Kazakistan, Orta Asya ülkeleri içerisinde reform süreçleriyle ön plana çıkan bir devlettir. Bu reformların en önemli amacı ise Kazak halkına müreffeh bir gelecek yaratmaktır. Bu kapsamda liberalleşme adımları atan Astana yönetimi, doğrudan yabancı yatırım çekmeye de büyük önem vermektedir. Buna karşılık Körfez ülkeleri ise Orta Asya’ya yönelik yatırımlar yapmakta ve bölge ülkeleriyle geliştirdikleri münasebetler çerçevesinde mühim ekonomik kazanımlar elde etmektedir. Dolayısıyla Körfez ülkeleri ile Orta Asya cumhuriyetleri arasındaki ilişkilere bakıldığında, karşılıklı saygıya dayalı, kazan-kazan mantığı üzerinden şekillenen pragmatik işbirliklerinin geliştiği görülmektedir. Kazakistan-Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ilişkilerinin doğasında da her iki tarafın da çıkarlarına uygun bir işbirliği modeli yatmaktadır. Bu nedenle de Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Kasım-Cömert Tokayev’in 16-19 Ocak 2023 tarihlerinde gerçekleştirdiği Abu Dabi ziyareti incelenmeye değerdir.[1]
“Sürdürülebilir Kalkınma Haftası” kapsamında BAE Devlet Başkanı Mohammed bin Zayed Al Nahyan’ın konuğu olarak Abu Dabi’ye giden Sayın Tokayev, önce mevzubahis etkinliğe katılmış ve daha sonra da BAE’li mevkidaşıyla bir araya gelmiştir. Son derece yapıcı bir atmosferde gerçekleşen liderler arasındaki görüşmede Sayın Tokayev, Kazakistan’ın BAE pazarına organik tarım ürünleri üretmeye ve tedarik etmeye hazır ve istekli olduğunu söylemiştir. Ayrıca Sayın Tokayev, BAE firmalarını gıda endüstrisi başta olmak üzere ülkesine yatırım yapmaya davet etmiştir.[2]
Nahyan ise 30 yılı aşkın bir süredir devam eden güçlü BAE-Kazakistan ilişkilerinin 1992 senesinde iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana karşılıklı anlayış üzerine inşa edilmesi nedeniyle güçlendiğini söyleyerek taraflar arasında uzun vadeli stratejik ortaklık kurmak amacıyla 2021 yılının Ekim ayında imzalanan anlaşmanın enerji başta olmak üzere ticaret, uzay vb. alanlarda büyük fırsatlar sunduğunu dile getirmiştir.[3]
Anlaşılacağı üzere, iki ülke de ekonomik işbirliğini ön plana çıkarmaktadır. Bu kapsamda liderler arasındaki görüşmede 2022 senesinde ikili ilişkilerdeki ticaret hacminin 600 milyon dolara ulaştığı vurgulanmış ve bu rakamın 1 milyar dolar seviyesine çıkarılması hedefi benimsenmiştir.[4] Tüm bunların yanı sıra Astana-Abu hattındaki münasebetlerin geliştirilmesi maksadıyla taraflar arasında dokuz farklı mutabakat zaptı imzalanmıştır. İmzalanan belgeler şunlardır:[5]
- Stratejik Yatırım Projelerine İlişkin Ortak Deklarasyon
- Kazakistan Sanayi ve Altyapı Geliştirme Bakanlığı ile BAE Genel Sivil Havacılık Otoritesi Arasında Mutabakat Zaptı
- Kazakistan Enerji Bakanlığı ile Kazakistan Yatırım Geliştirme Fonu ve BAE’li Masdar Şirketi Arasında İlkeler Anlaşması
- KIDF ile Masdar Firması Arasında İşbirliği Anlaşması
- Kazakistan ve Abu Dabi Limanlarının Sanayi ve Altyapı Geliştirme Bakanlığı Arasında Karşılıklı Mutabakat Zaptı
- Kazakistan’dan KasMunaiGas ile Abu Dabi Limanları Arasında Stratejik İşbirliği Anlaşması
- Kazakistan Sağlık Bakanlığı ile BAE Sağlık ve Önleme Bakanlığı Arasında Sağlık Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat ve İşbirliği Muhtırası
- Kazakistan Kamu Yönetimi Akademisi ile BAE Anwar Gargash Diplomatik Akademisi Arasında Karşılıklı Mutabakat Zaptı
- Kazakistan Cumhurbaşkanı Arşivi ile BAE Milli Kütüphanesi ve Arşivleri Arasında Anlaşma
