26 Eylül 2022 tarihinde Kuzey Akım 1 ve 2 boru hatlarında meydana gelen sabotajlar, Avrupa güvenlik mimarisinde denizaltı altyapı korumasının stratejik önemini ortaya koymuştur. Bu olayın ardından Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), yalnızca klasik caydırıcılığa dayalı savunma refleksini değil; aynı zamanda deniz tabanına kadar inen çok katmanlı gözetleme ve müdahale yetkinliklerini geliştirme arayışına girmiştir. Bu çerçevede Temmuz 2025 tarihinde NATO Araştırma Gemisi NRV Alliance’ın Baltık Denizi’nde gerçekleştirdiği Anchor Alert sistemi denemesi, yalnızca teknik bir ilk değil, aynı zamanda askeri-sivil deniz altyapısının korunması açısından doktrinel bir dönüşümün işaretidir.[i]
Anchor Alert sistemiyle birlikte ilk kez bir gemi çapası, deniz tabanına çarptığı anda akustik izinden tanımlanarak NATO’nun uyarı sistemine dâhil edilmiştir. Bu gelişme, yalnızca Baltık Denizi’ndeki boru hatları veya kablolar için değil; Doğu Akdeniz, Güney Çin Denizi ve Kuzey Kutbu gibi stratejik öneme haiz bölgelerdeki altyapı güvenliği için de dönüştürücü bir kapasitenin öncüsüdür.
Anchor Alert sistemi, denizaltı altyapılarını korumak amacıyla geliştirilen çok katmanlı bir gözetim mimarisi olup deniz tabanına yerleştirilmiş akustik sensörler, AIS verileri ve uydu radarları gibi heterojen kaynaklardan gelen bilgileri tek bir akışta birleştirerek analiz etmektedir. Ancak bu tür bir sistemin başarısı, zaman uyumluluğu (temporal coherence) adı verilen hassas bir koordinasyona bağlıdır. Farklı teknolojik altyapılardan gelen veriler arasında birkaç saniyelik bir senkronizasyon hatası dahi yaşansa, şüpheli bir gemi hareketi yanlış eşleştirilebilir veya tamamen gözden kaçabilir. Bu da örneğin bir sabotaj teşebbüsünün tespit edilmesini imkânsız hâle getirebilir. Dolayısıyla zaman uyumu, bu sistemin teknik başarısından çok operasyonel güvenilirliğini doğrudan etkileyen bir güvenlik açığı hâline gelmektedir.
NATO, bu riski ortadan kaldırmak için STANAG 4817 gibi standartlara başvurarak CWIX ağını kullanmakta, sabit ve mobil sensörler arasında zaman damgalarını senkronize etmektedir. Ancak sistemin artan karmaşıklığı, mevcut protokollerin sınırlılıklarını da göz önüne sermektedir. Gelecekte kuantum zamanlama sistemlerinin (quantum timing systems) NATO altyapısına entegre edilmesi, bu problemi milisaniye seviyesinde çözme potansiyeli taşımaktadır. Bu tür ileri zaman senkronizasyonu sistemlerinin yaygınlaşması, sadece askeri alanda değil; NATO ile müttefik ülkeler arasında veri paylaşımı ve uyarı sistemlerinin eşgüdümü bakımından da dönüştürücü olabilir.
Zaman uyumluluğunun sağlanamaması durumunda ise NATO’nun erken uyarı sistemleri zayıflayabilir, hukuki ve diplomatik hesap verilebilirlik sorunları doğabilir. Örneğin, sabit sensör verisiyle şüpheli gemi arasında zaman farkı olduğu tespit edilirse, olayın failine ilişkin delil zinciri kırılabilir. Bu da yalnızca operasyonel değil; adli ve siyasi sonuçlar doğurabilir. Bu bağlamda zaman uyumluluğu yalnızca teknik bir sorun değil; stratejik bir güvenilirlik testi olarak da değerlendirilmektedir.
NATO’nun Anchor Alert benzeri çok kaynaklı algılama sistemlerinde zaman senkronizasyonunu sağlamak için yeni nesil zaman yönetimi protokollerini, yapay zekâ destekli veri önceliklendirme algoritmalarını ve kuantum teknolojilerini gündemine alması beklenmektedir. Bu gelişmeler, sistemin sadece altyapı koruma değil; diplomatik caydırıcılık kapasitesini de artıracak şekilde evrilmesine zemin hazırlayabilir.
