Tarih:

Paylaş:

Kosova’da Yaşayan Sırpların Durumu

Benzer İçerikler

Bu yazı şu dillerde de mevcuttur: English Русский

Uzun yıllar süren silahlı çatışmaların ardından 17 Şubat 2008 tarihinde tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan eden Avrupa’nın en genç ülkesi Kosova, Ukrayna Krizi’nin gölgesinde mühim bir sorunla uğraşmaktadır. Nüfusunun önemli bölümü Arnavut olan Kosova, son günlerde Balkanlarda gittikçe tırmanan Arnavut-Sırp etnik geriliminin taraflarından biridir. Özellikle de Bosna-Hersek’teki Sırpların en üst düzey siyasi temsilcisi Milorad Dodik’in 9 Ocak 2022 tarihinde Bosna Hersek yasalarına aykırı olarak kutlanmasına öncülük ettiği “Sırp Cumhuriyeti Günü” kutlamaları ve ardından gelen Amerikan yaptırımlarından sonra, bölgede tansiyon gün geçtikçe yükselmeye devam etmektedir. Bosna Hersek’ten sonra sınırlarında Sırp etnisitesini en fazla barındıran ikici ülke olan Kosova’nın Prizren şehrinde Bosna Hersek’in toprak bütünlüğü için gösterilerin düzenlenmesi, olası bir etnik gerilimin Kosova’ya yansımalarının olacağını göstermektedir. Bölgede artan gerilimin sonucunda 31 Temmuz 2022 tarihinde Sırbistan ile Kosova arasında “kimlik ve plaka krizi” patlak verdi. İki ülke arasındaki ilişkilerin arka planı önümüzdeki süreçte yeni gerilimlerin olabileceğine işaret etmektedir. Sırbistan ve Kosova arasındaki bu mesele iki ülkenin Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (NATO) ve Avrupa Birliği’ne (AB) tam üyeliğinin önündeki en büyük engeldir.

Kosova Sırplarının Genel Durumu

2008 yılında Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesiyle her ne kadar Kosova ve Sırbistan sınırları birbirinden ayrılsa da uzun yıllar Yugoslavya devleti şemsiyesi altında bir arada yaşayan Kosova ve Sırbistan halkını tamamen birbirinden koparmak mümkün olmamıştır. Günümüzde bir yandan Sırbistan sınırında Arnavut azınlık söz konusu iken diğer yandan ise Kosova toprakları içerisinde, özellikle Sırbistan sınırına yakın bölgelerde Sırp nüfus bulunmaktadır. 2014 yılı itibariyle Kosova sınırları içerisinde yaklaşık 100.000 Sırp yaşamakta ve bu nüfusun yaklaşık olarak yarısı ülkenin kuzeyinde ikamet etmektedir.[1] Ülkedeki Sırp nüfus, Arnavutlardan sonra en büyük ikinci etnik topluluğu oluşturmakta ve genel nüfusun yaklaşık olarak %5’ine tekabül etmektedir.[2]

Kosova’daki yerel yönetimler Birleşmiş Milletler Geçici Yönetim Misyonu’nun (UNMIK) 27 Temmuz 2000 tarihinde duyurduğu karara göre düzenlenmiştir. Söz konusu karar kapsamında ülkede 30 adet yerel yönetim birimi oluşturulmuştur. Bu yerel yönetimler içerisinde Sırp sayısal çoğunluğu tarafından oluşturulan 10 adet yerel yönetim birimi mevcuttur. Bunlar; Kuzey Mitrovica, Leposavić, Zvečan, Zubin Potok, Gračanica, Trpce, Novo Brdo, Ranilug, Parteš ve Klokot belediyeleridir.[3] Kosova’da belediyelerin işleyişi, Avrupa’nın “Yerel Özyönetim Şartı”na göre belirlenmiştir.[4] 2012 yılının Eylül ayında ise AB temsilcisi Catherine Ashton’un öncülüğünde yeni bir süreç başlamış ve iki ülke arasında 19 Nisan 2013 tarihinde bir mutabakat imzalanmıştır. Söz konusu mutabakatın sonucunda Sırpların çoğunlukta olduğu belediyelere geniş haklar tanınmıştır.[5]