Yukarıdaki anlaşmalara bakıldığında, tarafların stratejik ortaklık düzeyinde işbirliği geliştirme noktasında kararlı olduğu söylenebilir. Ayrıca Masdar firmasının ön plana çıkması, Kazakistan’da yenilenebilir enerji sektörüne ilişkin yürütülecek projelerde BAE’li firmaların ön plana çıkacağına işaret etmektedir. KasMunaiGas ve Abu Dabi Limanları arasındaki işbirliği ve altyapı projeleri ise enerji noktasında bilhassa altyapı yatırımlarında Hazar Denizi de dahil olmak üzere BAE’li firmaların yer alacağının habercisi olarak yorumlanabilir. Liderler arasındaki görüşmenin ardından yayınlanan ortak bildiride ise şu ifadeler yer almıştır:[6]
“İki ülke arasındaki verimli ekonomik ortaklığın önemini yeniden teyit eden taraflar, ikili ekonomik işbirliğini ulusal çıkarlar doğrultusunda daha da derinleştirme niyetlerini ifade ettiler. Özellikle de yenilenebilir enerji, gıda güvenliği, tarım, madencilik, ulaştırma ve lojistik sektörleri, inşaat ve uluslararası finans merkezleri arasındaki işbirliği gibi gelecek vadeden alanlar ele alındı…
… Taraflar, kültürel alışverişin derinleştirilmesinin yanı sıra turizm, spor, eğitim, bilim ve sağlık alanlarındaki işbirliğinin genişletilmesinin halkların yakınlaşması, aralarındaki karşılıklı anlayışın derinleştirilmesi, kültürlerin karşılıklı zenginleşmesi ve ikili ilişkilerin geliştirilmesi konusunda mutabakata vardı.”
Mevzubahis açıklamadan da anlaşılacağı üzere Kazakistan-BAE münasebetleri, çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Bu ilişkilerin itici dinamiğinin ticari ilişkiler olduğu açıktır. Fakat taraflar, kültür, eğitim, spor, bilim ve sağlık gibi alanlar vesilesiyle halklar arasındaki etkileşimi arttırmayı ve gönül bağlarını güçlendirmeyi de arzulamaktadır. Tüm bu hususlar ise Astana-Abu Dabi hattındaki münasebetlerin gelişme ve derinleşme eğiliminde olduğunu ortaya koymaktadır.
Sonuç olarak Sayın Tokayev, 16-19 Ocak 2023 tarihlerinde Abu Dabi’yi ziyaret ederek “Sürdürülebilir Kalkınma Haftası” etkinliğine katılmış ve BAE’li mevkidaşı Nahyan’la bir araya gelmiştir. İki liderin görüşmesi, taraflar arasında dokuz mutabakat zaptının imzalanmasıyla neticelenmiş ve bu da iki ülkenin de ilişkileri geliştirme noktasındaki kararlılığını gözler önüne sermiştir. Bu ilişkilerde ekonominin itici güç olduğu söylenebilir. Çünkü Kazakistan yatırım, BAE ise pazar arayışı içerisindedir. Dolayısıyla taraflar arasında karşılıklı çıkarları önceleyen pragmatik bir ilişki söz konusudur. Lakin ikili münasebetler, ekonomik işbirliğiyle sınırlı değildir. Zira gerek Astana gerekse de Abu Dabi; eğitim, bilim, kültür vb. alanlarda da etkileşimi güçlendirmek ve dolayısıyla yalnızca devletler değil; halklar arasında da köprü kurmak istemektedir.
[1] “Kazakh President Arrives in UAE for Official Visit”, Astana Times, https://astanatimes.com/2023/01/kazakh-president-arrives-in-uae-for-official-visit/, (Erişim Tarihi: 18.01.2023).
[2] “President Tokayev’s Visit to UAE: Focus on Increased Business and Investment Ties”, KazInform, https://www.inform.kz/en/president-tokayev-s-visit-to-uae-focus-on-increased-business-and-investment-ties_a4024843, (Erişim Tarihi: 18.01.2023).
[3] “UAE and Kazakh Presidents Discuss Bilateral Relations”, WAM, http://wam.ae/en/details/1395303119943, (Erişim Tarihi: 18.01.2023).
[4] “President Tokayev’s Visit…”, a.g.m.
[5] “President of Kazakhstan Visits UAE-Nine Documents Signed-Joint Statement Issued”, New Central Asia, https://www.newscentralasia.net/2023/01/18/president-of-kazakhstan-visits-uae-nine-documents-signed-joint-statement-issued/, (Erişim Tarihi: 18.01.2023).
[6] Aynı yer.
