Endonezya Hükümeti, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) karşılıklı gümrük tarifelerinin etkisine karşı ihracat pazar odağını genişletmeyi arzulamaktadır. Bu bağlamda Cakarta yönetimi hem BRICS pazarını hem de Trans-Pasifik Ortaklığı için Kapsamlı ve Aşamalı Anlaşma (CPTPP) kapsamındaki ülkelerinde yeni pazarlar arayışındadır. Endonezya Ekonomi İşleri Koordinasyon Bakanı Airlangga Hartarto, Endonezya-ABD ticaret müzakerelerinin gelişimine ilişkin düzenlenen online basın toplantısında, “Endonezya, BRICS’e yeni katıldı ve CPTPP’ye katılmak için başvuruda bulundu. Bunun İngiltere, Meksika ve diğer Latin Amerika ülkeleri gibi yeni pazarlara açılmasını bekliyoruz” diye konuşmuştur. Ayrıca bu pazar genişlemesinin Endonezya-Avrupa Birliği Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması (IEU-CEPA) gibi çeşitli stratejik ticaret anlaşmalarını tamamlama çabalarıyla uyumlu olduğunu açıklamıştır.[1]
Endonezya’nın BRICS’in ardından CPTPP’ye üyelik hedefi, ülkenin küresel ekonomiye entegrasyon süreci açısından oldukça önemlidir. Bu sayede ihracatın artması, yeni pazarlara erişim ve yabancı yatırımların teşvik edilmesi beklenmektedir. Endonezya’nın özellikle Latin Amerika pazarlarına erişim sağlanması, küresel tedarik zincirlerinde daha etkin rol almasını ve ihracat çeşitliliğini artırmasını sağlayacaktır. Endonezya hali hazırda Endonezya-Şili Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması (IC-CEPA) veya Endonezya-Peru Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması (IP-CEPA) gibi anlaşmalarla Latin Amerika pazarlarına erişimini sürdürse de CPTPP üyeliğiyle bölgedeki ülkelerle daha derin ekonomik ilişkiler kurabilecektir. Dahası bölgedeki pazarlara erişim stratejisi, Endonezya’nın e-ticaretten yenilenebilir enerjiye kadar kapsamlı, uzun vadeli ve stratejik 2045 Vizyonu hedefleriyle de uyumludur.
Ekim 2024 tarihinde uygulamaya konulan RPJPN 2025-2045 Vizyonu, Altın Endonezya 2045’in arzularını eyleme dönüştürmek ve yeni nesil zorlukların üstesinden gelmek amacıyla sosyal açıdan daha kapsayıcı, çevresel açıdan sürdürülebilir, ekonomik açıdan dirençli ve uluslararası açıdan entegre bir kalkınma yaklaşımının temelini oluşturmaktadır. Yeni hükümetin göreve başlaması, Endonezya’nın ekonomik kalkınmasını değerlendirmek, ülkenin karşı karşıya olduğu riskleri ve zorlukları değerlendirmek ve geleceğe yönelik bakış açısını keşfetmek için bir fırsat teşkil etmektedir.[2]
Böylece Endonezya’nın Latin Amerika pazarlarına erişim sağlaması yalnızca kısa vadede ihracatın artmasını değil, aynı zaman da uzun vadede ekonomik büyüme, sektörel çeşitlilik, küresel tedarik zincirlerine erişim gibi pek çok fırsat sunacaktır. Bu stratejik hamlenin 2045 Vizyonu ile bir bütünlük içerisinde gelişmesi ise ülkenin küresel ekonomide daha etkin rol almasına ve konumunu güçlendirmesine katkıda bulunacaktır.