Sırp Belediyeleri Birliği Meselesi

Kosova sınırları içerisindeki Sırpların çoğunlukta olduğu belediyeler günümüzde de iki ülke arasındaki ilişkilerin önünde büyük bir engel olmaya devam etmektedir. Geçtiğimiz günlerde iki ülke arasında, AB Belgrad-Priştine Diyaloğu Özel Temsilcisi Miroslav Lajcak öncülüğünde bu konuyla ilgili yoğun bir diplomasi trafiği yönetilmiştir. Sırbistan, Kosova’da Sırpların elinde bulundurduğu 10 belediyenin oluşturduğu bir “Sırp Belediyeleri Birliği” kurmaya çalışırken, Kosova ise, ilerleyen süreçte ülkeyi bölünmeye götürebileceği endişesiyle, buna karşı çıkmaktadır. Lajcak, Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmasını desteklerken bu durumun Kosova sınırları içerisinde kurulması muhtemel bir Sırp Cumhuriyeti’ne evrilmesine karşı çıkacaklarını belirtmiştir.[6] Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ise, Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulması da dahil olmak üzere, ülkede yaşayan Sırplara herhangi bir özerklik verilmesine karşı çıktığını açıkça dile getirmiştir. Osmani’ye göre Kosova sınırları içerisinde kurulacak bir “Sırp Belediyeleri Birliği” ülkenin Bosnalaşmasından başka bir amaca hizmet etmeyecektir.[7]

İki ülke arasındaki diplomatik görüşmelerin devam etmesiyle birlikte, özellikle Kosova-Sırbistan sınırındaki Mitrovica bölgesi adeta patlamaya hazır bir bomba gibidir ve çeşitli provakasyonlara ev sahipliği yapmaktadır. Geçtiğimiz günlerde bu bölgede göstericiler tarafından yaklaşık 250 metrelik Sırbistan bayrağı açılmıştır.[8] Göstericilerin olaysız dağılmasına rağmen bölgede, gerginlik halen devam etmektedir. Yine bu bölgede Kosova polisinin kontrolü altında olmayan biz dizi güvenlik kamerası tespit edilmiştir. Kameraların Sırp belediyelere ait olduğuna yönelik iddialar söz konusudur. Zvecan, Kuzey Mitrovica ve Zubin Potok belediye başkanları ise iddiaları reddetmiştir.[9]

Kripto Para Baskınları

2008 küresel krizinden sonra yaygınlaşan kripto varlıklar için kullanılan bilgisayarlar, küresel bir enerji krizinden geçtiğimiz şu günlerde ülkeler için oldukça büyük bir yük haline gelmeye başlamıştır. Yükselen enerji fiyatları ve küresel iklim değişikliğinin etkisini artırarak devam ettirdiği şu günlerde, başta Çin gibi ülkelerin kripto varlık madenciliğini yasaklaması, bu piyasada varlık göstermek isteyenleri yeni arayışlara yönlendirmiştir. Bu çerçevede, Kosova’da Sırpların yaşadığı bölge, istikrarsız bir coğrafya olması ve özellikle yerel Sırp kesimin kaçak elektrik kullanması nedeniyle kripto para madenciliğinin yeni üslerinden birisi haline gelmiştir. Ancak Kosova’nın altyapısı bunu kaldırmaya müsait değildir. Son on yılın en derin enerji kriziyle mücadele eden Kosova, geçtiğimiz yılın aralık ayında enerji krizi nedeniyle ülkede 60 günlük acil durum ilan etmiştir. Bu durumu daha fazla sürdüremeyen hükümet, çareyi ülke genelinde kripto varlık madenciliğini yasaklamakta bulmuştur.[10]