Anchor Alert sisteminin teknik başarısı, sadece akustik verilerin kalitesi ya da algoritmaların doğruluğuna değil, aynı zamanda uluslararası hukuka uyum kapasitesine de bağlıdır. Özellikle deniz hukukunun temel kaynağı olan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) çerçevesinde, özel ekonomik bölgelerde (EEZ) yürütülen faaliyetlerin niteliği, kıyı devletinin rızasına tabidir. Anchor Alert gibi sistemler ise tam da bu gri alanda yer almaktadır; çünkü kullanılan sensörler bir yandan sivil bilimsel araştırma kisvesi taşıyabilirken, öte yandan askerî istihbarat toplama veya sabotaj tespiti gibi faaliyetleri de mümkün kılabilmektedir. Bu durum, sistemin ikili kullanım (dual-use) niteliğini gündeme getirmekte ve hukuki hassasiyetleri artırmaktadır.
NATO, bu potansiyel ihlalleri önlemek adına Anchor Alert’in kurulumunu yalnızca üyelerinin açık rızasıyla gerçekleştirmekte ve genellikle gizli ikili mutabakatlarla yasal zemini sağlamlaştırmaktadır. Ancak bu yaklaşım, özellikle müttefik olmayan ülkeler açısından şeffaflık ve egemenlik tartışmalarını da beraberinde getirebilir. Gelecekte NATO’nun bu tür faaliyetlerine karşı, kıyı devletlerinden UNCLOS ihlali iddiasıyla diplomatik protestolar veya uluslararası mahkemelerde yargı başvuruları gündeme gelebilir. Özellikle Arktik, Doğu Akdeniz ve Güney Çin Denizi gibi çok taraflı anlaşmazlıkların yaşandığı alanlarda, dual-use sensörlerin varlığı bölgesel gerginliği tırmandırabilir.
NATO’nun bu alandaki yasal uyum kapasitesi, sadece pasif uyumla sınırlı kalmayabilir. Yeni uluslararası normların oluşmasına katkı sağlama, sensörlerin şeffaf kayıt ve paylaşım protokollerine bağlanması, hatta bazı özel bölgelere ilişkin çok taraflı gözlem rejimlerinin kurulması gibi adımlar, ittifakın hem teknik hem diplomatik meşruiyetini güçlendirebilir. Ayrıca, dual-use teknolojilerin denetlenebilirliğini artıracak blokzincir (blockchain) temelli doğrulama sistemlerinin kullanımı da ilerleyen dönemde tartışmaya açılabilir.
Anchor Alert gibi sistemler yalnızca teknolojik değil; hukuki sınırların da test edildiği yapılardır. NATO, bu sistemlerin yaygınlaşmasını sürdürülebilir kılmak istiyorsa, UNCLOS rejimiyle uyumlu bir sensör politikası, şeffaf veri yönetimi ve rıza esaslı diplomasiye dayalı bir mimari geliştirmek zorundadır. Aksi takdirde bu tür sistemler, altyapı güvenliğini artırırken bölgesel güven krizlerini tetikleyebilecek stratejik kırılganlık alanlarına dönüşebilir.
Anchor Alert sisteminin Baltık Denizi’ndeki ilk başarılı uygulaması, NATO açısından yalnızca teknik bir atılım değil; aynı zamanda jeostratejik projeksiyonun yeni bir enstrümanı olarak da değerlendirilebilir. Sabotaj tespit kapasitesiyle kritik altyapıların korunmasını sağlayan bu sistemin, enerji hatlarının, fiberoptik kabloların ve veri merkezli diplomatik altyapıların yoğunlaştığı diğer stratejik su altı bölgelerine yayılması ihtimali son derece güçlüdür.
Arktik bölgesi, bu yayılımın en muhtemel hedeflerinden biridir. Küresel ısınmayla birlikte buzulların erimesi, yeni ticaret rotaları ve deniz altı kablo güzergâhlarının açılmasına neden olurken; aynı zamanda bölgedeki Rus ve Çin denizaltı hareketliliğini artırmıştır. Bu bağlamda NATO, Anchor Alert benzeri sistemlerle Arktik’te hem altyapı güvenliği sağlayabilir hem de bu faaliyetleri üzerinden stratejik gözetim kapasitesini kurumsallaştırabilir.
