Avrupa Birliği’nin (AB) Ortak Tarım Politikası (OTP), birliğin en fazla bütçesine sahip olması nedeniyle büyük bir önem taşımaktadır. OTP, Roma Antlaşması çerçevesinde AB tarafından benimsenen ilk ortak politika olarak ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda OTP, ortak politikaların en kapsamlısı olması nedeniyle dikkat çekmektedir.
1960’lı yıllarda bu politika, ülkelere göre farklılık göstermeden günümüze kıyasla çok daha katı bir biçimde uygulanmıştır. Nitekim AB üye ülkelerinin tarım sektörleri arasındaki coğrafi koşulların, çalışanların nitelikleri ve OTP’nin üretim gücündeki artışın çevresel etkileri göz önüne alınarak politika kapsamında zamanla yapısal ve çevresel önlemler de geliştirilmiştir.[1]
Öte yandan AB’de tarım sektörünün 2022 yılında tahmini 222,3 milyar avroluk brüt katma değer yaratmasının ekonomik anlamda önemli bir rol oynadığının da altı çizilmelidir.Bununla birlikte AB’nin işlenmiş gıdalar, et, süt ürünleri gibi katma değerli ürünlerin de rekabetçi ve önemli de bir ihracatçısı olduğu unutulmamalıdır.[2]
Çiftçilerin ilk olarak Fransa’da başlayan ve sonrasında Avrupa’ya yayılan öfkesi temelde çeşitli politika değişiklikleri ve fon kesintileri nedeniyle ortaya çıkmıştır. Çiftçiler sübvansiyonların kaldırılmasıyla mazot fiyatlarının artacağını, su tüketimi için ek maliyetlerle karşılaşacaklarını ve Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın rekabet koşullarını zorlaştıracağını düşünmektedirler. Bu bağlamda Ulusal Çiftçi Sendikaları Federasyonu (FNSEA) üyesi çiftçilerin şu sözlerini anlamak önemli olacaktır:[3]
“Çiftçiler, Avrupa ve Fransa’nın dayattığı kurallar sebebiyle zorlukla çalışıyor ve ekonomik olarak kötü bir durumdalar.”
Başta Almanya ve Fransa olmak üzere İspanya, Belçika, Hollanda, Polonya, İtalya ve Macaristan’daki çiftçilerin AB’nin tarım politikalarını traktörleriyle protesto ettiği gözlemlenmektedir.Belçikalı çiftçiler Brüksel’de trafik akışını durdururken, İspanyol çiftçiler ise AB’nin tarım politikasını değiştirmeye zorlandığı gerekçesiyle sokaklara dökülme kararı almıştı. 13 Şubat 2024 tarihinde Katalonya’da ve 21 Şubat 2024 tarihinde de başkent Madrid’de traktörlerle yol kapatma eylemleri yapmayı planlayan İspanyolların yanı sıra ülke genelinde sokağa dökülen Polonyalı çiftçiler, Ukrayna’yla ticaret kısıtlamalarının geri getirilmesini talep etmektedir.[4]
Çeşitli sebeplerle hem hükümet politikalarına hem de AB’nin tarım politikalarına karşı tepkilerini dile getiren çiftçilerin birlikte seslerini duyurmak için eylemlere başvurduğu açıkça görülmektedir. Fakat her bir ülkenin kendi iç dinamikleri öznel olduğu için çiftçi taleplerine ve endişelerine yanıt olarak geliştirilen politika önlemleri de doğal olarak farklı olacaktır. Örneğin Berlin, dizel sübvansiyonlarını kesme planlarını sürüncemede bırakırken; Paris dizel vergisi artışını iptal etmişti ve 150 milyon avroluk yardım vaadinde bulunmuştu.Avrupa Komisyonu ise Ukrayna’dan yapılan tarımsal ithalatın “acil durum freni” yoluyla sınırlandırılmasını ve çiftçilerin arazilerinin %4’ünü nadasa bırakma yükümlülüğünden 2024 yılı için muaf tutmasını önermişti.[5]
Bunlara rağmen Avrupa’nın birçok başkentinde protestoların hala devam etmesi üzerine AB çiftçilere yönelik başka tavizler vermeye devam etmektedir. Pestisit karşıtı öneriyi rafa kaldıran Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in hamlesi çevresel önceliklerden fedakârlık yapmaya kararlı olduğunun son göstergesi olmuştur. Buna rağmen protestolar hala daha Hollanda’dan Bulgaristan’a kadar devam etmektedir.[6]
Protestoların hala devam ediyor oluşuna bağlı olarak çiftçilerin politik tercihlerinin etkilenebileceğini savunmak pek de yanlış olmayacaktır. Örneğin geçen yıl Hollanda’da çiftçiler, azot emisyonlarını azaltmaya yönelik düzenlemelere tepki olarak yolları kapattığında hükümet, “sert önlemler” alınması gerektiğini söylemişti. Fakat hükümetin bu çözümü yetersiz kalmış olacak ki bu durum tarım politikasında çiftçilere daha fazla söz hakkı vaat eden sağcı siyasi parti BoerBurgerBeweging’in (BBB) kurulmasına yol açtığı gibi 2023 yılındaki eyalet seçimlerinde partinin gösterdiği başarıda da önemli rol oynamıştı.
Nihayetinde çiftçilerin Avrupa’nın aşırı sağ partilerinden destek alması ilerleyen zamanlarda partilerin daha fazla taviz vermesi ihtimalini muhtemel kılmaktadır. Öyle ki aşırı sağ partiler, popülist ekonomik politikalar ve yerel üretimi destekleme vaatleriyle çiftçilerin dikkatini çekebilir, aşırı sağ partilerin vatanseverlik vurguları çiftçiler arasında daha çok destek bulabilir ve dahası medya ve iletişim araçları üzerinden çiftçilere yönelik özel bir iletişim stratejisi uygulayabilirler.
[1] “Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası”, İktisadi Kalkınma Vakfı, https://www.ikv.org.tr/pdfs/0b08abbf.pdf, (Erişim Tarihi: 06.02.2024).
[2] “CAP at a glance”, European Commission, https://agriculture.ec.europa.eu/common-agricultural-policy/cap-overview/cap-glance_en, (Erişim Tarihi: 02.02.2024).
[3] “Çiftçilerin Protestoları Avrupa’nın Birçok Ülkesine Yayıldı”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ciftcilerin-protestolari-avrupanin-bircok-ulkesine-yayildi/3123608, (Erişim Tarihi: 03.02.2024).
[4] Jon Henley, “Why Are Farmers Protesting Across the EU And What Can the Bloc Do About It?”, The Guardian, https://www.theguardian.com/environment/2024/feb/02/why-are-farmers-protesting-across-the-eu-and-what-can-the-bloc-do-about-it, (Erişim Tarihi: 03.02.2024).
[5] Raf Casert, “EU Scraps Pesticide Proposal in Another Concession to Protesting Farmers”, AP News, https://apnews.com/article/eu-farmers-protest-parliament-climate-change-9cd382bf283a986b7e11969ab3dae904, (Erişim Tarihi: 07.02.2024).
[6] Bart H. Meijer, “Dutch Farmers’ Protest Party Scores Big Election Win, Shaking Up Senate”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/farmers-protest-party-set-shake-up-dutch-political-landscape-2023-03-15/, (Erişim Tarihi: 03.02.2024).