Kripto varlık madenciliği yapan adreslere eş zamanlı operasyon düzenleyen Kosova polisi çok sayıda cihaza el koymuştur. Operasyonların yapıldığı bölgenin Sırpların yoğunlukta yaşadığı bölgeler olması ise yeni bir tartışmanın fitilini ateşlemiştir. Mitrovica ve Podujeve belediyelerinde iki farklı operasyon düzenleyen Kosova polisi 70 adet cihaza el koymuştur. Kosova Parlamentosu’nun Ekonomi Komitesi Başkanı Ferat Shala, kripto varlık madenciliğiyle ilgili faaliyetlerin önemli bir bölümünün Kosova’nın kuzey bölgesinde Sırpların yoğun olarak yaşadığı bölgelerde yapıldığını belirtmiştir. Bu bölgede çatı katları, bodrum, garaj gibi yerlerde kaçak elektrik kullanarak yapılan kripto varlık madenciliği, bölgedeki Arnavut-Sırp gerginliğinden yararlanılarak ciddi bir pazarın oluşmasıyla sonuçlanmıştır. Yerel bir kripto varlık madencisi, Reuters’e verdiği demeçte, elektrik için ayda yaklaşık 170 avro ödediğini ve kripto varlık madenciliğinden ise aylık ortalama 2400 avro kazandığını belirtmiştir.[11] Kosova’da yapılan kripto para operasyonları göstermektedir ki önümüzdeki süreç içerisinde ülkede yaşayan Sırp azınlık ile merkezi hükümet arasında çeşitli sorunların yaşanmasına yönelik ciddi bir potansiyel mevcuttur.

Sırbistan’ın Bölgede Artan Nüfuzu

Yugoslavya’nın dağılmasıyla beraber kendisini bu ülkenin varisi olarak gören Sırbistan’ın bölgede etkinliğini artırma çabaları günümüze kadar devam etmektedir. Pandemi sürecini iyi okuyan Sırbistan yönetimi, bu süre zarfında başta buğday ve mısır olmak üzere temel gıda maddeleri stoklayarak diğer Balkan ülkelerine yönelik bir “gıda diplomasisi” uygulamaktadır. Uygulanan bu politikaların neticesinde diğer Batı Balkan ülkeleri gıda konusunda her geçen gün Sırbistan’a daha fazla bağımlı hale gelmektedirler. Ukrayna Krizi’nin baş göstermesiyle birlikte çift kutuplu dünya diplomasisi bölge ülkelerinde yeniden hayat buldu ve bu durum tarihsel kodları birbiri ile örtüşen Rusya ve Sırbistan’ın bir arada saf tutmasıyla sonuçlandı. Rusya’ya karşı yapılan yaptırımlara katılmayan Aleksandar Vucic yönetimi 3 Nisan 2022 tarihinde yapılan seçimlerde %60 oy alarak güven tazeledi.[12]

Vucic’in seçimleri kazanmasında Rusya ve Çin faktörü oldukça önemli rol oynadı. Elde kesin bir bilgi bulunmasa da bu iki ülkenin seçimlerden önce Vucic’e mali destek sağladığına yönelik iddialar söz konusudur. Belgrad yönetiminin ise seçimlerdeki başarısında etkisi olan bu iki ülkeye desteğini devam ettireceğe benziyor. Nitekim Sırbistan Başbakanı Ana Brnabik, Çin’in “Birleşik Çin” politikasını desteklediklerini ve Tayvan’ın bunun bir parçası olduğunu belirterek Çin’in olası müdahalesine desteklerini şimdiden belirtti.[13] Ukrayna Krizi’ni bahane eden Amerika Birleşik Devletleri’nin Arnavutluk ve Kosova’daki askeri varlığını artırmasına karşılık Rusya’nın Sırbistan’da İskender-M taktik balistik füze sistemini kurma konusundaki girişimleri önümüzdeki günlerde daha fazla gündeme gelebilir. Ayrıca Rusya’nın Belgrad Büyükelçisi Aleksandar Botsan Harçenko’nun ülkesinin Sırbistan’da bir askeri üs kurabileceğine ilişkin açıklamaları yine bu sürecin paralelinde gündeme gelen gelişmelerdir. Sırbistan’ın enerji güvenliğini de Rusya’nın sağladığına işaret eden Harçenko, iki ülke arasındaki işbirliğinin önümüzdeki süreçte artarak devam edeceğini belirtti.[14]

