Son dönemde Avrupa Birliği’nin (AB) Batı Balkan ülkelerine yönelik girişimleri hız kazanmaya başlamıştır. Zira bölgedeki kırılganlıkları bilhassa Almanya ve Fransa özelinde çözmeye çalışan AB’nin bu ülkelerin üyelik sürecine ivme kazandırma niyetinde olduğu görülmektedir. Özellikle de Almanya, AB’ye katılmak isteyen Batı Balkan ülkelerinin çabalarını en çok takdir eden devletlerdendir. Fransa ise Almanya’ya nazaran AB’nin Batı Balkanlar’a doğru genişleme sürecine kaygıyla yaklaşmaktadır. Zira Paris, genişleme sürecinde öncelikle bölge ülkelerinde yolsuzlukla mücadele, demokrasi ve ikili sorunların çözümü gibi konularda reform yapılmasını istemektedir.
Batı Balkanlar’ın AB entegrasyonunu kolaylaştırmak ve bölge ülkeleri arasındaki işbirliğini arttırmak amacıyla 2014 yılında dönemin Almanya Şansölyesi Angela Merkel liderliğinde başlatılan Berlin Süreci’nin günümüzde önemli bir platform olarak ön plana çıkmaktadır. Öyle ki; geçmişte Avusturya, Fransa, İtalya, İngiltere ve Polonya gibi ülkelerin ev sahipliğinde düzenlenen zirveler, bölge ülkelerinin AB üyesi devletlerle olan bağlarını güçlendirilmesi için kritik bir ortam sunmuştur. Bununla birlikte Berlin Süreci’nin Batı Balkan ülkeleri arasında altyapı ve ekonomik kalkınma gibi konularda bölgesel işbirliğinin derinleştirilmesinde olumlu etkisinin bulunduğu söylenebilir.
Batı Balkanlarda İşbirliğine Doğru Giden Süreç Nasıl İşler?
Sırbistan, Kosova, Bosna-Hersek, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’tan oluşan altı Batı Balkan ülkesinin liderleri, 3 Kasım 2022 tarihinde Berlin Süreci kapsamında Almanya Şansölyesi Olaf Scholz’un ev sahipliğinde düzenlenen toplantıda bir araya gelmiştir. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in de katıldığı toplantıda başta enerji krizi olmak üzere birçok mesele masaya yatırılmıştır.
Söz konusu toplantıda Batı Balkan ülkeleri arasında tarihi anlaşmalara imza atılmıştır. Örneğin AB’ye katılımın hızlandırılması yönünde önemli bir adım atarak bölge ülkeleri arasında kimlikle seyahat ve üniversite diplomalarının karşılıklı tanınması konularında uzlaşı sağlanmıştır.[1] Toplantıda AB’nin Batı Balkan ülkelerinin katılımı çerçevesinde genişlemesi için çaba sarf ettiğini belirten Almanya Şansölyesi, şu açıklamada bulunmuştur:[2]
“Batı Balkan ülkelerinin AB’ye katılım sürecini hızlandırmanın anahtarı bölgesel işbirliğinin iyileştirilmesidir. İmzalanan anlaşmalar, bölgedeki vatandaşlar için büyük bir başarıdır. Bu, altı Batı Balkan ülkesinin bölgesel işbirlikleriyle AB’ye doğru ilerlemede ciddi olduklarını gösteriyor.”
Leyen de Batı Balkan ülkelerini bir an önce AB’ye yakınlaştırmak istediklerini ifade ederek, bu ülkelere enerji krizi kapsamında destek olmak için 1 milyar avroluk yardım sağlayacaklarını duyurmuştur. Batı Balkan liderleri de enerji güvenliği konusunda yapılacak destekten duydukları memnuniyeti dile getirmiştir. Ayrıca toplantı sonunda kabul edilen ortak bildiriyle bir sonraki Berlin Süreci Zirvesi’nin Arnavutluk’ta yapılması konusunda mutabık kalındığı belirtilmiştir.[3]
Anlaşılacağı gibi Batı Balkan ülkeleri arasındaki serbest dolaşım konusunda anlaşma, bölgesel işbirliğini pekiştirecek potansiyele sahip bir gelişmedir. Yani hedeflenen ortak bölgesel pazarın oluşturulması için somut bir adım atılmıştır. Dolayısıyla anlaşmaların başarılı bir şekilde uygulanması, ekonomik işbirliklerinin artmasına vesile olacaktır. Ayrıca mevzubahis anlaşmalar, ortak bölgesel pazarı hedefleyen Açık Balkan Girişimi için de avantaj niteliğindedir.
Öte yandan bölgesel işbirliğinin derinleştirilmesinin bölgedeki ihtilafların çözümüne olumlu yansıması beklenebilir. Örneğin bu toplantı kapsamında Kosova ile Sırbistan arasında devam eden gerilim sırasında iki ülkenin liderleri yüz yüze görüşme fırsatı yakalamıştır. Nitekim Scholz da Sırbistan ile Kosova arasındaki ihtilafa çözüm bulunması çağrısını bizzat dile getirmiş ve Almanya, Fransa’yla beraber AB’nin bunu mümkün hale getirmesi için aktif bir şekilde çalıştıklarını söylemiştir.[4] Fakat AB’den gelen tüm bu çağrılara rağmen taraflar arasındaki krizin tırmanma eğiliminde olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Zira Kosova Başbakanı Albin Kurti, Berlin’de yaptığı açıklamada normalleşme süreci kapsamında Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmayacağını net bir şekilde açıklamıştır.
Kurti’nin, “Sırbistan, Arnavutlar, Macarlar ve Boşnaklar için Belediye Birlikleri kurmaya hazır mı? Kendi evinizde yapmaya hazır olmadığınız şeyleri başkalarından isteyemezsiniz.” şeklindeki ifadeleri, AB’nin tüm çabalarına rağmen Priştine yönetiminin taviz vermediğini göstermektedir.[5] Nitekim Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic de Kosova’yla yaşanan son gelişmeler nedeniyle tüm yurt dışı ziyaretlerini iptal etmiştir. Dolayısıyla iki ülke arasındaki kriz, Berlin Süreci kapsamında oluşan yapıcı atmosferi olumsuz etkilemektedir.
Sonuç olarak Berlin Süreci’nin Batı Balkan ülkeleri arasında işbirliğinin güçlendirilmesi ve derinleştirilmesi ve dolayısıyla bölgesel barışın sağlanması konusunda umut vadettiği söylenebilir. Bu da bölge ülkelerinin AB’ye katılım sürecine ivme kazandıracaktır.
[1] “Western Balkans Sign Landmark Agreements in Berlin Ahead of December Summit”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/enlargement/news/western-balkans-sign-landmark-agreements-in-berlin-ahead-of-december-summit/, (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
[2] “Batı Balkan Ülkeleri Arasında İşbirliğini Artırmak İçin Berlin’de 3 Anlaşma İmzalandı”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bati-balkan-ulkeleri-arasinda-isbirligini-artirmak-icin-berlinde-3-anlasma-imzalandi/2728973, (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
[5] @admirim, “Is Serbia ready for Associations of Municipalities for Albanians, Hungarians, Bosniaks? You can’t ask of others what you aren’t ready to do in your own home.” Twitter, https://twitter.com/admirim/status/1588293124819935233, (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