Doğu Akdeniz, enerji keşifleri ve boru hattı projeleriyle jeopolitik bir düğüm noktası haline gelmiştir. Ancak bölgede Türkiye, Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve İsrail gibi aktörler arasında yaşanan yetki alanı ihtilafları, Anchor Alert tarzı gözetleme sistemlerinin konuşlandırılmasını daha karmaşık hale getirmektedir. Yine de NATO’nun müttefikleri arasında koordineli bir mutabakat zemini yaratması hâlinde bu sistemler sabotajlara karşı erken uyarı işlevi görerek enerji güvenliği alanında caydırıcılığı artırabilir.
Tüm bu bölgelerde Anchor Alert benzeri sistemlerin yayılması, yalnızca askeri caydırıcılık açısından değil; aynı zamanda enerji diplomasisinin güvencesi, siber-fiziksel tehditlere karşı direncin artması ve normatif güvenlik işbirliklerinin tesisi bakımından da önem taşımaktadır. Ancak bu yayılımın başarılı olabilmesi için, veri paylaşımı, müttefikler arası senkronizasyon ve bölgesel güçlerin hassasiyetlerine saygı gibi unsurların gözetilmesi elzemdir.
Anchor Alert, gelecekte yalnızca Baltık’ta değil; çok kutuplu güvenlik rekabetinin yaşandığı bu sıcak bölgelerde de NATO’nun görünmez ama etkili varlığını temsil edebilir. Böyle bir senaryo, ittifaka hem operasyonel hem normatif bir güç kazandırmakla birlikte bölgesel tepkiler ve stratejik hesap hataları gibi riskleri de beraberinde getirebilir. Bu nedenle Anchor Alert’in yayılımı yalnızca bir teknoloji transferi değil; bir jeopolitik pozisyon alma hamlesi olarak da okunmalıdır.
Sonuç olarak NATO’nun Anchor Alert sistemiyle başlattığı yeni nesil akustik gözetim atılımı, klasik askeri kabiliyetlerden farklı olarak yüksek teknoloji, diplomasi ve hukuk arasında karmaşık bir etkileşim zemini yaratmaktadır. Bu sistemin başarılı bir şekilde veri birleştirme (sensor fusion) ve zaman uyumluluğu (temporal coherence) problemlerine yanıt vermesi, gelecekte deniz altı güvenliği konusunda yeni bir normatif düzlemin oluşmasına kapı aralayabilir. Ancak sistemin başarıya ulaşması ve geniş ölçekte benimsenmesi, yalnızca teknik doğruluk değil; aynı zamanda müttefikler arası güven, veri egemenliği anlayışı ve uluslararası deniz hukuku normlarıyla uyum gibi çok boyutlu koşullara bağlı olacaktır.
NATO’nun önümüzdeki dönemde veri senkronizasyonundaki milisaniyelik kaymaları minimize edebilmek amacıyla kuantum zamanlama teknolojilerini Anchor Alert sistemine entegre etmesi mümkün görünmektedir. Özellikle kuantum saatler ile sensörlerin anlık senkronizasyonunun sağlanması, yalnızca Baltık Denizi gibi görece kontrollü alanlarda değil; Arktik’in kutupsal zorlukları veya Doğu Akdeniz’deki yoğun trafik alanlarında da sistemin güvenilirliğini artırabilir. Bu tür teknolojik derinleşmenin, beraberinde NATO üyesi ülkeler arasında standart zaman protokolleri ve veri paylaşım normları oluşturulmasına da zemin hazırlayabileceği düşünülmektedir.
Ayrıca yapay zekâ destekli davranışsal analiz sistemlerinin sensor fusion mimarilerine entegre edilmesiyle birlikte, Anchor Alert benzeri platformların reaktif değil proaktif hale gelmesi olasıdır. Yani yalnızca halihazırdaki saldırı veya sabotajları tespit etmekle kalmayıp şüpheli davranış modellerini önceden öngörebilen ve bu sinyalleri merkeze otomatik ileten bir sistem inşa edilebilir. Bu durum, NATO’nun sadece bir askeri ittifak değil; veri merkezli bir gözetim ve erken uyarı platformu olarak da kurumsallaşması anlamına gelebilir.