Sırbistan, Rusya ile olan yakın ilişkilerinin bir sonucu olarak doğal gaz konusunda da birtakım avantajlara sahip durumda. Önümüzdeki süreçte pek çok Avrupa ülkesinin, Rusya’nın doğal gaz kısıtlamaları nedeniyle ciddi sıkıntılar çekmesi beklenmektedir. Bölge ülkelerinin doğal gaz açısından önemli ölçüde Rusya’ya olan bağımlılığı nedeniyle Sırbistan, diğer Avrupa ülkelerine göre daha avantajlı bir konumda olacaktır. Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic, ülkenin doğal gaz rezervinin tarihin en yüksek seviyesine yükselttiğini açıkladı.[15] Her ne kadar rezervlerin sadece Sırbistan’ın kullanımı için ayrıldığı vurgulansa da Sırbistan’ın tıpkı gıda stoğunu gıda diplomasisine dönüştürdüğü gibi önümüzdeki kış aylarında doğal gaz rezervini de özellikle Batı Balkan ülkeleri için bir diplomasi enstrümanı olarak kullanma potansiyeli son derece yüksektir. Başlangıçta Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Sırbistan’ın dahil olduğu, son toplantısına ise Karadağ ve Bosna Hersek’in de katıldığı, üye ülkeler arasında sınırların kaldırılmasını hedefleyen adeta minyatür bir Avrupa Birliği görüntüsü veren Açık Balkan Girişimi’nde güncel gelişmelere paralel olarak Sırbistan’ın etkisi her geçen gün artmaktadır. Batı Balkan ülkelerinin birbirleri arasındaki karşılıklı bağımlılığını artıran bu girişim zamanla Kosova’nın bölgede yalnızlaşmasına ve eş zamanlı olarak Sırbistan’ın Kosova üzerindeki politikalarının sertleşmesiyle sonuçlanabilir.

Plaka ve Kimlik Krizi

31 Temmuz 2022 tarihinde Sırbistan ve Kosova arasına yaşanan gerilimin arkasında bölgedeki enerji savaşları yatmaktadır. Söz konusu gerilimden 3 gün önce aralarında cumhurbaşkanı ve başbakanında bulunduğu Kosova heyetinin ABD ziyareti sırasında iki ülke arasında yenilenebilir enerji alanında 236 milyonluk bir yatırım anlaşması imzalandı. Kosova Başbakanı Albin Kurti, söz konusu miktarın tamamının hibe olarak verileceğinin altını çizdi. Kosova Meclisi hemen ertesi gün ABD ile imzalanan anlaşma 120 milletvekilinin 89’unun oyu ile onaylandı.[16] Aynı gün öğleden sonra yapılan oturumda ise Kosova Hükümeti, Arnavutça ve Sırpça yaptığı açıklamada 1 Ağustos’tan itibaren Kosova’ya giriş yapan kişilerin ülkede kaldıkları süre boyunca Sırp kimlikleri yerine geçici belge taşımak zorunda kalacaklarını duyurdu. 31 Temmuz’da ise Kosova saatiyle akşam saatleri Sırpların yoğunlukta olduğu Mitroviça şehrinde sirenlerin çaldığı yönünde haberler yapıldı. 1 Ağustos’a saatler kala Sırplar Kosova’nın kuzeyinde alarmları çalıştırmaya ve barikatlar kurmaya başladı. Kosova Polisi’nden yapılan açıklamada, Sırbistan ile Kosova arasındaki sınır kapılarının araç trafiğine kapatıldığı, ancak şu ana dek herhangi yaralanma olayı bilgisi bulunmadığı bildirildi. Kosova Hükümeti, 1 Ağustos’ta yürürlüğe sokmayı planladığı plaka ve kimlikler için mütekabiliyet kararını, yaşanan son krizle birlikte 1 Eylül’e ertelediğini duyurdu.[17] Daha önce birçok kez söz konusu bölge plaka ve kimlik üzerinden iki ülke arasında çeşitli krizlere ev sahipliği yapmıştı. Son olaylar saman alevi gibi bir anda parlayıp son bulsa da önümüzdeki süreçte yeni krizlerin yaşanması olası ihtimaller arasındadır.