Dünyada yaşanmakta olan ekonomik rekabetin ABD Başkanı Donald Trump tarafından uygulanan gümrük vergileriyle yeni bir boyut kazanması, her ne kadar Endonezya’ya karşı uygulanacak vergiler şu an da 90 günlük bir süreyle askıya alınsa da ülkenin büyüme hedeflerine karşı bir engel oluşturacaktır. Endonezya ise bu durum karşısında riskleri en aza indirmeye ve fırsatları olabildiğince değerlendirmeye çalışacaktır. Bu bağlamda Endonezya’nın üst düzey ekonomi bakanı ve baş müzakerecisi 25 Nisan 2025 Cuma günü yaptığı açıklamada, ABD ile “adil ve eşit” bir ticaret ilişkisi isteyen Endonezya’nın ABD gümrük tarifeleri konusunda devam eden müzakerelerde ulusal çıkarlarına öncelik verdiğini belirtmiştir. Endonezya Heyet Başkanı Airlangga Hartarto ve Maliye Bakanı Sri Mulyani Indrawati bir süredir Washington’da temaslarda bulunmakta olup temel gündem maddeleri ise ABD’nin Endonezya’ya uygulamak istediği %32 oranındaki gümrük tarifeleridir.[3]
Endonezya Merkez Bankası bu gelişmeler karşısında ticari gerilimlerin etkisini azaltmak amacıyla politika faizini %5,75 seviyesine sabitlemiştir. Böylece istikrar ve sermaye çıkışı önlenmek istenmiştir. Endonezya, ABD’nin gümrük vergilerinden olumsuz etkilenmemek ve 2045 Vizyonu doğrultusunda ekonomik kalkınmasını istikrarlı bir biçimde sürdürebilmek için çok yönlü stratejiler geliştirmektedir. Bu stratejilerle ekonomik reformlar, para politikaları gibi çeşitli önlemler alarak dış ticarette daha dengeli adımlar atabilecektir. Dolayısıyla küresel ticaretteki gerilimlerin olumsuz etkilerini minimize edecek ve uzun vadeli kalkınma planlarını istikrarlı olarak devam ettirebilecektir.
Sonuç olarak Endonezya, dünyanın en büyük beş ekonomisinden biri olma hedefi doğrultusunda başlattığı 2045 Vizyonu kapsamında kendine geleceğe yönelik bir yol haritası çizmiştir. Fakat ABD’nin uyguladığı gümrük vergileri gibi küresel ekonomik dinamikleri değiştiren dış faktörler, izlenmek istenen yol haritasında birtakım engellere neden olmaktadır. Endonezya ise bu durumla başa çıkmak için ABD’yle görüşmeler gerçekleştirmekte ve dış ticaretteki denge arayışlarını sürdürmektedir.
Endonezya, görüşmelerin yanı sıra 2045 Vizyonu’na yönelik yeşil enerji dönüşümü, dijital altyapı yatırımları gibi reformlar da planlamaktadır. Böylece ekonomik alanda daha güçlü hale gelirken, küresel tedarik zincirlerinde aktif rol üstlenebilecektir. Endonezya, uzun vadede kalkınma hedeflerine olan kararlılığı doğrultusunda izlediği stratejilerle dış faktörlerin yarattığı veya yaratacağı olası ekonomik engellerden etkilenmeden kararlılığını sürdürmeye çalışmaktadır. Özellikle CPTTP gibi büyük ticaret bloklarına katılıp yeni pazarlara erişim sağlaması, Endonezya’nın karşı karşıya kalacağı riskleri dengelemek ve ticaretini çeşitlendirmesi için önemlidir.
[1] “Indonesia targets BRICS, CPTPP nations for export expansion”, ANTARA News, https://en.antaranews.com/news/352897/indonesia-targets-brics-cptpp-nations-for-export-expansion, (Erişim Tarihi: 27.04.2025).
[2] “The Yellow Brick Road to Golden Indonesia 2045: Advice for the New Government”, Asia Pathways ADBI Institute, https://www.asiapathways-adbi.org/2024/10/the-yellow-brick-road-to-golden-indonesia-2045-advice-for-the-new-government/, (Erişim Tarihi: 27.04.2025).
[3] “Indonesia wants ‘fair and square’ trade in US tariff talks”, Reuters, https://www.reuters.com/markets/asia/indonesia-is-putting-forward-national-interest-us-tariffs-negotiation-minister-2025-04-25/, (Erişim Tarihi: 27.04.2025).
