatı ödemesi gerektiğini gündeme getirmiştir. Yunanistan Dışişleri Bakanı, bunun nedeni olarak da Almanya’nın I. ve II. Dünya Savaşı sırasındaki savaş suçlarını göstermiştir.[2]
Savaş tazminatı konusunda Yunanistan’ın pozisyonun daha net bir şekilde anlaşılabilmesi için tarihsel arka plana da bakılması gerekmektedir. 6 Nisan 1941 tarihinde Nazi Almanyası’nın Yunanistan’ı işgal etmesi, sorunun temelini oluşturmaktadır.
2019 yılın Nisan ayında Yunanistan Parlamentosu, büyük bir oy çoğunluğuyla Berlin’in Atina’ya savaş tazminatı ödemesini talep eden bir karar almıştır. Söz konusu karara göre Yunanistan, I. Dünya Savaşı için 9.2 milyar avro, II. Dünya Savaşı içinse 309.5 milyar avro savaş tazminatı talep etmektedir. Buna karşılık Almanya, 1960 yılında Yunanistan’a 115 milyon mark ödeyerek tüm yükümlülüklerini yerine getirdiğini düşünmektedir. Yunanistan Dışişleri Bakanlığı ise 2021 yılının Nisan ayında yaptığı açıklamada, savaş tazminatı meselesini Almanya’yla görüşme konusunda ısrarcı olduğunu açıklamıştır.[3]
1 Eylül 2022 tarihinde Varşova da II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası’nın işlediği savaş suçlarını gerekçe göstererek Berlin’den 1.3 trilyon dolar savaş tazminatı talep etmiştir. Almanya ise II. Dünya Savaşı’ndan sonraki yıllarda Doğu Bloku ülkelerine tazminat ödendiğini ve Polonya’nın sınırlar yeniden çizilirken doğuda kaybettiği toprakların Almanya’nın savaş öncesi topraklarından bazılarıyla telafi edildiğini savunmaktadır.[4] Berlin, Polonya’nın talebinden sonra söz konusu sorun hakkındaki görüşünün değişmediğini duyurmuş ve mevzunun kendileri için kapandığını ifade etmiştir.
Öncelikle Dendias’ın bu konuyu Polonyalı mevkidaşının yanında açması bir sürpriz olarak değerlendirilmemelidir. Polonya da yakın geçmişte II. Dünya Savaşı’nda Naziler tarafından işgal edilmesinden ötürü Almanya’dan tazminat talep etmiş ve Berlin yönetimi bunu reddetmiştir. Dolayısıyla Atina ve Varşova’nın Berlin’e karşı bu konuda ortak hareket etmek istedikleri görülmektedir. Özellikle de “müşterek tarih vurgusu”, Yunanistan ile Polonya’nın beraber hareket etmelerindeki en önemli sebeptir.
Anlaşılacağı üzere, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya ve Yunanistan’ın Nazi Almanyası’nın işgaline maruz kalmaları, tarafların ortak hareket etmesini bir anlamda zorunlu kılmaktadır.
Ayrıca Polonya Dışişleri Bakanı Rau, Yunan mevkidaşıyla yaptığı görüşmede, ülkesinin 3 Ekim 2022 tarihinde Almanya’ya gönderdiği diplomatik notaya resmi bir cevap beklediklerini belirtmiştir. Fakat 4 Ekim 2022 tarihinde Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Polonyalı mevkidaşıyla gerçekleştirdiği görüşmede, savaş tazminatı meselesinin Berlin açısından kapandığını söylemiştir.[5]
Yunanistan ve Polonya’nın Almanya’dan savaş tazminatı konusunda koordineli hareket ettiklerini gösteren bir başka delil ise Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ve Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis’in görüşmesi sırasında ortaya çıkmıştır.