Ancak bu teknolojik evrim, aynı zamanda diplomatik ve hukuki tartışmaları da gündeme taşıyacaktır. Anchor Alert sisteminde kullanılan sensörlerin dual-use (ikili kullanım) karakteri, onları yalnızca bilimsel birer cihaz olmaktan çıkarıp istihbarat aracı haline getirmektedir. Dolayısıyla bu sensörlerin kıyı devletlerin Münhasır Ekonomik Bölgeleri (EEZ) içinde konuşlandırılması, UNCLOS kapsamında yeni yorum ihtiyacını doğurabilir. Mevcut durumda NATO, bu sensörleri yalnızca üye devletlerin rızasıyla yerleştirse de gelecekte bölgesel krizlerin yoğunlaştığı alanlarda onay süreçlerinin ulusal güvenlik gerekçeleriyle hızlandırılması veya askıya alınması gibi istisnai uygulamalar tartışmaya açılabilir.
Böyle bir senaryoda, NATO ile üçüncü taraf ülkeler (örneğin Çin, Rusya, İran) arasında deniz altı egemenliği ve siber-fiziksel tehditlerin tanımı konusunda yeni diplomatik gerilimler oluşabilir. Özellikle Güney Çin Denizi’nde Çin’in kendi deniz altı kablo ağlarını “egemenlik hakkı” olarak tanımlaması, Anchor Alert benzeri sistemlerin bu bölgedeki konuşlandırılması durumunda jeopolitik tırmanma riski barındırabilir. Bu tür durumlar, sadece teknik düzeyde değil; stratejik iletişim ve ittifak diplomasisi açısından da NATO’yu sınavla karşı karşıya bırakacaktır.
Bununla birlikte Anchor Alert sisteminin jeostratejik yayılım potansiyeli, NATO’nun klasik askeri mevcudiyetinden farklı olarak altyapı güvenliği üzerinden yeni bir caydırıcılık doktrini geliştirmesine imkân tanımaktadır. Bu bağlamda sistem, yalnızca saldırıları tespit eden bir yapı değil; aynı zamanda müttefiklere “sizi izliyoruz, koruyoruz ve raporluyoruz” mesajı veren bir psikolojik güvenlik mimarisi olarak da işlev görebilir. Bu tür bir sistemin, özellikle enerji boru hatları ve fiber kablolar gibi sivil altyapılara yönelen hibrit tehditlere karşı daha sürdürülebilir ve sürekli gözetim temelli bir yanıt üretmesi olasıdır.
Anchor Alert gibi platformların uzun vadede Avrupa Birliği, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) ya da Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QUAD) gibi NATO dışı yapıların güvenlik mimarileriyle de entegre edilebileceği düşünülmektedir. Bu tür bir çoklu sistem entegrasyonu, NATO’yu yalnızca askeri bir yapı değil; aynı zamanda altyapı ve veri güvenliğinde küresel bir aktör haline getirebilir. Ancak bu durum, NATO içinde de yeni tartışmaları gündeme getirebilir. Çünkü veri, sensör ve uyarı sistemlerinin hangi müttefik tarafından, ne amaçla ve ne ölçüde kullanılacağı konusu, ittifak içi güç dengeleri ve güven sorunsallarını da beraberinde getirebilir.
Sonuç olarak Anchor Alert sisteminin başarıyla uygulanması, NATO’nun kritik altyapı güvenliğinde teknolojik kapasite kazanımının ötesine geçerek, jeopolitik pozisyonlama, hukuki esneklik, diplomatik manevra alanı ve normatif düzen kurma kabiliyeti açısından da dönüştürücü bir rol oynayabilir. Bu sistemin gelecekteki evrimi, yalnızca askeri bir zorunluluk değil; aynı zamanda çok boyutlu bir uluslararası politika aracına dönüşmesi açısından da dikkatle izlenmelidir.
[i] “CMRE – Centre for Maritime Research and Experimentation”, Anchor Alert – NRV Alliance detects undersea threats in Baltic first, https://www.cmre.nato.int/anchor-alert-nrv-alliance-detects-undersea-threats-in-baltic-first/, (Erişim Tarihi: 02.08.2025).
