Bir dönem Peru’da “yoksulların başkanı” olarak anılan Pedro Castillo’nun on bir yıldan fazla hapis cezasına çarptırılması, ülkenin siyasal seyrinde son derece kritik bir döneme işaret etmektedir. Peru Yüksek Mahkemesi’nin 27 Kasım 2025 tarihli kararı, Castillo’yu Aralık 2022 tarihinde ulusal yasama organını feshetme ve kararname yoluyla yönetme teşebbüsüyle bağlantılı olarak “isyan girişimi için komplo kurmak” suçundan mahkûm etmiştir. Bu girişim, geniş kesimler tarafından bir “otogolpe”, yani kendi kendine darbe girişimi olarak değerlendirilmiştir.[i]
Castillo’nun geçmişi ve siyasal yükselişi, hem başkanlığının hem de nihai çöküşünün nasıl algılandığını derinden şekillendirmiştir. Mütevazı kökenlere sahip bir kırsal ilkokul öğretmeni ve sendikacı olan Castillo, herhangi bir eski ve köklü bir siyasi deneyimi olmaksızın 2021 seçimlerini kazanarak Peru siyasetinde kurulu düzene karşı bir tepkinin temsilcisi hâline gelmiştir. Halk ile yakın temaslara sahip olan Castillo, halkın arasından biri imajını seçim dönemi boyunca siyasi karakteri haline getirmiştir. Seçmen tabanı ağırlıkla ülkenin kırsal ve yoksul bölgelerinde yaşayan kesimlerden oluşmuş; bu sınıfsal temelli toplumsal yarılma, Castillo’nun görevi boyunca Kongre ile yaşadığı gerilimlerin de ana eksenini belirlemiştir.[ii]
Aralık 2022’ye gelindiğinde Castillo, yolsuzluk iddiaları eşliğinde üçüncü bir azil süreciyle karşı karşıya kalmış ve bunun üzerine Kongre’nin feshedildiğini, yargının geçici olarak askıya alındığını ve ülkeyi kararnameyle yöneteceğini ilan etmiştir. Bu hamlenin hemen ardından Kongre aynı gün kendisini görevden almış; Castillo, bir dış temsilciliğe sığınma talebinde bulunmak üzereyken gözaltına alınmış ve hükümeti birkaç saat içinde tamamen çökmüştür.[iii]
Hakkında açılan davada savcılar başlangıçta isyan, yetkiyi kötüye kullanma ve kamu düzenini bozma suçlamalarıyla otuz dört yıla kadar hapis cezası talep etmişlerdir.[iv] Ancak Mahkeme, Castillo’yu yetkiyi kötüye kullanma ve kamu düzenini bozma suçlamalarından beraat ettirmiş, yalnızca “isyan komplosu” suçundan mahkûm ederek cezayı önemli ölçüde düşürmüştür. Hapis cezasına ek olarak Castillo’nun iki yıl süreyle kamu görevi yapması yasaklanmış ve sanıklarla birlikte tazminat ödemesine hükmedilmiştir.