27 Ekim 2022 tarihinde Scholz, Atina’ya resmi ziyaret gerçekleştirmiştir. Mevzubahis ziyaret sırasında Miçotakis, savaş tazminatı konusunu gündeme getirmiştir. Yunanistan Başbakanı, Almanya’ya Nazi işgalinden kalan zorunlu tazminatı geri ödeme çağrısında bulunmuş ve böylece sorun hakkındaki farklılıklar noktasında köprü kurulacağını belirtmiştir.[6] Ancak Scholz, söz konusu sorunun hukuki ve siyasi bakımdan kapandığını dile getirmiştir.[7]
Polonya ise Miçotakis-Scholz görüşmesinden bir gün sonra, Almanya’dan savaş tazminatına ilişkin açıklama yapmıştır. 28 Ekim 2022 tarihinde Polonya Dışişleri Bakanlığı, ülkenin II. Dünya Savaşı sırasında uğradığı maddi ve manevi kayıplardan ötürü Almanya’dan istediği tazminatların bir listesini yayımlamıştır. Polonya, 1,3 trilyon avroluk mali tazminata ek olarak Almanya’nın Naziler tarafından yağmalanan ve hâlâ Berlin’de tutulan kültürel eşyaları iade etmesi için “sistemik önlemler” almasını istemiştir. Ayrıca Polonya, Nazi işgalinin kurbanlarının yanı sıra ailelerinin uğradığı kayıp ve zararlar için tazminat ödenmesini talep etmiştir.[8]
Savaş tazminatı konusunda dikkat çeken nokta, Atina ve Varşova’nın zamanlama hususunda da birlikte hareket etmeleridir. Taraflar, özellikle de Alman Hükûmet yetkilileriyle yaptıkları görüşmelerden sonra peş peşe açıklama yapmaktadır. Bu bağlamda Polonya ve Yunanistan’ın söz konusu sorunu koordineli bir şekilde gündeme getirerek Almanya üzerinde baskı kurmak istedikleri öne sürülebilir.
Sonuç olarak her ne kadar Atina ve Varşova, savaş tazminatı konusunda birlikte hareket etse de olumlu bir yanıt almaları oldukça zordur. Atina ve Varşova, tek başlarına sonuç alabileceklerini düşünmedikleri için söz konusu sorun hakkında Berlin’e karşı güçlerini birleştirmektedir. Almanya ise her iki ülkeye de bahsi geçen sorunun çoktan çözüldüğünü belirterek pozisyonundan taviz vermemektedir. Ayrıca Alman ekonomisi gerek Covid-19 Salgını gerekse de Avrupa’da yaşanan enerji krizi sebebiyle ivme kaybetmiştir. Bu yüzden de Almanya’nın savaş tazminatı gibi ağır bir yükün altına girmesi beklenmemektedir.
[1] “Minister of Foreign Affairs Nikos Dendias’ Statements Following His Meeting with Polish Counterpart, Zbigniew Rau (Warsaw, 05.10.2022)”, Hellenic Republic Ministry of Foreign Affairs, https://www.mfa.gr/en/current-affairs/top-story/minister-of-foreign-affairs-nikos-dendias-statements-following-his-meeting-with-polish-counterpart-zbigniew-rau-warsaw-05102022.html, (Erişim Tarihi:28.10.2022).
[2] “Dendias: German War Reparations to Greece Still Remains Open”, Greek City Times, https://greekcitytimes.com/2022/10/11/dendias-german-war-reparations/, (Erişim Tarihi:28.10.2022).
[3] Aynı yer.
[4] Monika Scislowska, “Poland Demands $1.3 Trillion War Reparations from Germany”, Associated Press, https://apnews.com/article/poland-germany-world-war-ii-warsaw-49b0cf77745a7b1cabfaa884c3bf0035, (Erişim Tarihi:28.10.2022).
[5] “Poland Awaits Germany’s Official Response to WWII Reparations Claim”, The First News, https://www.thefirstnews.com/article/poland-awaits-germanys-official-response-to-wwii-reparations-claim-33573, (Erişim Tarihi:28.10.2022).
[6] “Scholz Condemns Challenges Against Greek Sovereignty”, Ekathimerini, https://www.ekathimerini.com/news/1196628/scholz-condemns-challenges-against-greek-sovereignty/, (Erişim Tarihi:28.10.2022).
[7] “Germany Shuts Down Greek Reparations Request”, Russia Today, https://www.rt.com/news/565475-greece-germany-reparations-dispute-nazis/, (Erişim Tarihi:28.10.2022).
[8] “Poland Lists Demands for WWII Reparations From Germany”, Russia Today, https://www.rt.com/news/565542-poland-reparations-germany-itemized-nazis/, (Erişim Tarihi:28.10.2022).