Sonuç

Kosova’daki kripto para operasyonlarıyla başlayan ve ABD’nin Arnavutluk ve Kosova’ya asker sevkiyatıyla devam eden Balkanlardaki gerginlik diplomatik alana da yansımıştır. Avrupa Birliği üyeliği motivasyonu bu tip anlaşmazlıkların çözülmesi için ülkeler açısından önemli bir itici güç oluşturmaktadır. Ancak ABD ve Avrupa Birliği öncülüğünde yürütülen Bosna Hersek’teki seçim yasası görüşmelerinden bir sonuç alınamaması ve Kosova’daki Sırpların durumlarındaki belirsizlik, Batı ittifakının bu iki sorunu çözmekte yetersiz kaldığını göstermektedir. Bu duruma paralel olarak, Kosova’daki Sırpların durumunun siyasi bir kriz olmaktan çıkıp hızla derinleşen bir güvenlik krizine doğru evrilme riski mevcuttur. Bosnalı Sırpların tek taraflı bağımsızlık ilan etmesi durumunda iki NATO ülkesi olan Hırvatistan ve Karadağ’ın sınırlarında Rusya yanlısı, Abhazya benzeri bir devletçik oluşma ihtimali söz konusudur. Aynı durum Kosova için de geçerlidir. Böyle bir durumda iki ülke arasındaki gerginlik yalnızca bölge ülkelerinin bir sorunu değil, bir bütün olarak NATO ittifakı için önemli bir sorun olacaktır. NATO’nun bölgesel etkisi ve sorun çözme kabiliyeti bölge ülkeleri açısından sorgulanacak ve psikolojik üstünlük Sırplara ve dolayısıyla Rusya’ya geçecektir.

Kosova’da kurulması planlanan “Sırp Belediyeleri Birliği” Kosova’nın bölünmesine yol açabilecek ve Sırbistan’ın genişlemesiyle sonuçlanabilecek bir alan yaratacaktır. Her konuda Sırp yayılmacılığına karşı olan ve Sırbistan’ı Rusya’nın bölgedeki bir ön karakolu olarak gören ABD ve Avrupa Birliği’nin bu konuda neden yumuşak davrandığı ise ayrıca incelenmesi gereken bir unsurdur. İleride meydana gelebilecek olası bir ayrılıkçı hareket durumunda bu kuvvetlerin Kosova’nın bütünlüğünü koruma iddiasıyla bölgedeki faaliyetlerini maksimize etmek amacıyla kahramanlık rolüne soyunmaları kuvvetle muhtemeldir. Sırbistan ve Kosova arasındaki “kimlik ve plaka krizi” Kosova’nın düzenli olarak maruz kaldığı çatışma rutininden farklı olmasa da Ukrayna Krizi’nin gölgesinde meydana gelmesi nedeniyle Kosova-Sırbistan anlaşmazlığı Rusya’nın Batı ile yeni yüzleşme cephesi olarak görülmektedir. Rusya bu yolla Ukrayna’da saplandığı bataklığı gündemden düşürme ve Batı ile olan mücadelesinde cepheyi mümkün olduğunda ileriye kurma stratejisi izleyebilir.

Tarihsel arka plan ve mevcut siyasi çıkmazlar göz önüne alındığında statü meselesi ele alınmadığı sürece plaka sorunu Kosova ile Sırbistan arasındaki son ihtilaf olmayacaktır. Bu bağlamda Kosova’da tekrarlanan gerilimlerin kısır döngüsünün yakında kırılmayacağı açıktır. Burada potansiyel teşkil edilse bile çıkacak en küçük çatışma, başta Kuzey Makedonya ardından Sırbistan’ın Sancak bölgesine yansıyabilir. Kosova içerisinde Sırpların yaşadığı bölgede hükümetin kripto para madencilerine operasyon düzenlemesi ve tüm Kosova’da kripto para madenciliğini yasaklamasıyla birlikte Sırp belediyelerinde yaşayan nüfus en önemli gelir kaynaklarından birisini kaybetmiş durumdadır. Sadece bu neden bile küresel resesyon beklentilerinin artarak devam ettiği bir dönemde bölgedeki rahatsızlığın değişik varyasyonları ile tekrar gündeme gelebileceği konusunda bize fikir vermektedir. İki ülke arasında yaşanan son gerginlikle aynı dönemde Sırbistan’ın doğalgaz stoğu yaptığını açıklaması ile Kosova’nın ABD ile yenilenebilir enerji konusunda hibe anlaşması yapması enerji mücadelelerinin nasıl etnik ve siyasi sonuçları olacağı konusunda örnek teşkil etmektedir.


[1] Fred Cocozelli, “The Serbs of Kosovo”. In Ramet, Sabrina (ed.). Ethnic Minorities and Politics in Post-Socialist Southeastern Europe. Cambridge University Press. ISBN 978-1-316982778.

[2] “Kosovo”, CIA The World Factbook, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/kosovo/, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[3] “Serb Community”, European Center for Minority Issue Kosovo, https://www.ecmikosovo.org/uploads/Serbcommunity1.pdf, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[4] Kosova Anayasası, Madde 123.