Karar yalnızca Castillo’yu değil, onun eski bakanlarını da etkilemiştir. Eski Başbakan dâhil olmak üzere bazı bakanlar aynı cezaya çarptırılmış; bu isimlerden biri olan Betssy Chávez’in bir yabancı devletin büyükelçiliğine sığınması, Peru’nun ilgili ülkeyle diplomatik ilişkilerini kesmesine yol açmıştır. Bu durum, Castillo davasının yalnızca iç siyaset açısından değil, bölgesel diplomatik dengeler bakımından da sonuçlar doğurduğunu göstermektedir.[v]
Bu gelişmeler, Peru’nun son yıllarda neredeyse tüm eski devlet başkanlarının yolsuzluk, yetki aşımı veya anayasal ihlallerle yargılanmış ya da mahkûm edilmiş olmasıyla birlikte değerlendirildiğinde ülkenin kurumsal zayıflığını ve siyasal istikrarsızlığını çok daha görünür kılmaktadır. Devlet başkanlarının sık aralıklarla görevden alınması, yargılanması veya hapse atılması, siyasal sistemin istikrar üretemediğini ve yürütme-yasama arasındaki dengenin kurumsal güvencelerden yoksun olduğunu göstermektedir. Bu tablo aynı zamanda Latin Amerika’nın daha geniş bağlamında değerlendirildiğinde, temsil krizi, kurumsal güvensizlik ve toplumsal eşitsizlik temelli siyasal gerilimlerin tekrarlayan doğasını gözler önüne sermektedir. Kurumsal düzeni koruma adına verilen mahkûmiyet kararları hukukun üstünlüğü açısından olumlu görünebilir; ancak sosyo-ekonomik olarak dışlanmış kesimler açısından bu tür kararların “elit intikamı” biçiminde algılanma riski yüksektir. Bu durum, devlet ile halk arasındaki temsil bağını daha da zayıflatmakta ve demokratik meşruiyeti aşındırmaktadır.
Böyle bir siyasal döngünün Peru’nun dış politika kapasitesini, uluslararası güvenilirliğini ve ekonomik ortaklar nezdindeki öngörülebilirliğini zedelediği açıktır. Siyasi krizlerin diplomatik güzergâhlara ve bölgesel ilişkiler ağına hızla sirayet etmesi, Latin Amerika’da iç siyaset ile dış politika arasındaki geçirgenliği bir kez daha ortaya koymaktadır.[vi]Daha derin teorik düzeyde Castillo davası, biçimsel demokratik kurumların yani anayasa, kuvvetler ayrılığı, hukukun üstünlüğü, maddi toplumsal taleplerle yani eşitsizlik, temsil, katılım ile nasıl çatışabildiğinin güçlü bir örneğidir. Toplumsal dışlanma giderilmediği sürece kurumsal meşruiyetin zayıflaması kaçınılmazdır; kurumsal meşruiyet zayıfladığında ise siyasal aktörlerin anayasal sınırları aşma eğilimleri artmakta, bu da krizleri derinleştirmektedir. Yargısal kararlar hukuki bir sonuç üretse de toplumsal yarılmaları çözmeye tek başına yetmemektedir.
Bu nedenle Castillo’nun mahkûmiyeti bir dönemin kapanışı olmaktan çok Peru’nun daha karmaşık ve muhtemelen daha kutuplaşmış bir siyasal evreye girdiğinin işareti olarak görülmelidir. Eşitsizlikleri azaltan, temsil mekanizmalarını güçlendiren, bölgesel-kültürel dengesizlikleri gideren ve kurumlara güveni yeniden tesis eden kapsamlı reformlar yapılmadığı sürece Castillo’yu iktidara taşıyan toplumsal dinamikler varlığını korumaya devam edecektir.
[i] “Peru’s ousted ‘president of the poor’ gets 11-year sentence for rebellion”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2025/nov/27/perus-ousted-president-of-the-poor-gets-11-year-sentence-for-rebellion, (Erişim Tarihi: 28.11.2025).
[ii] “Former Peru President Pedro Castillo sentenced to 11.5 years in prison”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2025/11/27/former-peru-president-pedro-castillo-sentenced-to-11-5-years-in-prison (Erişim Tarihi: 28.11.2025).
[iii] “Former Peruvian President sentenced to 11 years in prison for attempting coup”, EFE, https://efe.com/en/latest-news/2025-11-27/former-peruvian-president-sentenced-to-11-years-in-prison-for-attempting-coup/, (Erişim Tarihi: 28.11.2025).
[iv] Aynı Yer
[v] Aynı Yer
[vi] “Former Peruvian President Pedro Castillo sentenced for conspiracy”, The Telegraph, https://www.thetelegraph.com/news/world/article/former-peruvian-president-pedro-castillo-21211484.php (Erişim Tarihi: 28.11.2025).
