Son dönemde Avrupa’da milliyetçili hareketlerin yükseliş trendinde olduğu görülmektedir. Brexit’in yanı sıra İtalya’da aşırı sağ görüşe sahip İtalya’nın Kardeşleri (FdI) lideri Giorgia Meloni’nin Başbakan seçilmesi ve Fransa’da Eric Zemmour ve Marine Le Penn’in ivme kazanması, Avrupa’daki milliyetçiliğin yükselişine örnek olarak gösterilebilir.
Bu kapsamda Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM), Avrupa’da meydana gelen değişimleri, milliyetçiliğin son on yıldaki yükselişini ve bunun Avrupa entegrasyonu üzerindeki etkilerini değerlendirmek üzere İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. İbrahim Mensur Akgün’ün görüşlerini dikkatinize sunmaktadır.
1. Avrupa’da milliyetçiliğin yükselişi hangi rasyonalist gerekçelerle açıklanabilir?
Milliyetçiliği ulusal çıkarla ilişkilendirmek, milliyetçilerin rasyonalist olduğunu varsaymaktır. Bu hatalı bir yaklaşımdır. Eğer mantık çerçevesinde hareket etselerdi; İngiltere, 2018 yılında Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılmazdı. Milliyetçilik, genellikle dünyadaki popülist hareketler tarafından bir araç olarak kullanılmaktadır. Gerçekçilik, resmin bütünü dikkate alınmadan milliyetçiliği yorumlamak için en iyi araç değildir.
2. Avrupa’da son iki yılda milliyetçiliğin yükselişine katkıda bulunan etkenler sizce nelerdir?
Göç sorununun yanı sıra Suriye ve Libya’daki savaş da Avrupa’daki milliyetçiliğin yükselişine katkıda bulunmuştur. Buna ek olarak terör örgütü Devletü’l Irak ve’ş Şam’ın (DEAŞ) oluşturduğu tehditler de Avrupa’da İslam karşıtlığını arttırmıştır.
3. Alternatiflerin yokluğu yüzünden desteklendiği belirtilen milliyetçiliğin yükselişinin aslında popülizmin yükselişi olduğu konusunda ne düşünüyorsunuz?
Popülistlerin çoğunun aynı zamanda milliyetçi olduğu kanısındayım. Popülizm, soruna çözüm üretmeden, seçimleri kazanma ve halka hitap etme yöntemi olarak özetlenebilir. Popülistler, iktidarı veya gücü elinde tutanları verimsizlikle suçlarlar. Örneğin Avrupa’daki popülistler, Brüksel’e meydan okumaktadır ve aynı zamanda AB bürokrasisini suçlamaktadır.
4. Avrupa’da aşırı sağın yükselişi AB’yi sizce nasıl etkileyecektir?
Bu tür milliyetçi tutumlar devam ederse, Avrupa entegrasyonu ciddi sorunlarla karşılaşacaktır. Uluslarüstü bir Avrupa yaratma ya da daha kurumsal entegrasyon araçları oluşturma süreci sekteye uğrayacaktır. Yalnızca dış politikada değil; ekonomik ve diplomatik yaptırımlar noktasında da karar alarak “Avrupa Ordusu” oluşturabilecek ve özerk bir Avrupa amacına sahip Fransız-Alman planının da tamamıyla noktalanması muhtemeldir.
Prof. Dr. İbrahim Mensur Akgün
Mensür Akgün, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden 1981 yılında mezun olmuştur. 1987 yılında Norveç’te Oslo Üniversitesi Sosyal Antropoloji Bölümü’nden yüksek lisans derecesi alan Akgün, 1992 yılında Boğaziçi Üniversitesi’ndeki doktora çalışmasını tamamlayarak “doktor” unvanını almaya hak kazanmıştır. Hâlen profesör olarak İstanbul Kültür Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı’dır.