[5] “Text Of Leaked Copy Of Serbia-Kosovo Recognition Deal”, Radio Free Europe, https://www.rferl.org/a/text-leaked-copy-serbia-kosovo-agreement-brussels/24963542.html, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[6] Lajcak: “Aklı Başında Hiç Kimse Kosova’da Bir Sırp Cumhuriyeti İstemez”, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/kosova/lajcak-akli-basinda-hic-kimse-kosovada-bir-sirp-cumhuriyeti-h2273.html, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[7] Osmani: “Kosova’nın kuzeyindeki Sırplara özerklik verilmeyecek”, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/kosova/osmani-kosova-nin-kuzeyindeki-sirplara-ozerklik-verilmeyecek-h2371.html, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[8] “Kuzeyde Sırplardan Provokasyon”, Kosovaport, https://www.kosovaport.com/kuzeyde-sirplardan-provokasyon/, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[9] Concern over ‘Uncontrolled’ Security Cameras in Serb- Dominated North Kosovo, Prishtina Insight, https://prishtinainsight.com/concern-over-uncontrolled-security-cameras-in-serb-dominated-north-kosovo/, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[10] “Kosova’da Enerji Krizi: Kripto Para Madenciliğine Yasak”, Yeni Balkan, http://www.yenibalkan.com/tr/ekonomi/kosova-da-enerji-krizi-kripto-para-madenciligine-yasak, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[11] Perparim Isufi, Kosovo Police Seize Crypto-Mining Equipment After Govt Ban, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2022/01/07/kosovo-police-seize-crypto-mining-equipment-after-govt-ban/, (Erişim Tarihi: 24.07.2022).

[12] “Sırbistan’da Seçimi Cumhurbaşkanı Vucic Kazandı”, (4 Nisan 2022), BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60978493, (Erişim Tarihi: 10.08.2022).

[13] “Brnabic: Sırbistan, Tayvan’ın Çin’in Bir Parçası Olduğunu Düşünüyor”, (5 Ağustos 2022), Slobodenpecat.mk, https://www.slobodenpecat.mk/tr/brnabikj-srbija-smeta-deka-tajvan-e-del-od-kina/, (Erişim Tarihi: 10.08.2022).

[14] “Rusya, Sırbistan’a Üs Mü Kuracak?”, (9 Ağustos 2022), Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/balkanlar/rusya-sirbistana-us-mu-kuracak-h4003.html, (Erişim Tarihi: 10.08.2022).

[15] “Sırbistan Doğalgaz Depoluyor”, (10 Ağustos 2022), Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/sirbistan/sirbistan-dogalgaz-depoluyor-h4018.html, (Erişim Tarihi: 11.08.2022).

[16] “ABD’nin Kosova Elektrik Şebekesine Yapacağı 237 Milyon Dolarlık Yatırım Anlaşması İmzalandı”, (28 Temmuz 2022), Euronews Türkçe, https://tr.euronews.com/2022/07/28/abdnin-kosova-elektrik-sebekesine-yapacagi-237-milyon-dolarlik-yatirim-anlasmasi-imzalandi, (Erişim Tarihi: 11.08.2022).

[17] “Kosova-Sırbistan Gerginliği: İki Ülke Arasında Neler Yaşandı?” (2 Ağustos 2022), BBC Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/c28gzrj70p7o, (Erişim Tarihi: 11.08.2022).

Dr. Çağdaş DUMAN
Dr. Çağdaş DUMAN
Lisans ve Doktora eğitimlerini Ege Üniversitesi Uluslararası İlişkiler, yüksek lisans eğitimini ise yine aynı üniversitede Türk Tarihi bölümünde tamamlayan Dr. Çağdaş Duman, Doktora eğitiminin bir bölümünde Otto-Friedrich Bamberg Üniversitesi'nde akademik çalışmalar yürütmüştür. Duman'ın doktora derecesini almış olduğu "Politik Şokların Şiddet İçeren Aktörler Üzerindeki Dönüştürücü Etkisi: Lübnan Hizbullah'ı Örneği (2005 - 2020) " başlıklı tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi tarafından alanında yılın doktora tezi ödülüne layık görülmüştür. Akademik hayatı süresince pek çok ulusal ve uluslararası çalışmalara iştirak eden Duman, Ortadoğu ve Balkanlar üzerine çalışmalarına devam etmektedir.